به گزارش اخبار خودرو ، گزارش وضعیت تولید خودروسازان داخلی در بخش‌های مختلف ازجمله سواری و تجاری هر ماه ازسوی وزارت صنعت، معدن و تجارت منتشر می‌شود. این گزارش‌ها که براساس مقایسه آمار تولید خودروسازان با ماه‌های مشابه سال گذشته ارائه می‌شود، در سگمنت خودروهای کاروتجاری نشانگر آن است که این تولیدکنندگان به ویژه در بخش مسافری و اتوبوس‌ها روزگار چندان مطلوبی را پشت سر نمی‌گذارند. با این که در ماه‌های اخیر خبرهای بسیاری در زمینه نوسازی شنیده شد و انتظار می‌رفت با آغاز این طرح، خودروسازان داخلی افزایش تولید را تجربه کنند اما روند اجرای نوسازی طبق پیش‌بینی‌ها پیش نرفت و در سه‌ماه ابتدایی این طرح هنوز هم خبری از سفارش‌گذاری و افزایش تولید نیست. این در حالی است که اتوبوس‌سازان خود را آماده سفارشهای کلان از سوی شهرداری‌ها و دولت کرده بودند تا برای پاسخگویی در کوتاه‌مدت هم توان ساخت داخل را به قدر کفایت داشته باشند و از این بابت بهانهای برای واردات توسط شهرداری‌ها و دولت باقی نماند. در ادامه این مطلب، پس از مروری بر آمار و وضعیت تولید اتوبوس در سه‌ماهه نخست سال جاری، در خصوص همین موضوعات گفتوگویی داریم با سعید مدنی، مشاور عالی گروه خودروسازی مدیرعامل سایپا که از نظرتان خواهد گذشت.
تولید اتوبوس در سه ماه نخست سال جاری
تولید اتوبوس در سه‌ماه ابتدای سال در مقایسه با ماه‌های مشابه سال گذشته یا متوقف بود یا در برخی خودروسازان با کاهش چشمگیری مواجه شد. فروردینماه امسال تولید اتوبوس در مقایسه با فروردین96 با کاهش 22.5درصدی مواجه شد. تولید این بخش بین سه خودروساز داخلی از جمله ایران‌خودرودیزل، پیشرودیزل آسیا و یاوران خودرو شرق متوقف شد و تولید در این خودروسازان به ترتیب از 10، 8 و یک دستگاه به صفر رسید. مقایسه آمار تولید اردیبهشت 97 با سال گذشته نیز نشان می‌دهد که تولید این سگمنت از 107دستگاه به 86دستگاه کاهش یافت و خودروسازانی مانند ایران‌خودرو دیزل و یاورانخودرو شرق دوباره با توقف تولید روبه‌رو شدند؛ هرچند این دو خودروساز در اردیبهشت96 نیز تنها 16 و یک‌دستگاه اتوبوس تولید کرده بودند. گرچه پیشرودیزل در اردیبهشتماه از توقف تولید دور ماند اما با کاهش مواجه شد و از تولید 7 دستگاهی به دو دستگاه در اردیبهشت سال جاری رسید. خرداد نیز ماه افت تولید در این خودروسازان بوده و کاهش 46.1درصدی را برای آن‌ها به همراه آورده است. ماه گذشته اتوبوس‌سازان داخلی موفق به تولید تنها 76دستگاه شدند، در حالی که این آمار در ماه مشابه سال گذشته 141دستگاه بوده است. شرکت‌های پیشرودیزل آسیا، عقاب‌افشان و ایران‌خودرودیزل در این کاهش دخیل بوده‌اند و به ترتیب از 8، 100 و 100 دستگاه در سال گذشته به یک، 75 و 32دستگاه در سال جاری رسیدند. شرکت یاورانخودرو شرق نیز با توقف تولید روبه‌رو شد. در دو ماه ابتدای سال تنها شرکت عقاب‌افشان در میان تولیدکنندگان اتوبوس، وضعیت بهتری را تجربه کرده و با افزایش تولید همراه بوده است. این شرکت در فروردینماه با افزایش سه دستگاهی تولید خود را به ۵۵دستگاه رساند. همچنین در اردیبهشتماه نیز توانست تولید خود را در مقایسه با اردیبهشت 96، تنها یک‌دستگاه افزایش دهد.
واردات؛ میان‌بر شهرداری و دولت
تولیدکنندگان اتوبوس چندسالی است که نتوانسته‌اند ظرفیت تولید خود را تکمیل کنند و هر ماه برخی از آن‌ها کار خود را با کمترین حجم از تولیدات یا بدون هیچ‌گونه تولیدی به پایان می‌رسانند. این در حالی است که این تولیدکنندگان معتقدند در‌صورتی‌که سفارش‌گذاری از سوی شهرداری‌ها انجام شود، توانایی تولید و تامین نیاز بخش عمده‌ای از بازار توسط آن‌ها وجود دارد. با این حال اما هر از گاهی شاهد رویکرد دولت و شهرداری‌ها به واردات هستیم که با اعتراض گسترده‌ای از سوی تولیدکنندگان مواجه می‌شود. نبود سفارش‌گذاری در حالی است که به‌گفته مدیرکل دفتر حملونقل عمومی و ترافیک شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور تا پایان سال ۱۴۰۰، ۸۰درصد دیگر از ناوگان اتوبوسرانی کشور فرسوده می‌شود. مرضیه حصاری گفت: «در حال حاضر ۱۶هزار اتوبوس فرسوده در کل کشور داریم و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال ۱۴۰۰ این تعداد به ۱۹هزار دستگاه برسد. یعنی در حال حاضر ۲۴هزار اتوبوس داریم که تا آخر ۱۴۰۰ حدود ۸۰درصد آن به سن فرسودگی می‌رسند.» شهرداری بر این باور است که خودروسازان داخلی ظرفیت تولید این تعداد اتوبوس و واگذاری آن به ناوگان را ندارند. سعید مدنی، مشاور عالی مدیرعامل گروه خودروسازی سایپا در این خصوص معتقد است این عدم ناهماهنگی بین شهرداری و خودروسازان، به عدم برنامه‌ریزی از سوی دولت برمی‌گردد. وی در این خصوص به روزنامه «دنیای خودرو» گفت: «نبود برنامه‌ریزی صحیح باعث شده است همواره هم در خودروهای باری و هم در زمینه خودروهای مسافری و حملونقل بین‌شهری این مشکلات به وجود آید.» مدنی معتقد است؛ دولت هرگز زمان‌بندی مشخصی را به شرکت‌های خودروسازی داخلی اختصاص نداده و به‌عنوان مثال نیاز ناوگان کشور را به خودروهای مسافری دو یا سه‌سال قبل پیش‌بینی نکرده که زمان مناسب برای تولید داشته باشند.
واردات بهرغم خالی بودن ظرفیت تولید
همیشه هنگام وقوع موقعیت‌های اضطراری شاهد آن هستیم که دولت و شهرداری‌ها به‌دنبال راهی برای توسعه حملونقل عمومی به‌ویژه ناوگان اتوبوسرانی هستند و ضرب‌الاجلی را به خودروسازان اعلام می‌کنند. مدت‌زمان اعلام‌شده به اندازه‌ای نیست که خودروسازان قادر به تامین تمام این نیاز باشند. از این رو طبیعی است که این سفارش را رد کرده و مسئولان نیز به فکر واردات این خودروها بیفتند. مدنی در این زمینه بیان کرد: «به‌عنوان مثال زمانی که سیستم‌های شهری در ترافیک قفل می‌کند، سفارش 10هزار دستگاهی اتوبوس را به خودروسازان داخلی می‌دهیم که معمولا با نبود ظرفیت برای تولید در کوتاه‌مدت مواجه می‌شویم. بنابراین به خرید از خودروسازان خارجی روی می‌آوریم.» وی همچنین بیان کرد: «در‌صورتی می‌توان خرید از خودروسازان خارجی را انجام داد که طی مدت در نظرگرفته‌شده برای تامین اتوبوس از سوی خودروسازان داخلی، خودرو از آن‌ها خریداری کنیم و برای تامین کسری آن به خودروسازان خارجی روی آوریم.» مدنی افزود: «این زمان می‌تواند فرصتی باشد برای خودروسازان داخلی تا زیرساخت‌های خود را اصلاح کرده و نیاز کشور به محصولات خارجی را به حداقل برسانند.»
تجربه تانکرهای اشمیت
سال گذشته زمزمه‌هایی در مورد واردات اتوبوس‌های ایکاروس شنیده شد که بعد از آن با پیگیری‌های انجام‌شده ازسوی اتوبوس‌سازان و انجمن خودروسازان اعلام شد این اتوبوس‌ها توسط زرین‌خودرو داخلی‌سازی خواهند شد. نمی‌توان از این نکته غافل شد که واردات فوری خودروهای مختلف دردسرساز بوده است؛ واردکنندگانی که به‌منظور تامین نیاز کشور یک‌شبه دست به واردات زده‌اند و هیچ برنامه‌ای برای ارائه خدمات پس از فروش آن‌ها نداشته‌اند. مدنی در مورد واردات بدون برنامه گفت: «این موضوع تنها در مورد اتوبوس‌ها نیست بلکه در مورد کامیون‌ها و تریلر‌ها هم همین اتفاق می‌افتد. در یکی، دو دهه اخیر نیاز به تانکر، در زمان مناسب به خودروسازان اعلام نشد و آن‌ها نتوانستند برای تولید تانکرها از پیش برنامه‌ریزی کنند. بنابراین تانکرهایی با نام اشمیت وارد ناوگان کشور شد. در‌حالی‌که اگر سفارش را در زمان درستی اعلام می‌کردند، تولیدکنندگان داخلی توانایی تولید این تانکرها را در داخل کشور داشتند.»
توسعه قطعه‌سازی و صادرات در صورت حمایت دولت
چنانچه خودروسازان داخلی از سوی دولت حمایت شوند، امکان توسعه فعالیت خود را پیدا خواهند کرد و به‌طور‌قطع با گذشت زمان ظرفیت‌های خود را افزایش خواهند داد. ورود دولت به نوسازی ناوگان می‌تواند گام مهمی در این بخش باشد و در صورت اجرا شرایط آن‌ها را دگرگون خواهد کرد. مشاور عالی مدیرعامل سایپا در این خصوص بیان کرد: «دولت باید در زمینه خودروهای حملونقل شهری همین حالا برای خودروسازان داخلی برنامه‌ریزی کرده و توافق‌های لازم را پایش کند و زمان مناسب را در نظر بگیرد. در این دوره می‌تواند اگر نیاز فوری داشت، از طریق واردات تامین کند اما بعد از زمان مشخص‌شده اجازه واردات ندهد، چون ارزش افزوده تولید خودروهای تجاری بالاست.» مدنی معتقد است چنانچه سفارش‌ها به جای واردات به سمت خودروسازان داخلی برود، این تولیدکنندگان امکان صادرات به کشورهای در حال توسعه منطقه را نیز به‌دست می‌آورند.» وی درخصوص توسعه قطعه‌سازی در صورت سفارش‌گذاری نیز گفت: «اگر تولید خودروهای تجاری را توسعه دهیم، به احتمال زیاد سرمایه‌گذاری روی قطعاتی مانند موتور و گیربکس هم توجیه اقتصادی پیدا خواهد کرد.»
