به گزارش «اخبار خودرو»،دستیابی به دانش روز جهانی تولید در صنعت خودرو، مساله مهمی است که انتظار می‌رفت در دوران اوج برجام و با شکل‌گیری ارتباط موثر فعالان داخل با شرکت‌های خارجی، حاصل شود. فرصتی که به‌نظر می‌رسد درنهایت با واردات محصول آماده - چه در قالب خودرو و چه به شکل قطعات منفصله - به‎سادگی از دست رفته است. حال اما باردیگر انتظار بازگشت تحریم‌های اقتصادی را - آن هم سخت‌تر از گذشته - می‌کشیم و خودروسازان خارجی هم یکی پس‌از دیگری اعلام می‌کنند از ادامه همکاری و حضور در ایران معذورند. در این شرایط این سوال مطرح می‌شود آیا تولیدکنندگان و فعالان صنعت خودرو توانایی ادامه روند تولید و پاسخگویی به نیاز بازار را دارند یا خیر. تعطیل شدن یا ادامه حیات خودروسازان، موضوعی است که بهروز مشهدی، عضو هیات علمی و استاد دانشکده خودرو دانشگاه علم‌و‌صنعت با تحلیل شرایط فعلی در گفت‌وگو با روزنامه «دنیای خودرو» در مورد آن به ارائه توضیحاتی پرداخت. پس از خروج آمریکا از برجام، شرایط ایجادشده در بخش تولید صنعت خودرو دشوارتر می‌شود. بر این اساس، نیاز به شکل‌گیری استراتژی‌های جدید در این حوزه احساس می‌شود. به نظر شما تاثیر مثبت یا آسیب وضعیت فعلی در صنعت خودرو چگونه خواهد بود؟ پیش‌بینی تاثیر این روند بر صنعت خودرو کار دشواری است. اما باید توجه داشت به‌هرحال این شرایط از یک نگاه می‌تواند به‌عنوان فرصت تلقی شده و از نگاهی دیگر ممکن است تهدید محسوب شود. البته این امر بدیهی است و این موضوع آسیب‌هایی را به همراه خواهد داشت. چراکه روند تولید به سهولت و نظم گذشته پیش نخواهد رفت. صنعت خودرو عادت کرده بود قطعات و بخش‌های زیادی را از خارج دریافت کند که این اتفاق مانند گذشته دیگر امکان‌پذیر نیست. یک مشکل اصلی که بیشتر فرهنگی است، راحت‌طلبی ما در بیشتر موقعیت‌هاست. یعنی کارهای آسان را به‌خوبی انجام می‌دهیم اما هرجا نیاز به تحمل دشواری و سخت‌کوشی است، کار را راحت انجام نمی‌دهیم. به این ترتیب، وقتی چنین شرایطی ایجاد می‌شود که دسترسی به بازارها و ارتباط‌ها مختل شود. پس بهتر است روی افزایش خوداتکایی تمرکز کنیم. آیا می‌توان گفت در چنین شرایطی ناچار به بالا بردن خوداتکایی در تولید خودرو و قطعات هستیم؟ با این قاطعیت نمی‌توان از کلمه ناچار استفاده کرد. چون تجربه نشان داده است در این شرایط غالبا به سمت یافتن راه‌هایی برای دور زدن تحریم‌ها می‌رویم. اما کمتر اتفاق می‌افتد انرژی بیشتری صرف ایجاد زیرساخت‌ها کرده و تولید داخل را تقویت کنیم. باید توجه داشته باشیم حجم تولید سالانه خودرو در کشور آن قدر بالاست که بتوان آن را اقتصادی دانست. ضمن این‎که تولید ما نیز به‌میزانی است که انگیزه کافی برای جذب سرمایه را ایجاد کند. بنابراین بازار و تیراژ بسیار خوب است. اما شاید عزم کافی برای تغییر شرایط وجود ندارد. همچنین به این دلیل که مدیران ما معمولا در دوره‌ای کوتاه در راس قرار می‌گیرند، دیگر دشواری سرمایه‌گذاری بر طراحی و تولید و افزایش خوداتکایی را کمتر به جان می‌خرند. متاسفانه وضعیت به‌گونه‌ای است که حل چالش‌های موجود در داخل گاهی دشوارتر از تعامل با خارجی‌هاست. به نظر می‌رسد اعتماد به خارجی‌ها هم راحت‌تر شکل می‌گیرد. یکی از موضوعات پررنگ این است در پسابرجام، تمایل بیشتر فعالان این بخش به واردات محصول آماده بود تا واردات دانش‌فنی و تکنولوژی روز تولید. این مساله که تولیدکنندگان در زمینه تحقیق و توسعه و ارتقای تکنولوژی سرمایه‌گذاری کنند، چقدر ضروری به نظر می‌رسد؟ دقیقا همینطور است، عملا کار کردن در محیط ایران و فضای کسب‌وکار موجود، دشوار و بهره‌وری‌ها هم پایین است. همچنین تامین‌کنندگان در موارد زیادی به‌دلیل اوضاع متغیر و نوسانات موجود نمی‌توانند تعهدات خود را انجام دهند که به‌دنبال آن مجموعه‌سازان و خودروسازان نیز با مشکل مواجه می‌شوند. در مقابل در فرایند کار با خارجی‌ها همه چیز سر جای خود قرار دارد. کیفیت و زمان‌بندی‌ها طبق تعهدات است و به این ترتیب کار روان و آسان پیش می‌رود. هزینه کار با خارجی هم همیشه از جیب مشتری پرداخت می‌شود. بنابراین وقتی عرضه خودرو به این راحتی انجام می‌شود، دیگر انگیزه کافی برای تحمل سختی فرایند تولید داخلی وجود نخواهد داشت. یک قدم جلوتر، به نظر من دلیلی ندارد خودروسازان کشور پنهان از یکدیگر پروژه‌هایی را تعریف کرده و پیش ببرند، آن هم در روزگاری که کمپانی‌های بزرگ بین‌المللی به صورت مشترک کار می‌کنند و همین باعث می‌شود هزینه‌های تحقیق و توسعه کاهش یابد. خودروسازان داخل هم می‌توانند با استفاده از همین الگو، به‌طور مشترک و با روش ادغام در زمینه تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری کنند، حتی پلت‌فرم‌های مشترک طراحی کنند. درحالی‌که به هر دلیل مشخص نیست چرا چنین اقدام مشترکی صورت نمی‌گیرد. انجام چنین فرایندی باعث ایجاد خوداتکایی و بالا رفتن توان تکنولوژیکی و تولید می‌شود. این توصیف و تعریفی که به آن اشاره کردید، بیشتر در شرایط استاندارد و معمولی اتفاق می‌افتد. در حالی که تجربه دور قبل تحریم‌های اقتصادی نشان می‌دهد فعالان صنعت خودرو در آن شرایط، هرچند به سختی اما موفق شدند خوداتکایی را در این صنعت افزایش دهند و سطح داخلی‌سازی بسیاری از محصولات، از جمله برخی خودروهای شرکت پژو را در ایران افزایش دهند. با توجه به این‎که گفته می‌شود دور جدید تحریم‌های اقتصادی سخت‌تر خواهد بود، به نظر شما راه نجات صنعت خودرو چیست؟ اگر مدیران صنعت خودرو فرصت کافی داشته باشند و بتوانند مثلا برای پنج یا 10 سال آینده خود برنامه‌ریزی کنند، شرایط به شکل دیگری خواهد بود. در این زمینه باید به بخش‌های داخلی اعتماد کرد. ما در سال‌های گذشته هزینه زیادی متحمل شدیم و واقعا خرج کرده‌ایم اما هنوز یک موتور که واقعا و کاملا طراحی داخل باشد، نداریم. به این دلیل که در این زمینه سرمایه‌گذاری بلندمدت انجام نشده است. باید توجه داشته باشیم که در زمینه تولید خودرو، پارامترهایی مانند ایمنی، کیفیت و بازار حائزاهمیت زیادی هستند. بنابراین نمی‌توان یک خودرو بدون امنیت را به دست مشتری رساند. خودروی داخلی، زمانی یک خودروی خوب برشمرده می‌شود که طبق استانداردهای روز جهانی تولید شده و قابلیت صادرات به کشورهای دیگر را نیز داشته باشد. بنابراین هدف باید واقع‌گرایانه مشخص شود. ایران، مهندسان زبده و کاربلد زیادی داشته و دارد که امروز خیلی از آن‎ها در شرکت‌های خارجی مشغول فعالیت شده‌اند. درواقع این تعداد متخصص از طرف شرکت‌های خارجی جذب شده‌اند و حالا خودروسازان ما باید خدمات و تکنولوژی مورد نیاز خود را از این شرکت‌های خارجی بگیرند. بنابراین انتظار می‌رفت در این سال‌ها فکری در این زمینه می‌شد و برنامه‌ریزی درستی شکل می‌گرفت اما متاسفانه این اتفاق نیفتاد. حتی برنامه‌ریزی اجرایی و بلندمدت نیز در این زمینه انجام نشد. با این‌حال در شورایی با عنوان آینده‌نگاری صنعت خودرو، صحبت از طرح‌ها و پروژه‌هایی برای 10 تا 12 سال آینده صنعت خودروی کشور مطرح می‌شود. شما در جریان بخشی از این طرح‌ها هستید. به‌نظر شما چه میزان از این برنامه‌ریزی‌ها و طرح‌ها امکان عملی و اجرایی شدن دارند؟ به نظر من صحبت کردن در این زمینه‌ها مفید است. این‎که تکنولوژی روز و اتفاقات آینده مورد بررسی قرار بگیرند و جزئیات آن‎ها مطرح شوند، قطعا تاثیر مثبت خواهد داشت. اما به طبع، پیاده‌سازی این طرح‌ها به زمان بیشتری نیاز دارد. به‌خصوص وقتی نیاز به سرمایه و فراهم شدن زیرساخت خاصی باشد، نمی‌توان انتظار داشت این طرح‌ها به زودی‌ عملیاتی شود. اما تاکید من این است که طرح این مباحث از این جهت باعث آشنایی با تکنولوژی روز جهان و متعاقب آن به شکل‌گیری ایده‌های قابل اجرا منتهی می‌شود، بسیار مهم است. گفته می‌شود با شکل‌گیری موثر مثلث دانشگاه، صنعت و دولت، بسیاری از چالش‌های موجود در صنعت خودرو از میان خواهد رفت. آیا امکان ایجاد چنین ارتباطی میان این سه بخش در کشور وجود دارد؟ واقعیت این است هر اقدامی باید براساس نیاز انجام شود. با اجبار و به‌شکل دستوری امکان برقراری ارتباط میان صنعت و دانشگاه وجود ندارد. اگرچه درحال‌حاضر بخش‌هایی از دانشگاه که می‌توانند در حل برخی مشکلات به صنعت کمک کنند، با هم در ارتباط هستند اما ریشه شکل‌گیری مشکل این است که میان این دو بخش اعتماد واقعی وجود ندارد. تولیدکننده معتقد است در دانشگاه هر موضوعی فقط به صورت تئوری مطرح می‌شود و قابلیت اجرا ندارد. اما پیش از آن، مشکل اصلی این است که صنعت خودروی کشور وابسته است و متکی به دانش داخل نیست و تحقیق و توسعه و نیز تحقیقات دانشگاهی در آن معنایی ندارد. اگرچه تحقیقات دانشگاهی وقتی می‌تواند انجام شود که برنامه‌ریزی‌های طولانی‌مدت وجود داشته باشد. نقش دولت را در این ارتباط چگونه ارزیابی می‌کنید؟ به‌عقیده من در ایران دولت در این زمینه چندان نمی‌تواند نقش موثر ایفا کند. چراکه تاثیرگذاری دولت معمولا دستوری است که خود این روش در بیشتر مواقع مشکل ایجاد می‌کند. همانطور که اشاره شد، در این زمینه باید نیاز وجود داشته باشد. عملکرد دولت فقط می‌تواند در قالب برنامه‌ریزی‌های درازمدت نقش داشته باشد و شرایط و فضای تحقق این برنامه‌ها را نیز ایجاد کند.