نوسازی ناوگان تجاری در سالهای اخیر با اما و اگرهای بسیاری همراه بود اما سال گذشته به صلاحدید دولت قرار شد این طرح در یک قالب جدید طی سهسال اجرایی شود. با وجود آنکه تمام خودروسازان و سازمانهای مربوطه عزم خود را برای مشارکت در این طرح جزم کرده بودند اما رویدادهای پیشبینینشده در صنعت و اقتصاد کشور، این طرح را در گامهای نخستین خود متوقف کرد.
ازجمله خودروهایی که براساس این طرح در مسیر نوسازی قرار میگرفتند، اتوبوسهای شهری و بینشهری بودند که نوسازی ناوگان آنها در مقایسه با دیگر خودروهای تجاری واکنشهای مختلفی را از اصناف گوناگون در پی داشت. طبق مصوبات پیشین هیاتوزیران، سن فرسودگی اتوبوسهای موجود در ناوگان 8 سال تشخیص داده شده بود اما حالا براساس تازهترین مصوبه این هیات، اتوبوس ناوگان تا رسیدن به 10سالگی نیز برای خدمت در ناوگان فرسوده زمان دارند. بهطور قطع این مصوبه تبعاتی را برای خودروسازان و ناوگان کشور به همراه خواهد داشت که در ادامه به بررسی برخی از آنها خواهیم پرداخت.
مصوبهای متفاوت
هیات وزیران بنا بر پیشنهاد سازمانهای مسئول ازجمله وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان حفاظت محیطزیست، سازمان ملی استاندارد و بیمه مرکزی ایران و به استناد قانون هوای پاک، سن فرسودگی خودروهای عمومی شامل سواری تاکسی و استیشن ون و سواری کار را بر حسب بنزینی و دوگانهسوز بودن 10سال، پایه گازسوز 12سال و برقی و هیبرید و نیز تاکسیهایی که بنابر پیشنهاد وزارت کشور یا وزارت راه و شهرسازی و تایید سازمان حفاظت محیطزیست و سازمان ملی استاندارد همچنان کیفیت ارائه خدمات مناسبی دارند، 15سال تعیین کرد.
بر این اساس وانت پایه گازسوز 15سال و بنزینی و دوگانهسوز دیزلی 14سال تعیین شد .همچنین بر اساس این مصوبه سن فرسودگی اتوبوس درونشهری نیز برحسب دیزلیبودن 10سال، پایه گازسوز 12سال و اتوبوس برقی منوط به بازسازی و رعایت قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی 20سال در نظر گرفته شده است. با ابلاغ این مصوبه سن فرسودگی مینیبوس و میدلباس درونشهری و برونشهری دیزلی 10، پایه گازسوز 12 و برقی منوط به بازسازی و رعایت قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی 20سال تعیین شده است. بر اساس این مصوبه سن فرسودگی اتوبوس برونشهری 15سال و کشنده، کامیون و کامیونت 22سال، موتورسیکلت بنزینی کاربراتوری 6سال، بنزینی انژکتوری 8سال، برقی 12سال و سواری دولتی 15سال خواهد بود.
کاهش اتوبوسهای فرسوده با راهکار هیات وزیران
پیش از این پیمان سنندجی، مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی شهرداری تهران اعلام کرده بود که از 6200دستگاه اتوبوسی که در تهران فعالیت میکنند، 3500دستگاه به سن فرسودگی رسیدهاند. یعنی نیمی از ناوگان مسافربری شهری پایتخت فرسوده هستند.
از جمله مهمترین دلایل افزایش تعداد اتوبوسهای فرسوده این است که دولت از سال 89 تاکنون به تعهدات خود مبنی بر واگذاری اتوبوسهای جدید تهران عمل نکرده است. از این رو به نظر میرسد ناوگان اتوبوسرانی کشور نیازمند مشارکت بخش خصوصی باشد. این درحالی است که به گفته سنندجی، ماهانه 75 دستگاه اتوبوس در تهران به سن فرسودگی میرسند که نشان از اهمیت تسریع نوسازی این ناوگان دارد.
این آمارها زمانی اعلام شده که سن فرسودگی اتوبوسهای فعال در این ناوگان 8سال اعلام شده بود. حالا تصمیم جدید هیات وزیران بنا بر افزایش سن فرسودگی اتوبوسها از 8 به 10 سال، هم روند افزایش تعداد اتوبوسهای فرسوده را کند خواهد کرد و هم نیاز به نوسازی را کاهش خواهد داد.
افزایش آلایندگی با افزایش سن فرسودگی
طرح جدید هیات وزیران به پیشنهاد برخی از سازمانها اجرا شده است و در میان آنها نام سازمان حفاظت محیطزیست دیده میشود.
این سازمان طی سالهای اخیر دغدغه بسیاری درخصوص نوسازی ناوگان فرسوده داشته که مهمترین علت آن تاثیر مستقیم خودروهای فرسوده بر آلودگی کلانشهرها بوده است. مشخص نیست این سازمان با چه توجیهی پیشنهاد افزایش سن فرسودگی برای اتوبوسهای شهری و بینشهری را مطرح کرده است. آیا دغدغه محیطزیست هم افزایش دوبرابری قیمت اتوبوسها با جهش نرخ ارز بوده است؟
از سوی دیگر با حضور خودروهای با عمر 8سال به بالا در ناوگان، مردم تمایل چندانی به استفاده از ناوگان حملونقل عمومی نداشتند و حاضر به جایگزینی آنها با خودروهای شخصی نبودهاند که همین موضوع آلایندگی هوا را بهویژه در فصلهای سرد سال افزایش میداد. با اینکه انتظار میرفت سازمانهای مربوطه در کنار نوسازی درست و بهموقع، تدابیری هم برای کاهش سن فرسودگی بیندیشند اما در این اقدام شاهد آن هستیم که سن فرسودگی به 10سال رسیده است.
یعنی پیش از این اتوبوسهایی میتوانستند وارد طرح نوسازی شوند که پیش از سال 89 تولید شده بودند اما حالا تنها مدلهایی از تسهیلات این طرح برخوردار میشوند که قبل از سال 87 تولید شده باشند. همین موضوع میتواند در آستانه ورود به فصل سرد، آلایندگی خودروها را نهتنها در سال جدید بلکه در سالهای آینده دوچندان کند.
گامی دیگر برای کاهش تولید!
در شرایطی که مسائل داخلی و خارجی دست به دست یکدیگر دادهاند تا حجم تولید خودروسازان کاروتجاری روزبهروز کاهش پیدا کند، به نظر میرسد افزایش سن فرسودگی گام دیگری در فلج کردن تولید اتوبوسهای داخلی باشد. نباید از این موضوع غافل شد که میان تمام سگمنتهای کاروتجاری، تولید اتوبوسها بیشترین ضربه را در سالهای اخیر خورده است. بنابراین انتظار میرفت تمام مسئولان و سازمانهای ذیربط تلاش خود را برای افزایش تولید در این بخش بهکار گیرند.
ازجمله اقدامات در این زمینه میتوانست سفارشگذاری به خودروسازان داخلی به منظور تامین نیاز ناوگان باشد. در شرایطی که اتوبوسها طی 8 سال به فرسودگی میرسیدند، تولیدکنندگان داخلی سهم چندانی از تامین ناوگان نداشتند.
حالا که قرار است سن فرسودگی این خودروها به 10سال برسد، بهطور قطع خودروسازان داخلی بیش از پیش متحمل ضرر خواهند شد و حجم سفارشگذاری برای آنها به حداقل ممکن خواهد رسید.