به گزارش اخبار خودرو ، از زمانی که در قانون بودجه سال‌های ۸۵ ، ۸۶ و ۸۷ احکام خوبی در زمینه اسقاط خودروهای فرسوده و قانون دائمی توسعه حمل‌و‌نقل و مدیریت سوخت تصویب شد، شاهد شتاب بیشتری در اجرای طرح جایگزینی خودروهای فرسوده در سال‌های اولیه وضع این قوانین بودیم، چرا که در آن‌ سال‌ها هم وضعیت تولید نسبت به فاصله زمانی ۹۱ تا ۹۶ متفاوت بود، حمایت‌های مالی بیشتری از این طرح انجام می‌شد و هم بازار حمل‌ونقل به‌واسطه تعدد پروژه‌ها و وفور واردات رونق داشت. هرچند در قانون برنامه‌های چهارم، پنجم و ششم توسعه در این زمینه قوانین دائمی وضع شده است اما با شرایطی که برای کشور به‌واسطه تحریم‌ها و برخی سوءمدیریت‌ها رقم خورد، ابزارهای حمایتی در سال‌های نخست کمرنگ و از سال ۸۹ و ۹۰ تا سال‌های ۹۱ و ۹۲ شیب آن کند شد. معاون وزیر راه و ‏شهرسازی و رئیس سازمان راهداری کشور به‌تازگی اعلام کرده است از ابتدای سال ۹۷ فعالیت کامیون‌های فرسوده با محدودیت‌هایی روبه‌رو خواهد شد. به‌گفته داود کشاورزیان، تعداد کامیون‌های فرسوده با عمر بالای ۲۵ سال، ۱۰۰هزار دستگاه است. از این تعداد ۸۰هزار عمر بالای ۳۰ سال، ۵۵ هزار بالای ۳۵ سال، ۳۵ هزار کامیون عمر بالای ۴۰ سال، ۷ هزار کامیون عمر بالای ۴۵ سال و هزار و ۴۰۰ دستگاه نیز عمر بالای ۵۰ سال دارند. محدودیت مسافت‌های طولانی برای کامیون‌های فرسوده، جلوگیری از دادن بارنامه و پیشگیری از ورود کامیون‌های فرسوده به بنادر خاص ازجمله اقدامات سازمان نوسازی برای پیشگیری از فعالیت کامیون‌های فرسوده با عمر بالای ۲۵ سال است که به‌احتمال زیاد از ابتدای سال ۹۷ اجرایی شود. ۳۴۰ هزار کامیون فرسوده با عمر ۳۵ سال در حال‌حاضر حدود یک‌میلیون و ۲۵۰ هزار خودروی فرسوده در کشور تردد می‌کنند که براساس آمارهای منتشرشده حدود ۳۴۰هزار دستگاه از آن‌ها خودروهای باری فرسوده‌ای هستند که در سطح جاده‌های کشور تردد می‌کنند. از این میان بیش از یک‌صد هزار دستگاه از آن‌ها عمری بیش از ۳۵ سال دارند و حدود ۸۵ هزار دستگاه از این خودروها نیز بیش از ۳۵ سال عمر دارند. این آمار در حالی است که سال ۹۴ تعداد کامیون‌های بالای ۳۵ سال، ۷۵ هزار دستگاه اعلام شده بود. این موضوع نشان‌دهنده آن است که سرعت ورود به ناوگان فرسوده باری بالاتر از خروج خودروهای فرسوده و جایگزینی آن‌ها با خودروهای جدید است. با توجه به این‌که اسقاط خودروهای فرسوده فواید زیادی برای اقتصاد، محیط‌زیست، ترافیک، سلامت مردم و مالکان خودروهای فرسوده دارند، این طرح باید از اولویت‌های مهم دولت باشد. کامیون‌های موجود فرسوده در هر ۱۰۰ کیلومتر ۶۰ تا ۷۰ لیتر گازوئیل مصرف می‌کنند اما با نوسازی و جایگزین کردن کامیون‌های نو میزان مصرف گازوئیل در هر ۱۰۰ کیلومتر به ۳۰ لیتر کاهش می‌یابد که شاهد کاهش ۵۰ درصدی مصرف سوخت خواهیم بود. طرح‌ها و مصوبات براساس مصوبه شورای اقتصاد به استناد قانون ۱۲ رفع موانع تولید، طبق مجوزی که برای وزارت نفت صادر شده است این وزارتخانه اجازه دارد برای پروژ‌هایی که کاهش مصرف سوخت را در پی دارند، سرمایه‌گذاری انجام دهد. یکی از این پروژه‌ها که تصویب شده است و به تایید شورای اقتصاد نیز رسیده، مشارکت در طرح نوسازی ناوگان فرسوده باری و جایگزینی مدل‌های بالای ۳۵ سال در مرحله اول است. از سوی دیگر برای خودروهای سواری طرحی تصویب شد که براساس آن به ازای هر خودروی وارداتی باید تعدادی خودروی فرسوده اسقاط شود، خلأ چنین طرحی برای خودروهای باری و خودروسازان فعال نیز احساس می‌شود. طبق این طرح در سال ۹۳ معادل ۳۵۰ هزار، سال ۹۴ معادل ۲۷۰ هزار و از سال ۹۵ حدود ۳۰۰هزار گواهی اسقاط در واردات خودروها صادر شده است. در حالی که حدود یک میلیون و ۹۰۰ هزار خودروی فرسوده در ۱۰ تا ۱۲ سال اخیر اسقاط شده است. در دو سال اخیر فعالیت در زمینه جایگزینی خودروهای فرسوده، سرعت بیشتری به خود گرفته است و به‌طور میانگین در سال حدود ۲۴۷ هزار خودروی فرسوده از رده خارج می‌شود. اوایل سال ۹۶ و بعد از عملیاتی شدن این طرح و صادر شدن بخشنامه‌ای، فعالیت کامیون‌های بالای ۳۵‌سال نیز محدود شدند و انتظار می‌رفت این خودروها از رده خارج شوند. تاثیر طرح پیمایش بر تسریع نوسازی قبل از اجرای طرح پیمایش (که براساس آن کامیون‌های بدون کارت معاینه‌فنی حق پیمایش و دریافت کارت سوخت ندارند و سهیمه سوخت نیز بر اساس میزان پیمایش تعیین می‌شود)، بیش از ۱۲۵ هزار دستگاه کامیون بالای ۳۵‌سال در کشور وجود داشتند و برای هر ۱۰۰ کیلومتر ۱۰۰ لیتر گازوئیل مصرف می‌کردند اما پس از اجرای این طرح پیمایش تعداد کامیون‌های فرسوده به ۵۲ هزار دستگاه رسید یعنی بیش‌از ۷۰ هزار دستگاه کاهش یافت. به این معنا که کامیون‌های فرسوده یا سوخت را دریافت می‌کردند و با قیمتی بالاتر می‌فروختند یا در جایی دیگر کار می‌کردند یا هر دو کار را به صورت هم‌زمان انجام می‌دادند. اما با اجرای طرح پیمایش به کاهش مصرف گازوئیل روزانه ۷میلیون لیتر دست یافتیم. از آنجا که قیمت هر لیتر گازوئیل یک‌دلار است، به‌عبارت دیگر با ۷ میلیون لیتر کاهش روزانه به ۷ میلیون دلار صرفه‌جویی ملی رسیده‌ایم. با اجرای این طرح انگیزه کامیون‌داران برای نوسازی ناوگان بیشتر شد. متولیان امر نوسازی چه کسانی هستند؟ اولویت اجرای طرح نوسازی، تهران و دیگر کلان‌شهرهای کشور است. در مصوبات هیات دولت تصویب شد نیروی انتظامی وظیفه محدود کردن فعالیت کامیون‌های بالای ۳۵ سال را برعهده بگیرد اما چون از یک‌سو راهکار جایگزینی برای کامیون‌های فرسوده در نظر گرفته نشده بود از سوی دیگر این‌کار برخی تبعات اجتماعی را در پی داشت، این کار انجام نشد. در دو، سه سال اخیر شاهد همکاری بین سازمان‌ راه و شهرسازی، سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت، وزارت نفت، بانک‌های مختلف و برخی از تولیدکنندگان در زمینه نوسازی ناوگان فرسوده و خروج این خودروها از سطح شهرها و جاده‌ها بوده‌ایم و تفاهم‌نامه‌های متعددی برای آن به امضا رسیده است که امید می‌رود با امضای این تفاهم‌نامه‌ها عملیات اجرایی طرح سرعت بیشتری پیدا کند. موانع اجرای طرح آن‌چه تمام مسئولان و دست‌اندرکاران اجرای این طرح بر سر آن اتفاق نظر دارند این است که اجرای طرح‌ جایگزینی کامیون‌های فرسوده و طرح‌های مشابه، نیازمند عوامل تشویقی و بازدارنده است و بدون وجود آن‌ها، مالکان خودروهای فرسوده حاضر به جایگزینی خودروهای قدیمی و تحمل هزینه‌های بیشتر نخواهند شد. یکی از عوامل بهره‌وری پایین و فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل باری، پایین بودن قیمت سوخت است و تا زمانی که قیمت سوخت واقعی نشود مالکان کامیون‌های فرسوده انگیزه‌ای برای شرکت در جریان نوسازی ناوگان پیدا نخواهند کرد. همچنین یکسان‌بودن هزینه‌های جابه‌جایی بار ازجمله مالیات و عوارض نیز این انگیزه‌ها را کاهش می‌دهد و مالکان ناوگان باری را به تعویض خودروهای فرسوده و از رده‌خارج‌کردن‌ آن‌ها ترغیب نخواهد کرد. از سوی دیگر تا زمانی‌که مالکان خودروها و رانندگان آن‌ها می‌توانند بدون پرداخت اقساط به نسبت سنگین، با خودروهای قدیمی خود از درآمد‌های مشابه صاحبان خودروهای باری جدید برخوردار شوند، منطقی به نظر می‌رسد که تمایلی به خرید خودروهای جدید و پرداخت اقساط نداشته باشند. طرح محدودیت برای کار با خودروهای بالای ۳۵ سال نیز نه تنها این خودروها را از رده خارج نکرد، بلکه آن‌ها را به سمت شهرها و فعالیت‌ در پروژه‌های شهری فرستاد. این موضوع باعث می‌شود آلودگی هوا در شهرها بیشتر شود که حل آن مانند دیگر مشکلات شهری نیازمند همکاری سازمان‌های مختلف است تا از فعالیت این خودروها در شهرها نیز ممانعت به عمل آید و نوسازی ناوگان فرسوده باری کشور سرعت یابد. مشارکت سایپادیزل و ماموت سال گذشته شرکت ماموت (تولیدکننده خودروهای باری اسکانیا) و مدیرعامل سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت قراردادی را به منظور نوسازی ناوگان باری کشور امضا کردند. براساس این قرارداد نوسازی ۶۵ هزار کامیون در مدت ۵ سال در دستور کار قرار گرفت. عباس آخوندی، وزیر راه در این مراسم به صرفه‌جوی ۱۰میلیارد دلاری و کاهش ۱۹۴ میلیون کیلویی آلاینده‌های زیست‌محیطی اشاره کرد. طبق این قرارداد تسهیلات ۸۰درصدی به این کامیون‌ها تعلق می‌گیرد که پیش‌بینی می‌شود از محل نوسازی این کامیون‌ها و صرفه‌جویی در سوخت ۲٫۷ دهم میلیارد دلار به صرفه‌جوکنندگان برگردد. همچنین در این مراسم کلید ۳ کامیون نوسازی‌شده به مالکان آنها تحویل داده شد. هفته گذشته نیز قرارداد چهارجانبه‌ای برای نوسازی بخشی از کامیون‌های فرسوده در حال تردد در ناوگان حمل‌و‌نقل باری بین سازمان راهداری و حمل‌و‌نقل جاده‌ای، شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت، بانک توسعه تعاون و شرکت سایپا دیزل امضا شد. براساس این قرارداد و در فاز نخست آن، ۶۰۰ دستگاه از کامیون‌های فرسوده با عمر بیش از ۳۵ سال با کامیون‌های ولوو جایگزین خواهند شد. با اجرایی شدن این قرارداد مصرف سوخت ناوگان حمل‌و‌نقل باری کاهش یافته است و میزان آلایندگی‌ این ناوگان نیز کمتر خواهد شد. البته سایپادیزل این طرح را در سال ۹۵ نیز با بانک دی کلید زده بود اما چون این بانک همراهی لازم را در اجرای این طرح نداشت، هفته گذشته بار دیگر اجرای طرح را با بانک دیگری (بانک توسعه تعاون) از سر گرفت. مزایای زیست‌محیطی طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۴ میزان خسارات ناشی از آلودگی هوا در جهان ۱۶ هزار میلیارد دلار بوده که ۲۶٫۶ درصد آن مربوط به خودروهای فرسوده است. با نوسازی ناوگان فرسوده حمل‌و‌نقل باری کشور با خودروهای جدید، آلایندگی خودروها تا ۷۵درصد کاهش خواهد یافت. کاهش ۲۵‌درصدی مصرف سوخت از دیگر مزایای نوسازی کامیون‌های فرسوده با کامیون‌های جدید است.