میثم غیجی-  مسئول کنوانسیون‌های دریایی اداره کل بنادر و دریانوردی استان هرمزگان:  ممیزی IMO به منظور ارزیابی کشورهای عضو از نحوه اجرای الزامات این سازمان توسط کشورهای مشمول ممیزی است. این طرح به اعضا کمک می‌کند تا ظرفیت استفاده از ابزار مناسب خود را در این زمینه‌ها افزایش دهند. همچنین تجربیات کلی کسب شده در این ممیزی‌ها را می‌توان در اختیار سایر کشورهای عضو گذاشت تا آن‌ها نیز از این تجربیات بهره‌مند شوند. علاوه‌برآن تجربه به‌دست‌آمده در این زمینه می‌تواند به صورت سیستماتیک در سیستم نظارتی IMO به کار گرفته شود تا پیشرفت‌های چشمگیری در موثر بودن چارچوب نظارتی بین‌المللی کشتیرانی به دست آید.

IMO در آیین‌نامه ممیزی، وظایف کشورها را در سه حوزه port state ،costal state و flag state تعیین کرده است که شامل: قانونگذاری ملی، دستورالعمل‌های اداری، اشاعه فرهنگ دریانوردی، انطباق با الزامات، آموزش، ارزیابی و صدور گوا‌هینامه دریانوردان، بررسی سوانح دریایی درآب‌های  تحت حاکمیت، بررسی سوانح کشتی‌های تحت پرچم در آبراه‌های بین‌المللی، الزامات  STCW در خصوص دریانوردان، تفویض اختیار به موسسات رد‌ه‌بندی، ارسال قوانین ملی و برخی الزامات به سازمان بین‌المللی دریانوردی،نحو‌ه صدور گواهینامه، نحوه برخورد در جرائم برای شناورها و دریانوردان خاطی، شرایط احراز، بازرسی از کشتی‌های تحت پرچم و کشتی‌های خارجی در بنادر، ارائه خدمات در حوز‌ه‌های رادیویی، هواشناسی، جست‌وجو و نجات، هیدروگرافی، ایمنی آبراه‌ها، VTS و ... خدما‌ت‌رسانی به کشتی‌ها شامل سوخت‌رسانی، دریافت زائدات و ... است.

البته ممیزی IMO فقط مختص سازمان بنادر و دریانوردی و حوزه‌های دریایی و دریانوردی نیست بلکه ممکن است از کلیه حوزه‌هایی که به نحوی در ارتباط با اهداف موردنظر باشد ممیزی انجام شود. ناگفته نماند جمهوری اسلامی ایران تاکنون در دو نوبت به صورت داوطلبانه از سوی IMO موردممیزی قرار گرفته است.

وضعیت پرچم (FLAG STATES)  

در جهت اجرای الزامات مربوط به کشورهای صاحب پرچم، دولت‌ها باید سیاست‌هایی را به‌منظور اجرای بهینه الزامات IMO اتخاذ کنند. در این راستا باید مسئولیت‌ها در سازمان به‌روزرسانی و تجدیدنظر شوند. بر این اساس کشورها باید کلیه منابع مورد‌نظر شامل نرم افزار،سخت‌افزار و نیروی انسانی را فراهم کنند تا بتوانند به اهداف اصلی IMO دست یابند. عمده مسئولیت در این حوزه مربوط به کنوانسیون STCW و ثبت کشتی‌ها و بازرسی از کشتی‌های تحت پرچم است. کنوانسیون STCW مربوط به افسران و خدمه شاغل در کشتی، دور‌ه‌های آموزشی و نحوه ارتقای آنان است که مستقیما با خدمه تحت پرچم سروکار دارد. در بخش دیگر نحوه بازرسی و تفویض اختیار به موسسات رده‌بندی مربوط می‌شود که به نیابت از سازمان، بازرسی کشتی‌های تحت پرچم را انجام می‌دهند. این بازرسی‌ها شامل نظارت بر مراحل ساخت، به آ‌ب‌اندازی و بازرسی حین عملیات می‌شود . 

در این حوزه کشورهای عضو باید تمهیداتی را به منظور تحقق قوانین و استانداردهای بین‌المللی مرتبط با این حوزه اتخاذ کنند. به همین منظور باید یک برنامه نظارتی و کنترلی تدوین کرده و افراد شایسته و متخصصی جذب شوند تا بتوانند علاوه بر اجرای قوانین بین‌المللی ، قوانین ملی را نیز اجرا کنند. بررسی سوانح دریایی نیز در این حوزه گنجانیده شده است. به همین جهت باید با جذب پرسنل شایسته بتوانند در‌س‌های آموختنی را استخراج کرده و بر روی کشتی‌های تحت پرچم اعمال کنند که این مهم عینا مصداق رفع عدم انطباق و اقدام اصلاحی اشاره شده در استاندارد ISO است .
کشور صاحب پرچم باید سیستمی مستند به منظورتعیین صلاحیت پرسنل اعمال کند، این صلاحیت‌ها شامل دانش لازم در خصوص انطباق قوانین ملی و بین‌المللی، فرایندهای بازرسی و صدور گواهینامه و شناسایی دقیق اهداف و مقاصد IMO ، فرایندهای لازم الاجرا بر روی کشتی، شایستگی دریانوردی، رعایت ایمنی در تمام شرایط و آموزش و تجربه در تمامی شرایط اضطرار است. همان طور که گفته شد بازرسان باید نسبت به موارد ذیل دانش کافی داشته باشند:

   مقررات ناوبری و تصادفات؛
   مقررات کشور صاحب پرچم در مورد گواهینامه‌های شایستگی؛
   علل آلودگی دریایی؛
   فنون مصاحبه؛
   جمع‌آوری مدارک؛
   ارزیابی اثرات عوامل انسانی 

وضعیت ساحلی (COASTAL STATES) 

کشورهای ساحلی تحت اسناد الزامی گوناگونی  از IMO الزامات و حقوق معینی دارند، باید هنگام اعمال حقوق خود، تحت آن اسناد، الزامات مضاعف را ایجاد کنند. کشورهای ساحلی در جهت تحقق الزامات خود باید: 
   سیاست‌ها و دستورالعمل‌هایی را اعمال کنند که در اعمال و تحقق الزاماتشان کمک‌کننده باشند. 
   در سازمان مسئولیت‌هایی تعیین شود تا سیاست‌های اتخاذشده مرتبط را به طور مقتضی به روزرسانی و بازبینی کند.
کشورهای ساحلی باید کارکردشان را برحسب اعمال حقوق خود و تحقق الزاماتشان تحت اسناد الزام‌آور IMO به صورت دوره‌ای ارزیابی کنند. کشورهای ساحلی باید هنگام اعمال حقو‌قشان و برآوردن الزامات، تمام تعهدات لازم را برای اطمینان از تحقق بین‌المللی انجام دهند. کنترل و نظارت توسط کشورهای ساحلی شامل:
   تشخیص حوزه مساله از طریق تحلیل داد‌ه‌ها و آمارها؛
   واکنش به موقع به سوانح آلودگی‌زا در سواحل تحت حاکمیت؛
   همکاری با کشورهای صاحب پرچم و یا کشورهای بندری در خصوص بررسی سوانح دریایی است.

وضعیت بندری(PORT STATES)

کشورهای بندری تحت اسناد الزام‌آور گوناگونی از IMO ، الزامات و حقوق معینی دارند و باید هنگام اعمال حقوق خود تحت اسناد، الزاماتی مضاعف را ایجاد کنند. کشورهای بندری می توانند نقشی اساسی در دستیابی به ایمنی دریانوردی و حفاظت محیط‌زیست شامل جلوگیری از آلودگی ایفا کنند. نقش و مسئولیت‌های کشور ساحلی با توجه به ایمنی دریانوردی و حفاظت محیط زیست، ترکیبی از معاهدات بین‌المللی کنوانسیون‌ها و حقوق ملی و همچنین در برخی موارد موافقت‌نامه‌های دو یا چندجانبه مشخص شده است. کشورهای بندری باید هنگام اعمال حقوقشان و برآوردن الزاماتشان تمام تمهیدات لازم را برای اطمینان از تحقق قوانین بین‌المللی انجام دهند. از آنجا که کشور ایران در تمامی این حوزه‌ها فعالیت می‌کند این نتیجه گرفته می‌شود که کلیه موارد مندرج در آیین نامه باید اجرا شود. هدف ازآیین نامه  ارتقای ایمنی دریانوردی، حفظ محیط زیست دریایی و کمک به کشورها به منظور اجرای بهینه الزامات IMO است .در پایان به منظور دستیابی به این اهداف باید کشورها در جهت انجام تعهداتشان در سه حوزه port state ،costal state و flag state استراتژی خود را به نحوی تدوین کنند که بتوان از طریق آن اجرا و اعمال الزامات، ارزیابی و نظارت شود که این امر منجر به بهبود عملکرد کشورهای عضو می‌شود.