صنعت خودرو، بازار ارز، سکه و مسکن این روزها دستخوش تغییرات فزاینده هستند، تغییراتی که ناشیاز ورود بخش بزرگی از نقدینگی در اثر کاهش میزان سود سپردهگذاری و نبود فضایی برای سرمایهگذاری مولد است. بخش بزرگی از سرمایههای مردم نزد بانکها طی یکی دو سال گذشته و باتوجه به کاهش میزان سود سرمایهگذاری وارد بخشهای دیگر ازجمله بازار خودرو شده، بازاری که یکباره با جهش قیمتی گاه دو برابر روبهرو شده است.
به اعتقاد کارشناسان اقتصادی، بخش بزرگ دیگری از این سرمایهها درحال ورود به بازارهای مختلف بهمنظور تثبیت داراییها و جلوگیری از کاهش آن باتوجه به سقوط آزاد قیمت ریال است.
به گزارش «اخبار خودرو»، سپردههای بلندمدت و یکساله نزد بانکها رو به کاهش هستند و مردم ترجیح میدهند پول خود را تبدیل به داراییهای بادوام مانند خودرو کنند. این موضع نهتنها میتواند برای بانکها فاجعهآمیز باشد بلکه اقتصاد کشور را با تورم شدید با رکود بیشتری همراه کند. مشابه این وضعیت هماکنون در کشور ونزوئلا دیده میشود. اینکه تبعات نقدینگی هنگفت در جامعه چیست و چرا مردم پول خود را تبدیل به خودرو، سکه و ارز میکنند از کامران ندری، استاد اقتصاد جویا شدیم.
درحالحاضر نقدینگی بسیار هنگفت و سرگردانی در بازار وجود دارد و بازارهای خودرو و سکه و ارز را بهشکل بیسابقهای تحتتاثیر خود درآورده است. بهخصوص در بحث خودرو مردم تمایل بسیاری نسبتبه خرید نشان میدهند. ادامه این روند در اقتصاد کشور چه تاثیری خواهد گذاشت؟
بازارهایی که شما نام بردید، بسیار مهم هستند، البته نه از لحاظ کالاهایی که در این بازارها خرید و فروش میشود، بلکه از این جهت که قیمت این کالاها در بازار به انتظارات تورمی جهتدهی میدهد. یعنی وقتی قیمت خودرو، طلا و ارز افزایش یابد، این مساله انتظارات تورمی را تشدید میکند.
بالا رفتن انتظارات تورمی، میتواند سبب شود آن نقدینگی که بانکها به شکل سپردههای بلندمدت یکساله پارک شده بود، از بین برود و بین نقدینگی (که بدهی بانکهاست و سرمایه مردم به حساب میآید) با دارایی بانک، یک ناهمترازی ایجاد میکند. این پدیده میتواند بسیار خطرناک باشد.
انتظارات تورمی که در این بازارها شکل میگیرند، سبب میشوند سپردههای بلندمدت از بانکها خارج و ماندگاریشان در بانکها کم شود. بهعبارت دیگر و با بیان فنیتر، سرعت گردش پول افزایش مییابد و این افزایش سرعت پول میتواند آثار تورمی بسیار شدیدی را بهوجود بیاورد.
اگر دولت نتواند این مساله را کنترل کند، در آینده نزدیک شاهد چه پیامدهایی خواهیم بود؟
اگر نتوانیم قیمت را در این بازارها مهار کنیم و این بازارها سیگنال تورمی شدن بازار را در آینده بدهند، مهار نقدینگی بسیار سخت خواهد شد و عدم کنترل سرعت گردش پول با توجه به حجم بالای نقدینگی که در اقتصاد وجود دارد، میتواند در آینده نزدیک تبعات نامطلوب و ناخوشایندی بر اقتصاد کشور داشته باشد.
یکی از شرکتها اقدام به پیشفروش خودرویی با قیمت 140میلیونتومان کرده بود و حدود 212هزارنفر خواهان خرید این خودرو بودهاند. برایناساس، میتوان گفت بیشاز 30هزار میلیارد تومان سرمایه سرگردان علاقهمند به بازار خودرو دارد. چه اِلمانهایی در جذابیت بازار خودرو برای مردم وجود دارد؟
این همان بحث انتظارات تورمی است. وقتی انتظارات تورمی افزایش پیدا میکند، تقاضا برای اینکه مردم پساندازشان را به شکل سپرده بانکی داشته باشند، کاهش مییابد. وقتی مردم پساندازشان را به شکل سپرده بانکی انجام بدهند، این نقدینگی در داخل بانکها میماند و ماندگاریاش در بانکها افزایش پیدا میکند. اما وقتی مردم پیشبینی کنند در آینده قیمت کالاها افزایش مییابد، تقاضای مردم برای سپردهگذاری بانکی کم میشود و سرمایههای آنها به سمت بازار خودرو، سکه، ارز و مسکن حرکت کند.
یعنی سپردهها سیال شده و این رقم بیشاز 30هزار میلیارد که شما بهآن اشاره کردید، وارد سپردههای کوتاهمدت و جاری میشود. این گردش پول آثار تورمی شدیدی دارد که باید هرچه سریعتر برای آن چارهای اندیشیده شود.
اصلیترین خطری که اقتصاد کشور با آن روبهرو خواهد بود، چیست؟
خطری که درحالحاضر اقتصاد کشور را به شکل کاملا جدی تهدید میکند، افزایش نرخ تورم به دلیل بالا رفتن سرعت گردش پول است. در کنار این مساله هنوز نتوانستهایم رشد نقدینگیمان را کنترل کنیم. هنوز هم مانند گذشته ما رشد نقدینگی بسیار بالایی داریم. این مسائل اگر با تحریمها همراه شود، میتواند روی عرضه هم تاثیر بگذارد.
درواقع بخش عمدهای از تولیدات ما وابسته به واردات مواد نیمهساخته از خارج است. بنابراین کمبودی هم در بخش عرضه ایجاد میشود. نتیجه همراهی رشد نقدینگی و تحریمهای خارجی، یک تورم فزاینده به همراه رکود در اقتصاد کشور خواهد بود. بنابراین اگر مسئولان بانکمرکزی فکر و برنامهای برای مهار این تورم نداشته باشند، انتظارات تورمی اقتصاد کشور را تحتشعاع خود در خواهد آورد.
صنعت خودرو در بسیاری از کشورها از صنایع جذاب برای سرمایهگذاری است. چرا مردم در این صنعت سرمایهگذاری نمیکنند؟ علت اینکه عموم مردم علاقهای به خرید سهام در بورس نشان نمیدهند و بهطورکلی در تولید خودرو سرمایهگذاری نمیکنند اما به خرید و فروش آن تمایل بالایی دارند، چیست؟
در اقتصاد ما وضعیت به این شکل است که مردم ریسک خرید خودرو را کمتر از ریسک خرید سهام یا اوراق منتشرشده از سوی خودروسازان میدانند. البته این طبیعی است، چراکه خودرو میتواند بهعنوان وثیقه منابعی قرار بگیرد که مردم برای خرید آن هزینه کردهاند. اما وقتی سهام خریداری کنند یا اوراق بخرند، درواقع ضمانتی برای بازدهی مناسب برای آنها در این خصوص وجود ندارد. بههمینعلت بحث تورم درحالحاضر از نظر مردم یک امر حتمی و قطعی انگاشته میشود. چون مردم یقین دارند در آینده قیمتها افزایش خواهند یافت. این پیشبینی از تورم از سوی مردم در آینده محقق هم خواهد شد. بنابراین درحال حاضر تقاضایشان را برای این نوع داراییها که بادوام هم هستند، افزایش میدهند. بالارفتن تقاضا باعث میشود قیمتها نیز افزایش پیدا کنند. این موضوع به پیشبینی محققشونده تعبیر میشود.
چه راهی برای جلوگیری از این مورد وجود دارد؟
تنها راهی که در این خصوص و با توجه به مشکلات ساختاری که در اقتصاد ما وجود دارد و بسیار سخت بهدست میآید، این است که بانک مرکزی با ارائه برنامههایی درجه اعتبارش را نزد مردم بالا ببرد.
مهمترین ابزار برای مدیریت انتظارات آن اعتبار سیاستگذاران نزد مردم است که متاسفانه با تصمیمات نادرستی که حداقل در چندماه گذشته گرفته شده، این اعتبار و اعتماد نزد مردم بهشدت کاهش یافته است. نگرانیهای مردم نسبت به آینده و اینکه سیاستگذار نمیتواند دغدغهها و نگرانیهای آنها را کاهش بدهد، متاسفانه افزایش پیدا کرده است.
گرانی،افزایش و حاشیه قیمتی که در بازار خودرو و دیگر بازارها مشاهده میکنید، نتیجه بیاعتمادی مردم به کارآمدی دستگاه سیاستگذاری اقتصادی است. واقعیت این است برای خروج از این وضعیت نیاز به این داریم که سیاستگذاران تصمیمات عاقلانهتری بگیرند و واقعبینانه با شرایط اقتصادی برخورد کنند. ضمن اینکه باید با مردم صادقانه برخورد کنند و میزان شفافیت را در تصمیماتشان بالا ببرند.
این امر شاید بتواند تا حدودی انتظارات تورمی را مهار کند. البته مشکلات اقتصاد تنها در بحث انتظار تورمی خلاصه نمیشود بلکه بحث رشد نقدینگی هم مطرح است که پایینآوردن آن در شرایط فعلی اقتصاد با ساختارهای ضعیفی که وجود دارد، تقریبا امکانپذیر نیست. مشکل بزرگ دیگر تحریمهاست. تحریمها مشکل بسیار جدی هستند. همه اینها شرایط را بسیار سخت و
پیچیده میکند.
آینده را برای صنایع مختلف ازجمله صنعت خودرو چگونه ارزیابی میکنید؟
با توجه به تورم فزاینده و شرایط موجود، علاوه بر تحریمها به نظر میرسد آینده سختی پیش روی صنایع باشد.