به گزارش اخبار خودرو ، یکی از مهم‌ترین بخش‌های این لایحه، مواد و تبصره‌های مربوط به بخش خودروهای فرسوده و همچنین کاهش زمان مراجعه به معاینه‌فنی برای خودروهاست.
در بخش خودروهای فرسوده با تصویب قانون، مراکز شماره‌گذاری خودرو از پلاک کردن خودروهای فرسوده ممانعت می‌کنند و نیروی انتظامی نیز در صورت مشاهده می‌تواند این خودروها را جریمه کند.
اما یکی از موادی که در این مصوبه مورد بحث است، تعیین سن برای خودروهای فرسوده است. برخی کارشناسان تعیین سن را معیار مناسبی برای فرسوده بودن یا نبودن خودروها نمی‌دانند. چراکه ممکن است خودرویی با عمر ۵سال بسیار فرسوده‌تر از خودرویی با عمر ۱۰ سال باشد.
برای روشن شدن مواد مربوط به خودروهای فرسوده با سید‌رضا فاطمی‌امین، مجری پیشین طرح نوسازی خودرو به گفت‌و‌گو پرداختیم.
فاطمی‌امین، مجری طرح نوسازی خودرو در سال ۱۳۸۵ بود. در این سال و با‌توجه به وجود گسترده خودروهای فرسوده در کشور، طرح نوسازی خودروها و اسقاط خودروهای فرسوده اجرا و در آن سال و در مدت ۱۰ ماه چیزی در حدود ۲۲۵ هزار دستگاه خودرو با کمک و یارانه دولت از رده خارج شد. طرحی که پس از آن با افت و خیز فراوانی همراه شد.
خودروی فرسوده به چه خودرویی اطلاق می‌شود؟ خودروی فرسوده خودرویی است که به لحاظ مصرف سوخت، آلایندگی و ایمنی استاندارد لازم را نداشته باشد. سن معیار چندان خوبی برای فرسودگی نیست. معاینه‌فنی می‌تواند معیار و ملاک مناسبی برای تعیین خودروی فرسوده و غیرفرسوده باشد. آزمایش‌هایی که در معاینه‌فنی انجام می‌شوند، می‌توانند تعیین‌کننده باشند.
ارزیابی شما به‌عنوان کسی که سالهای گذشته در ارتباط با طرح خودروهای فرسوده فعالیت کرد‌ه‌اید، در خصوص مصوبه جدید مجلس با عنوان لایحه پاک چیست؟ نکات مثبت و منفی این طرح را در چه می‌دانید؟ به نظر من نیازی به مصوبه مجلس در این رابطه نبود. اما این قانون برای محیط‌زیست است و برای اینکه به‌صورت کامل و جامع باشد، بخش مربوط به خودروهای فرسوده نیز در آن آورده شده است. این مصوبه دارای دو نقص جدی است که باید به آنها پرداخته شود.
این دو نقص شامل چه مواردی است؟ در متن ماده به سن فرسودگی اشاره شده است. معیار، فرسودگی سن خودروها نیست بلکه باید معاینه‌فنی مشخص کند که خودرویی فرسوده است یا خیر. در مصوبه اخیر آمده است سن فرسودگی توسط دولت تعیین می‌شود. اما بهتر بود به‌جای سن فرسودگی از عبارت معیار فرسودگی استفاده می‌شد. منطقی بود که معیار فرسودگی در لایحه پاک ذکر می‌شد.
در گذشته هم بحث سن فرسودگی وجود داشت. چرا در حال حاضر معتقد هستید باید معیار فرسودگی در لایحه در نظر گرفته می‌شد؟ به این دلیل که در سال ۸۵ که کارمان را روی خودروهای فرسوده شروع کردیم، هنوز بحث معاینه‌فنی تا این حد گسترش پیدا نکرده و کامل نشده بود، آن زمان ما، سن را مبنای فرسودگی قرار دادیم و سن ۳۰ سال را مبنای فرسوده بودن خودروها در نظر گرفتیم. اما در حال حاضر که معاینه‌فنی شکل گرفته و ساختار و سازمان پیدا کرده است، دلیلی برای فرسودگی بر اساس سن وجود ندارد. چون ممکن است خودرویی ۲۰ساله و از خودرویی که ۵سال از تولید آن می‌گذرد، سالم‌تر و با کیفیت‌تر باشد. حالا ممکن است به‌دلیل تردد و استفاده بسیار زیاد از آن خودرو این اتفاق افتاده باشد یا به دلیل کیفیت پایین آن خودرو فرسوده و خودرویی با سن بالاتر همچنان سالم باشد.
دومین نکته منفی این مصوبه چه چیزی است؟ نقص بعدی به نظر من به تبصره‌های این ماده وجود دارد، برمی‌گردد و آن هم این است که دولت در بودجه ردیف و تسهیلات ارزان‌قیمتی را برای کمک به تعویض و اسقاط خودروهای فرسوده در نظر بگیرد. یعنی دولت تسهیلاتی با کارمزد ۴ درصد و بازپرداخت ۱۰ساله به متقاضیان بپردازد. به عقیده من این کار نیز اشتباه است.
چرا این کار را اشتباه می‌دانید؟ این تسهیلات برای خودروهای فرسوده به بحث آلودگی هوا و کمتر مصرف شدن سوخت کمک نمی‌‌کند؟ مگر دولت مثلا برای یخچال و دیگر کالاهای این‌چنینی یارانه می‌دهد که آن را تعویض کند؟ اصلا لزومی به این کار نبود، چون تحمیل هزینه‌های غیرمنطقی به دولت است. هرچند ممکن است این پیشنهاد خود دولت باشد. یعنی چرا بودجه عمومی یک کشور که متعلق به همه مردم است، صرف تعویض خودروهای فرسوده شود؟
چه تغییر و تفاوتی بین شرایط فعلی و شرایط سالهای قبل که تازه این طرح شروع شده بود، وجود دارد؟ آن دوره یک انباشتی از خودروهای قدیمی از ابتدایی که خودرو وارد کشور شده بود، وجود داشت و خودروهای فرسوده بسیار زیاد بودند. ضمن اینکه هیچ معیاری برای خارج کردن این خودروها از چرخه مصرف وجود نداشت. یعنی وقتی کسی یک پیکان ۳۰ساله خریداری می‌کرد، درنهایت یک قیمتی داشت. اما وقتی شما در حال حاضر می‌گویید خودروی بالای ۲۰ سال فرسوده است و بعد از ۲۰ سال فقط قیمت لاشه خودرو پرداخت می‌شود، کسی که خودرویی را خریداری می‌کند متوجه این موضوع است که هرچه عمر خودرو افزایش پیدا می‌کند و به فرسودگی نزدیک و قیمت آن نیز کم می‌شود تا لحظه‌ای که به فرسودگی کامل برسد و به غیر از فولاد و مواد داخل آن ارزش دیگری نداشته باشد.
چرا در سالهای ابتدایی شروع طرح اسقاط خودروهای فرسوده دولت با یارانه به تعویض و جایگزینی خودروها کمک کرد اما در حال حاضر نمی‌توان و نباید آن را اجرا کرد؟ در آن سال‌ها چون هنوز برنامه‌ای برای اسقاط خودروها وجود نداشت، اسقاط خودروها بدون یارانه دولت باعث می‌شد تا دارایی مردم از بین برود. مردم می‌گفتند ما خودرو را خریداری کردیم که بتوانیم تا ۴۰ سال از آن استفاده کنیم. اما در حال حاضر و با جا افتادن این طرح دیگر همه می‌دانند پس از گذشت مثلا ۲۰ سال خودرو فرسوده می‌شود و باید از رده خارج شود. دیگر کسی که در این شرایط خودرویی را خریداری می‌کند، می‌داند پس گذشت چند سال خودرو فرسوده می‌شود و نمی‌تواند تقاضای یارانه برای تعویض خودرو داشته باشد. اما در سال ۸۵ لازم بود که به مردم یارانه بدهیم و کمک کنیم که خودروی جایگزین داشته باشند. به این خاطر که پیش از آن هشدار لازم به مردم داده نشده بود. اما الان که این قضیه جا افتاده است و همه می‌دانند خودرو در یک سنی فرسوده می‌شود و همان‌طورکه دولت برای یخچال و تلویزیون فرسوده یارانه نمی‌دهد، لازم نیست برای خودرو نیز یارانه‌ای در نظر بگیرد.
این نکته را که خودرویی پس از رسیدن به مرحله فرسودگی پلاک‌گذاری نشود، چگونه ارزیابی می‌کنید؟ ممنوعیت تردد و شماره‌گذاری باعث می‌شود تا پس از رسیدن به آن سن مردم خودشان نسبت به تعویض و اسقاط آن اقدام کنند.در حال‌حاضر به راحتی می‌‌توان از تردد و خرید و فروش خودروهای فرسوده جلوگیری کرد اما ۱۰ سال پیش مردم حق داشتند نسبت به از بین رفتن دارایی خود اعتراض کنند. بنابراین آن موقع ما فرصت چند سالهای را در اختیار مردم قرار دادیم و همان سال هم با ارائه وام نسبت به جایگزینی خودروها اقدام کردیم.
برای اجرای این طرح چه الزاماتی وجود دارد؟ برای اجرای این طرح نیاز به هماهنگی بین‌بخشی است. باید بین بخش‌های مختلف مثل نیروی انتظامی، وزارت صنعت، معدن و تجارت و بانک‌ها هماهنگی وجود داشته باشد.
این طرح چه تاثیری بر بازار خودروهای دست دوم دارد؟ تاثیرش را قبلا بر این بازار گذاشته است. این طرح، جدید نیست که در حال‌حاضر مصوب شده است. مقررات این طرح ۱۰ سال پیش در دولت تصویب و اجرا می‌شد. این لایحه برای آلودگی هواست که این بخش خودروهای فرسوده را به آن اضافه کرده‌اند تا قانون کامل باشد. همان‌طور که می‌دانیم ۸۰ درصد از آلودگی هوای تهران به‌خاطر وجود خودروهای فرسوده است.
قوانین و مقررات کشور در‌خصوص خودروهای فرسوده چگونه است؟ آیا می‌تواند تاثیرگذار باشد؟ بله، بسیار موثر بوده است. در سال ۸۵ ما در ۱۰ ماه توانستیم بیش از ۲۰۰ هزار خودرو را اسقاط و از رده خارج کنیم. بعد از آن نیز با افت‌و‌خیزهایی کار ادامه پیدا کرد. در مجموع قوانین بسیار موثر بود.
همکاری خودروسازان در طرح‌های تعویض خودروها چگونه بود؟ ایران‌خودرو و سایپا از چنین طرح‌هایی همواره حمایت می‌کنند. در روزهای ابتدایی این طرح در سال ۸۵ هم این دو شرکت بسیار استقبال و همکاری کردند.
