به گزارش «اخبار خودرو»، طرح ساماندهی بازار و صنعت خودرو با رویکرد کاهش رانت در این صنعت و استفاده از پتانسیل‌های داخلی و ایجاد فضای رقابتی در بازار باز هم اصلاح و نهایی شده و بار دیگر آماده طرح در صحن علنی مجلس است. کمیسیون صنایع مجلس با بررسی جوانب عملکردی و تاثیرات این طرح بر ادامه فعالیت خودروسازان داخلی و احتمال تهدید به تعدیل نیروی گسترده از سوی آنها درصورت تصویب و اجرای این طرح، تغییرات عمده‌ای را در آن اعمال کرده است. بحث رقابتیشدن بازار خودرو برای حضور شرکت‌های داخلی در مقابل محصولات شرکت‌های خارجی از مهم‌ترین مباحث مطروح در این طرح قلمداد می‌شود. البته باتوجه به پیشرفت سریع صنعت خودرو جهان با پیشرانه‌های هیبرید، طرح ساماندهی صنعت خودرو فرصتی پنجساله برای خودروسازان خصوصی لحاظ کرده است تا در این فرصت امکان تولید این قبیل محصولات را با هدف کاهش مصرف سوختهای فسیلی در کشور ایجاد کنند. رفت‌وآمدهای مکرر طرح ساماندهی بازار خودرو به‌صحن علنی و کمیسیون صنایع به‌دلایل مختلف، موجبات رفع نقص‌هایی را فراهم کرد تا از نگرانی‌های گاه بی‌دلیل مخالفان آن کاسته شود.
در این خصوص، مهدی دادفر، دبیر انجمن واردکنندگان خودرو معتقد است: «هدف اصلی کمیسیون اصل90 از تدوین طرح مزبور، ایجاد یک فضای رقابتی در بازار خودرو داخلی بود اما شوربختانه این فضا درحالحاضر بهطور کامل انحصاری و غیررقابتی است.»
طرح ساماندهی صنعت و بازار خودرو کی و با چه هدفی تهیه شد؟
کمیسیون اصل 90 باتوجه به وظیفه ذاتی که در مبارزه با فساد و انحصار دارد، توسط بهرام پارسایی، نماینده مردم شیراز و درپی وصول شکایات مردمی متوجه این موضوع در صنعت خودروسازی شد. سال 1395 به‌دلیل حذف گری‌مارکت‌ها کمیسیون اصل 90 مجلس برای جلوگیری از رانت‌خواهی در شرکت‌های نمایندگی و خودروسازان داخلی اقدام به تهیه طرح مذکور کرد.
هدف اصلی از تدوین طرح مزبور ایجاد یک فضای رقابتی در بازار خودرو داخلی بود که شوربختانه این فضا درحالحاضر بهطور کامل انحصاری و غیررقابتی است. انحصاریبودن صنعت خودرو طی چنددهه گذشته علاوه بر بازنگهداشتن این صنعت از پیشرفت و حرکت رو به‌جلو، موجب نارضایتی مشتریان از خدمات و پاسخگویی خودروسازان به تعهدات عملکردی آنها شده است.
جلوگیری از آلودگی هوا بهخصوص در کلانشهرها از دیگر اهداف مهم تدوین این طرح بود. مطابق اعلام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی عامل 82درصد بروز آلودگی هوا درکلانشهر تهران مربوط به خودروهاست. ناامن بودن خودروهای تولید داخل هدفی دیگری بود که در این طرح موردتوجه طراحان قرار گرفت. متاسفانه به‌دلیل ضعف شدید ایمنی خودروهای تولید داخل، هرساله جامعه و مردم در اثر تصادفات جادهای، تلفات و هزینههای سنگینی جانی و مالی پرداخت می‌کنند. تمام این موارد در طرح ساماندهی خودرو لحاظ شده است تا فضا به سمت شرایط رقابتی و تامین حقوق مصرف‌کنندگان سوق پیدا کند.
جوانب این طرح همان‌زمان بررسی شد و در اختیار کمیسیون صنعت مجلس قرار گرفت و با طرح 2 فوریت به صحن علنی رفت اما تنها یک فوریت آن رأی آورد. البته بروز تحریم‌های آمریکا موجب خلل در فرآیند تصویب این قانون را ایجاد کرده بود. اما در تصمیم نمایندگان مردم و هدف این طرح، تغییری ایجاد نشده است.
این طرح تاکنون چندبار در دستور کار مجلس قرار گرفته و چه تغییراتی کرده است؟
طرح ساماندهی صنعت خودرو به دفعات مختلف در دستور کار مجلس قرار گرفته اما به مقتضیات تحریم‌ها و اطلاعات نادرستی که در اختیار نمایندگان قرار گرفت، از دستور کار مجلس خارج شده است. کمیسیون صنایع به‌دلیل قرابت با خودروسازان داخلی و احساس خطر آنان در رقابت با بازارهای آزاد جهانی مورد قهر واقع شده است، درحالی‌که طرح ساماندهی صنعت خودرو با درنظرگرفتن شرایط خودروسازان و قطعهسازان وابسته به غول‌های خودروسازی داخلی فرصت مناسبی را برای جبران عقب‌ماندگی صنعت خودرو کشور در نظر گرفته است.
بنا بر آخرین تصمیمات، قرار است چه زمانی طرح ساماندهی در صحن علنی به رأی گذاشته شود؟
ترس رویارویی با محصولات رقابتی ازسوی خودروسازان و نمایندگان حامی آنان و بستهبودن درهای کشور توسط دولت، فرصت طولانیمدتی را در اختیار خودروسازان داخلی نخواهد گذاشت. به‌طوریقین این طرح در هفته آینده به صحن علنی مجلس به رأی گذاشته خواهد شد و روز رأیگیری نیز احتمالا سهشنبه خواهد بود. نمایندگان کمیسیون صنعت متوجه لزوم تصویب طرح ساماندهی بازار خودرو برای حمایت از نیاز مصرف‌کنندگان شده‌اند. اطلاعات غیرواقعی و ارعاب بیکاری کارگران خودروسازی نمی‌تواند موجبات انحصار مطلق بازار را برای خودروسازان داخلی مانند گذشته فراهم‌آورد.
درصورت تصویب این طرح و تبدیل شدن آن به قانون، چه اتفاقی در صنعت و بازار خودرو خواهد افتاد؟
تصویب طرح ساماندهی بازار و صنعت خودرو ازسوی مجلس این امید را به‌وجود خواهد آورد که در افق 1404 کشور به خواست‌های برنامه توسعه دست خواهد یافت. تاثیرات محدودکننده واردات و تحریم‌های بینالمللی آمریکا نمی‌تواند سایه ابدی روی قوانین کشور بیندازد. اگر این طرح تبدیل به قانون شود، می‌تواند صنعت خودرو کشور را بهسوی مشتری‌مداری سوق دهد. طبقهبندی نیازهای مشتریان خودرو در گروه‌های انحصاری موجب ایجاد رانت در کشور بود و همین‌قدر که قانون ساماندهی بازار خودرو جلو زیادهخواهیها را بگیرد، کمک بزرگی به مصرف‌کنندگان خودرو کرده است.
آیا در این طرح شاهد پیشنهادی برای فعالیت گِرِیمارکتها یا همان غیرنمایندهها خواهیم بود؟
تصویب این طرح پایان رانت‌خواهی عجیبی خواهد بود که بهواسطه سوءمدیریت وزارت صنعت در گذشته به‌وجود آمده بوده است. باتوجه به عضویت ایران در کنوانسیون سوئیس، هر فرد حقیقی و حقوقی می‌تواند اقدام به خرید محصولاتی در خارج کشور و اقدام به واردات آن محصولات کند. در قوانین ما نیز واردات خودرو منوط به داشتن نمایندگی رسمی در کشور مبدأ نبوده و گارانتی محصول نیز مانعی برای واردات کالا بهصورت فردی محسوب نمیشده است. با اشاره به این موضوع گری‌مارکت‌ها مانند دیگر کشورها می‌توانند در ایران به فعالیت خود بپردازند.
درصورت تصویب این طرح، تعرفه واردات خودرو سال آینده چقدر کاهش خواهد یافت؟
میزان در نظر گرفتهشده برای کاهش تعرفه واردات خودرو در این طرح، سالانه 5درصد است. اما باتوجه به ممنوعیت واردات خودرو ازسوی دولت و زمان ورود این طرح به صحن علنی، بهرهمندی از بخش تعرفهای آن در سال آینده، نیاز به اصلاح لایحه بودجه 98 در مجلس دارد. بهرغم این موضوع، معتقد هستم قانون ساماندهی بازار و صنعت هر زمان که اجرا شود، موجبات رونق و رشد این صنعت را فراهم خواهد آورد.
تکلیف هیبریدها و برقیها در این طرح چه خواهد شد؟
بحث هیبریدها در طرح ساماندهی نکته بسیار مهمی است. این طرح جایگاه ویژه‌ای برای این تکنولوژی باتوجه به ضرورت حضور محصولات آن در نظر گرفته است. هیبریدها کالای بازرگانی هستند و در طرح شامل تعرفه واردات نمی‌شوند. اما برای خودروسازان فرصتی 5 ساله در نظر گرفته شده است که خود را به رقبای خارجی برسانند. این فرصت، فرصت کمی نیست و با استفاده درست از آن می‌توان نیازهای رسیدن به تکنولوژی ساخت هیبرید را به‌دست آورد.
با توجه به اینکه به‌نظر می‌رسد واردات خودرو در سال آینده نیز ممنوع باشد، آیا تصویب این طرح در عمل فایده‌ای خواهد داشت؟
حتی اگر یک‌سال دیگر هم واردات خودرو متحمل دستورالعمل ممنوعیت باشد، بازار خودرو از مزایای تصویب این طرح بهره‌مند خواهد شد. تصویب و اجرای قانونی در ابعاد طرح ساماندهی بازار و صنعت خودرو در درازمدت تاثیرات شگرفی در صنعت خودرو کشور خواهد گذاشت. ایجاد فضای رقابتی در بازار، سلائق مصرف‌کنندگان را پوشش خواهد داد و این امر خودروسازان را ترغیب می‌کند کیفیت مورد انتظار مصرف‌کنندگان را در محصولات تولیدی خود لحاظ کنند. بستهبودن درهای کشور نمی‌تواند به خودروسازان فرصت شناخت توانایی‌های صنعت خودرو جهان را بدهد.
چرا این طرح چندبار از دستور کار صحن علنی مجلس خارج شده است؟
در سال گذشته کمیسیون اصل 90 این طرح را به‌دلیل شکایت‌های مختلف مردم از کیفیت محصولات خودروسازان داخلی موردتوجه قرار داده است. باتوجه به بررسی‌های انجامشده معلوم شد بخش عمده این نابسامانی‌ها در بازار خودرو به علت خلاء قانونی است. بر این اساس، به مدد مشاوران و کارشناسان توانمند و همین‌طور مرکز پژوهش‌های مجلس، طرحی در راستای ساماندهی وضعیت فعلی بازار خودرو تهیه و تدوین شد. اما این طرح باتوجه به شرایط اقتصادی کشور و نیز فشار خودروسازان چندبار از دستور کار صحن علنی مجلس کنار گذاشته شد و حتی یک بار رأی به مسکوت ماندن 6 ماهه آن داده شد.
یکی از دلایل اصلی خارجشدن این طرح از دستور کار صحن علنی مجلس، وضعیت ارز در کشور بوده است. البته فشار تحریم‌های آمریکا بر خودروسازی و واردات خودرو به کشور دور از ذهن نبود و در این خصوص دولت عجولانه تصمیم به تحریمی پیش از موعد گرفت.
