به گزارش اخبار خودرو ،توانمندی طراحی پلتفرم در صنعت خودرو آنقدر حائز اهمیت است که برخورداری از آن نقطه قوت قابل توجهی در این صنعت به شمار میرود. بر این اساس فعالان مختلف در این حوزه نظرات و برآوردهای متفاوتی از چگونگی و میزان هزینه آن ارائه میدهند.
یک طرف کارشناسان دانشگاهی و آکادمیک حوزه خودروسازی هستند که معتقدند طراحی پلتفرم در ایران اتفاقی است که با هزینهای نهچندان بالا امکانپذیر است و در طرف دیگر کارشناسان و فعالان صنعت خودرو هستند که با توجه به تجربه عملی در این زمینه، معتقدند طراحی پلتفرم کاری نیست که با هزینه کم و صرفهجویی امکانپذیر باشد.
به این ترتیب در حالی که مدتی قبل یکی از کارشناسان صنعت خودرو در گفتگویی ادعا کرده بود امکان طرحی پلتفرم با ۱۵ تا ۲۰ میلیارد تومان وجود دارد، «دنیایخودرو» با برگزاری میزگردی با حضور مصطفی پهلوانی، استاد دانشگاهی که این ادعا را مطرح کرده بود و عادل پیرمحمدی، مدیرعامل سابق ساپکو که سابقه عملی و اجرایی قابل توجهی در صنعت خودروی کشور دارد، جزئیات این ادعا را مورد بررسی قرار داد.
[gallery link="file" columns="2" ids="201438,201440"]پیرمحمدی: مراحل طراحی خودرو ممکن است بیش از ٢ سال نیز طول بکشد و طی طراحی نیز طرح بارها مورد بازنگری قرار میگیرد. امروز محصولات صنعت خودرو بر اساس نیاز مشتریان و بازار هدف و رقبای موجود طراحی و ساخته میشوند. بنابراین خواستهها و نیاز مشتریان بر اساس اطلاعات دریافتی از بازار، رقبای موجود و بازخورد مشتری جمعآوری شده و پس از تبدیل آن به زبان فنی در اختیار واحدهای طراحی مهندسی (مراکز طراحی) قرار میگیرد.
بر اساس این اطلاعات و بسته به نوع خودرو، ممکن است هر یک از قسمتهای اصلی خودرو مانند قوایمحرکه، شاسی، شکل ظاهری و داخلی دستخوش تغییرات کلی و اساسی شود. از سادهترین تغییرات تحت عنوان فیسلیفت (face lift) یاد میشود که کمترین هزینه را در مقایسه با طراحی مجدد (redesign) که تغییرات بیشتر و اساسیتری را شامل میشود، دارد.
شکل ظاهری خودرو بر اساس اطلاعات دریافتی از بازار و مشتریان توسط طراحان صنعتی طراحی و شکلهای مختلف به زبان سادهتر نقاشی میشود.
بر اساس نظر تیم طراحی و با نظر گروه ساخت طراحی(جهت امکانسنجی تولید و کنترل هزینهها) چند طرح نهایی میشود. پس از این مرحله مدلهای این طرحها در مقیاسهای ١:۵ و حتی ١:١ ساخته میشود تا نظر تیم ارزیابی استایل، طراحی محصول و در مورد طرحهای مختلف مشخص شود.
پس از نهایی شدن طرح نسبت به ساخت نمونه (prototype) اقدام میشود که با استفاده از روش راپید پروتوتایپینگ (rapid prototyping) کلیه عناصر بدنه نمونهسازی میشود، حتی این نمونهها را نیز میتوان در معرض دید عموم به نمایش گذاشت. در این مرحله به موازات میتوان نسبت به طراحی اجزای داخلی خودرو نیز اقدام کرد.
در مرحله بعدی با مشارکت کامل سازندگان قطعات نسبت به طراحی دقیق مطابق مشخصات درخواستی خودروسازان اقدام میشود. علاوه بر طراحی استایل خودرو، سایر اجزای مهم آن مانند قوایمحرکه (power train) نیازمند سیر مراحل طراحی جداگانه است که باید در مراکز طراحی و تست قوایمحرکه طراحی شود.
مطابق نیاز تیم طراحی خودرو و بر اساس مشخصات اعلامشده مانند توان و گشتاور، میزان مصرف سوخت، سطح آلایندگی، قوایمحرکه شامل موتور، گیربکس و اکسلهای جلو و عقب طراحی و ساخته میشود.
حال با تعریف موجود از پلتفرم خودرو که شامل تمامی اجزای مهم مانند شاسی، بدنه، قوایمحرکه، سوخترسانی و کنترل آلایندگی، سیستم برق و الکترونیک، سیستم تهویه و... است، آنطور که پیش از این اشاره کردهاید، با ١۵ میلیارد تومان چه قسمتهایی از پلتفرم خودرو را میتوانیم طراحی کنیم و چگونه؟
پهلوانی: کاملا به این مطلب که ما دانش فنی طراحی پلتفرم را داریم و با این هزینه میتوان این کار را انجام داد، اعتقاد دارم. این مساله تا قبل از فاز ساخت نمونه اولیه قابل اجرا (Running Prototype) درست است.
اما اینکه ما بخواهیم رانینگ پروتوتایپ را بسازیم که بتواند استانداردها را پاس کند، بحث جدایی است و خود هزینه جداگانه دارد. ولی تا طراحی و ساخت آن، بیش از این مبلغ نیاز نیست. اگر فرم خاصی باشد، یعنی از همان اول بخواهند محصولاتی بیش از یک محصول اصلی روی آن سوار کنند، مبلغ بالا میرود. چون هر محصول خوب یک طراحی مجزا دارد، اعم از بدنه و سایر بخشها.
اما طراحی یک پلتفرم با یک محصول اصلی که روی آن سوار میشود تا قبل از فاز رانینگ پروتوتایپ، داخل کشور با همان رقم حدود ۱۵ تا ۲۰ میلیارد تومان امکانپذیر است. برای مثال وقتی فولکسواگن میگوید یک پلتفرم طراحی میکند که حدود یک میلیارد یورو هزینه میبرد، ۸۰ درصد آن را هزینه کرده و آماده است؛ مابقی هزینه را برای طراحی بهکار میبرد.
پیرمحمدی: یک میلیارد یورو؟
پهلوانی: بله، یک میلیارد یورو، که ۸۰ درصدش هزینه شده است. ما هم الان میتوانیم حساب و کتاب کنیم و ببینیم چه زیرساختهایی داریم و چه قطعهسازیهایی وجود دارند. اینها را اگر بخواهیم یکییکی به داخل کشور وارد کنیم، همان ۱۵ تا ۲۰ میلیارد تومان تا قبل از فاز رانینگ پروتوتایپ میشود. هزینه خود فاز رانینگ پروتوتایپ هم بستگی به خود محصول دارد که بین ۵ تا ۱۵ میلیارد تومان داخل کشور هزینه میبرد.
اگر تستهای جادهای مالزی یا جاهای دیگر را بگذراند که آن هم هزینههای جدا دارد و تعریف شده که به چه صورت است، آنها جزو هزینههای طراحی حساب نمیشوند. یعنی نهایتا تا آخر فاز رانینگ پروتوتایپ، طراحی محسوب میشود؛ مابقی پاسکردن تستهاست.
گرفتن استاندارد یعنی داشتن حداقلهای نه خیلی خوب بودن. ولی وقتی بعضا صحبت از تست تصادف در سرعت بالا میشود و وقتی میگوییم چهار ستاره دارد، یعنی یک کیفیتی دارد و دیگر بحث استاندارد نیست.
پیرمحمدی: اینکه شما میگویید یعنی با پروتوتایپها استاندارد بگیرید؟
پهلوانی: بله. اصول همین است و همه کشورها همین کار را میکنند.
پیرمحمدی: برای خودشان (خودروساز)، نه برای استاندارد.
پهلوانی: نه. اصلا بحث استاندارد همین است.
پیرمحمدی: در عمل اینطور اتفاق میافتد. فرض میکنیم یک شرکت میخواهد خودرو تولید کند و بررسی میکند که وضعیت آن چگونه است. یک پروتوتایپ میسازد و تست میکند. آن تستی که برای استاندارد و گرفتن گواهینامههای اجباری انجام میشود، از قالبهای نهایی است. برای تست تصادف چند خودرو نیاز است؟
پهلوانی: در کل حدود ۴۵ تا ۵۰ خودرو.
پیرمحمدی: در این حالت برای ۴۵ تا ۵۰ خودرو میتوان پروتوتایپ ساخت؟
پهلوانی: بله.
پیرمحمدی: نمیتوان این کار را کرد. چون هزینهها بسیار بالاست و علاوه بر هزینه، یکنواختی لازم و کیفیت مدنظر از قالب نهایی بیرون میآید، نه از نمونهها. بنابراین هرگز این کار را نمیکنند.
پهلوانی: این حرف را قبول ندارم.
پیرمحمدی: شما قبول ندارید اما در عمل چنین اتفاقی میافتد.
پهلوانی: تولید یکسری قالب هارد- مولد که برای خط ایجاد میشود، چقدر هزینه میبرد؟ برای ما این قالبها بین حدود ۴۰ تا ۷۰ میلیارد تومان (بستگی به محصولی که داریم) هزینه میبرد.
پیرمحمدی: شاید بهتر باشد در مورد تعریف پلتفرم صحبت کنیم. در تعریف شما پلتفرم شامل چه زیرمجموعههایی میشود؟ هزینه تولید داشبورد، بدون کنسول وسط چقدر میشود؟ توجه داشته باشید که داشبورد بخشی است که حدود ۷۶ تا ۹۰ قالب نیاز دارد.
پهلوانی: دقیقا نمیدانم. اما فکر کنم حدود ۵۰۰ میلیون تومان.
پیرمحمدی: دو تا سه میلیون دلار هزینه قالب داشبورد است. با ۵۰۰ میلیون تومان (حدود ۱۵۰ هزار دلار) حتی نمیتوان مواد خام را تهیه کرد. بنابراین مشخص است پیشبینی شما با آنچه در عمل اتفاق میافتد چقدر اختلاف دارد. این تفاوت از اینجا ناشی میشود که آنچه در تئوری مطرح میشود با آنچه در عمل اتفاق میافتد بسیار متفاوت است. هزینهها هم همین است. بر این اساس به نظر شما در طراحی یک پلتفرم چه جزئیات و زیرمجموعههایی وجود دارد؟ به عنوان مثال در طراحی پلتفرم، قطعات اکسل را از زیرمجموعه قوایمحرکه در نظر بگیرید، یک مجموعه از قطعات اکسل، پلوس (CV joint) است. همین قطعه را در ایران برای خودروسازان داخل چه کسی تولید میکند؟
پهلوانی: نمیدانم.
پیرمحمدی: قطعات پلوس خارجی است. حالا فرض کنید در طراحی پلتفرم به بخش طراحی اکسل جلو برسیم، در این موقعیت پلوس را چه کسی میخواهد طراحی کند؟
پهلوانی: شما بحث را به این سمت میبرید که در کشور چه زیرساختهایی داریم و چه زیرساختهایی نداریم. ما نباید همه قطعات را اینجا تولید کنیم. من اصلا چنین حرفی نمیزنم. برای مثال بحث گیربکس در مجموعه قوای محرکه مطرح میشود، قطعا نباید اجازه دهیم گیربکس را شرکت نیرو محرکه یا چرخشگر تولید کند. قطعا هزینه تولید برای این شرکتها با تیراژی که دارند با هزینه تولید شرکت ZF با آن تیراژ بالای تولید، یکی در نمیآید. بحث ما انواع طراحی است که وجود دارد. ما میخواهیم سیستم را طراحی یا طراحی مجدد کنیم، یا قصد داریم آن را تغییر دهیم.
پیرمحمدی: شما گفتید طراحی پلتفرم. پلتفرم و تعریف آن چیست؟
پهلوانی: یک بخش عمده طراحی پلتفرم، سلکتیو- دیزاین است. ما باید بدانیم چطور انتخاب کنیم. برای مثال طراح محاسبه میکند در پلتفرم چه شفتی باید استفاده شود.
پیرمحمدی: آیا شفت نباید طراحی شود؟ این بخش را چه کسی طراحی میکند؟ پهلوانی: این را اول خود خودروساز باید طراحی کند.
پیرمحمدی: نه. هیچجای دنیا خودروساز، حتی اگر بنز باشد، سیوی جوینت را خودش طراحی نمیکند.
پهلوانی: من همه اسناد فورد را بررسی کردهام و دارم.
پیرمحمدی: ما یک پرفورمنس داریم که در مورد هر قطعهای تعریف میشود و مشخص میکند مثلا توان گشتاور چقدر است. مگر همه دانش سیوی جوینت را خود خودروساز دارد؟ شاید ۵۰ سال پیش مثلا کرایسلر یک مرکز تحقیقاتی داشت همهچیز را خودش طراحی میکرد. الان اینطور نیست. خودروساز محصولی را تعریف میکند و به زیرمجموعه میدهد و تمام طراحیها را بین سازندههای خود پخش میکند و از آنها میخواهد مثلا اویلپمپ یا سیوی جوینت را طراحی کنند.
پهلوانی: اصولا طراحی سیستم را خودروساز به تامینکننده میدهد یا تامینکننده برای خودروساز تعیین میکند؟
پیرمحمدی: خودروساز به صورت کامل میدهد.
پهلوانی: چگونه این کار را میکنند؟ خود خودروساز یک STS نوشته که جزئی از طراحی پلتفرم است.
پیرمحمدی: بله. اما طراحی جزئیات آن با کیست؟
پهلوانی: جزئیات طراحی اصولا وظیفه خود تامینکننده است. فرض کنید مثلا قرار است یک چاقو طراحی شود. یک طراحی کلی و شماتیک از آن انجام میشود برای اینکه مشخص شود مثلا پهنا یا تیزی آن به اندازه کافی است یا خیر. در نهایت خصوصیات کار توسط قطعهساز مشخص میشود.
پیرمحمدی: حالا به طور دقیق بگویید به نظر شما پلتفرم شامل چیست؟
پهلوانی: شاسی، سیستم محرکه، سیستم فرمان، سیستم ترمز، سیستم الکتریکال، قوای محرکه شامل گیربکس، موتور و اکسل، سیستم بدنه و سیستم داخلی.
پیرمحمدی: حالا شما معتقدید کل این طراحیها با ۱۵ میلیارد تومان امکانپذیر است. این عدد تقسیم بر سه هزار، میشود پنج میلیون دلار. هزینه طراحی پلتفرم میشود؟
پهلوانی: بله.
پیرمحمدی: حالا بگویید طراحی یک موتور چقدر میشود؟
پهلوانی: ما برای یک پلتفرم نباید موتور طراحی کنیم. مشکل اساسی سر این مبالغ و بقیه مسائل این است که از دید ما در پلتفرم همه جزئیات از صفر طراحی شوند. وقتی کارخانهای تعدادی موتور تولید میکند، من در طراحی باید دوباره انتخاب کنم نه اینکه از اول طراحی کنم.
چرا یک چرخ باید از اول طراحی شود؟ اصولا در تمام پلتفرمها، قوایمحرکه با یکدیگر مشترک نیست. ما میتوانیم در یک پلتفرم، سه نوع قوای محرکه استفاده کنیم.
مگر ما یک خودروی ۲۰۷ دستی و یک نوع ۲۰۷ اتومات نداریم؟ اینها مگر جدا از هم هستند ولی قوای محرکه و قسـمت گیـــربکس آنها با هم متفاوت است.
پیرمحمدی: مالکیت معنوی کدام پلتفرم متعلق به ماست که این کارها را بتوانیم انجام دهیم؟
پهلوانی: بحث مالکیت و بحث داشتن همه فنآوری هم جداست.
پیرمحمدی: ما در مورد ایران صحبت میکنیم و صحبت شما هم در ایران است. در مورد فولکسواگن صحبت نمیکنیم که بگوییم با ۱۵ میلیارد تومان باید پلتفرم طراحی شود. چون اگر من در فولکسواگن باشم، یکسری قطعات را کَریاوور (Carry Over) میکنم.
پهلوانی: الان هم همین است. یکسری قطعات کریاوور است. در این مورد در ایران میتوانیم به تیبا اشاره کنیم. من این را قبول دارم که طراحی تیبا تا حدی ایرانی است.
پیرمحمدی: مالکیت معنوی (Intellectual Property) خودروی تیبا با رویکرد معنویاش مربوط به کجاست؟ این پلتفرم استانداردها را پاس میکند؟
پهلوانی: اینکه آیا استانداردها را پاس میکند یک بحث دیگر است.