به گزارش «اخبار خودرو»، محدودیت حمل تجهیزات الکترونیکی در هواپیما که از اوایل سال 2017 اعمال شده بود، اعتراض‌های بی‌شماری را در بر داشت؛ ولی پس از مدت کوتاهی این محدودیت‌ها که از طرف ایالات‌متحده اعمال شده بود، حذف شد. ممنوعیت حمل وسایل الکترونیکی مانند تلفن همراه، آی پد و لب تاپ در پی مقابله با اقدامات تروریستی صورت گرفته بود. البته بسیاری از این تجهیزات که به صورت محموله هوایی در قسمت بار حمل می‌شود، نیز نگرانی‌هایی را در بر دارد.
دولت‌ها، شرکت‌های هواپیمایی و قانونگذاران سازمان‌های بین‌المللی هواپیمایی اعتراض‌های شدیدی را نسبت به ممنوعیت حمل این تجهیزات به وسیله مسافران اعلام کردند. البته پس از حذف ممنوعیت اعلام شده اکنون این پرسش مطرح می شود که آیا حمل یک لب تاپ در قسمت مسافران و انفجار آن نسبت به حمل تعداد بیشتر لب تاپ به صورت بار هوایی در قسمت بار خطرناک‌تر است؟
البته هیچ‌کس در صنعت حمل و نقل هوایی مایل نیست درمورد این پرسش اظهارنظر قطعی کند؛ ولی کارشناسان حراستی اعلام می‌کنند بررسی‌های آنها نشان می‌دهد آزمایش‌های انجام شده خطر بالقوه باتری‌های لیتیوم را به خوبی آشکار ساخته است.
الگوهای آتش‌سوزی
از تابستان سال 1991 تا تابستان 2016 تعداد 160 گزارش مربوط به حادثه ناشی از باتری‌های لیتیوم، چه در قسمت مسافران و چه در قسمت بار به سازمان هواپیمایی کشوری ایالات متحده ارسال شده است. گزارش این سازمان علاوه بر خطر آتش‌سوزی، بر روند گسترش آتش سوزی باتری لیتیوم در قسمت بار اشاره می‌کند.
در طول سال 2015، 16حادثه گزارش شده است که 10 مورد آن شامل آتش سوزی در قسمت مسافران می‌شود. حتی در یک‌مورد مسافر تلفن همراه آی فون 6 پلاس را به دستگاه کارت‌خوان فروش کالا در حین پرواز وصل کرده بود که باعث آتش سوزی تلفن همراه شد و مهماندار با استفاده از دستگاه آتش خاموش کن دستی توانست آتش را خاموش کند.
در سال 2016 به طور ناگهانی بر تعداد این نوع حوادث افزوده شد (31 مورد). منهای سه مورد که در هواپیمای باری روی داده بود، بقیه موارد مربوط به هواپیماهای مسافربری بوده است. با وجود توجه زیادی که به خطر انفجار باتری وسایل سامسونگ شده بود و آتش‌سوزی‌ها تنها به وسایل سامسونگ محدود نمی‌شد، مواردی مانند آتش سوزی سیگارهای الکترونیکی نیز گزارش شده است.
دو مورد گزارش شده در سال 2016 مربوط می‌شود به آتش سوزی لب تاپ. یکی از این موارد در پرواز شرکت هواپیمایی دلتا روی داد که خدمه پرواز آتش را خاموش می‌کنند و سپس وسیله را در داخل یک کیسه نایلونی در یخ نگه می‌دارند. در یک مورد دیگر، لب تاپ مسافری که به محل شارژ کنار صندلی وصل شده بود، بیش از حد گرم و پس از اندکی بوی سوختگی پخش شد. در این لحظه یکی از مهمانداران لب تاپ را که هنوز آتش نگرفته بود به داخل یکی از چرخ دستی‌ها منتقل کرد و تا پایان پرواز در آنجا نگه‌داری شد.
این حادثه در شرکت هواپیمایی امریکن ایرلاینز روی داد. در همه 17 موردی که در سال 2017 در ایالات متحده گزارش شده هیچ کدام به آسیب‌های جانی منجر نشده است. در یک مورد گزارش شده در پرواز باری، 13 جعبه پرواز لب تاپ به هواپیما بارگیری می‌شد که در همان حین یکی از جعبه‌ها به زمین افتاد و بر اثر حرارت باتری از جعبه دود بلند شد.
خطر در هواپیماهای باری
تا به امروز هیچ کدام از موارد گزارش شده آسیب جانی در بر نداشته است. از سوی دیگر تعداد کسانی که با لب تاپ همراه سفر می‌کنند، افزایش یافته است. به همین ترتیب تعداد حوادث ناشی از گرم شدن باتری لب تاپ نیز بیشتر شده است.
آتش سوزی و حتی انفجار باتری‌های لیتیوم در قسمت بار هواپیما به اندازه همان بمب‌هایی که در هواپیما کار گذاشته می‌شود، خطر آفرین است. سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری اطلاعیه تازه‌ای در این باره منتشرکرده است. در این اطلاعیه آمده است که به ویژه در صورت ضربه وارد شدن به بسته‌بندی‌های باتری لیتیوم، باتری گرم می‌شود و سپس آتش‌سوزی به راه می‌اندازد، به همین دلیل جابه‌جایی این باتری‌ها باید با دقت بیشتری صورت بگیرد.
در حالی که طبق مقررات حمل وسایل الکترونیکی که حاوی باتری‌های لیتیوم هستند، در باری که در محفظه بار قرار داده می‌شود (یعنی داخل بار مسافران) هیچ محدودیتی ندارد، بعضی از دست اندرکاران ایمنی عنوان می‌کنند اگر این وسیله (مانند لب تاپ) در قسمت مسافران باشد، ایمنی پرواز کمتر به خطر می‌افتد؛ زیرا در صورت بروز هر اشکال می‌توان با آن مقابله کرد.
در ضمن اعلامیه سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری ایکائو، از لحاظ حمل تعداد وسایل دارای باتری لیتیوم محدودیت‌هایی را پیشنهاد می‌کند. به مسافران پیشنهاد می‌شود در صورتی که لب تاپ خود را در چمدان قرار می‌دهند آن را خاموش کنند و سپس در یک بسته‌بندی محکم بگذارند.
بهتر است این بسته‌بندی ضربه‌گیر (پوشش ابری) داشته باشد زیرا به این ترتیب احتمال انتقال ضربه به باتری‌ها کاهش می‌یابد. در ضمن بهتر است بسته‌بندی‌های باتری لیتیوم در کنار یکدیگر قرار نگیرند و از تراکم آنها در یک نقطه جلوگیری شود.
در گذشته شرکت‌های هواپیمایی همواره تلاش می‌کردند محموله‌های خطر آفرین را در نقاط مختلف هواپیما قرار دهند و طوری مهار شوند که امکان جابه‌جایی و تکان خوردن آنها وجود نداشته باشد.
در آوریل سال 2017 آژانس ایمنی هواپیمایی اروپا طی اطلاعیه‌ای به شرکت‌های هواپیمایی پیشنهاد کرد لب‌تاپ و تبلت مسافران به داخل هواپیما برده شود یا در داخل بار دستی قرار بگیرد.
در نتیجه مهمانداران به‌راحتی می‌توانند با آتش‌سوزی آنها مقابله کنند. از سوی دیگر مسافران بیشتری با خود لب تاپ یا تبلت حمل می‌کنند که همین مساله احتمال بروز خطر را افزایش خواهد داد. در نتیجه شرکت‌های هواپیمایی باید اقدامات پیشگیرانه و مقابله‌کننده بهتری داشته باشند.
خطر در قسمت بار هواپیما
در حال حاضر بهترین راه برای مقابله با آتش‌سوزی باتری‌های لیتیوم احتیاط و مراقبت بیشتر به هنگام نقل و انتقال آن‌هاست. هنوز سامانه کامل و کارآمدی برای مقابله آتش‌سوزی در قسمت بار هواپیما وجود ندارد. ولی سازمان‌های ایمنی با همکاری کارخانه‌های سازنده در فکر ابداع راه حل‌های مناسبی هستند. گازهای خطرناک و آتش‌زایی که از این نوع باتری‌ها پراکنده می‌شود، شرایط را دشوارتر خواهد ساخت.
در سال 2013 سازمان هواپیمایی کشوری ایالات متحده آزمایش‌هایی را در خصوص آتش‌سوزی باتری‌ها انجام داد. نتیجه این آزمایش‌ها نشان می‌داد هیدروکربن‌های نسوخته در محفظه بار هواپیما می‌تواند انفجار بسیار شدیدی به وجود آورد به طوری که کف هواپیما را از جایش جدا می‌سازد. این آزمایش با استفاده از یک باتری لیتیوم که اتصال کرده و گرم شده بود، انجام شد.
باتری‌های یون لیتیوم نیز همین مشکل را دارند. در حالی که گرمای باتری به 593 درجه سانتی‌گراد می‌رسد الکترولیت‌های آتش‌زا آزاد می‌شود. آتش گرفتن گازهای ناشی از آتش سوزی باتری یون لیتیوم می‌تواند با انفجار شدیدی همراه باشد.
سازمان هواپیمایی کشوری ایالات متحده هشدار داده است که در حال حاضرگاز هالون 1301 سامانه آتش خاموش‌کنی که در محفظه بار کلاس C هواپیماها قرار دارد، نمی‌تواند از چنین انفجاری جلوگیری کند. انفجار گاز، فشار محیط را افزایش می‌دهد؛ به طوری که دریچه‌های کاهش فشار از کار می‌افتد و در نتیجه بخش‌هایی از سازه هواپیما جابه‌جا می‌شود و گاز خطرناک به قسمت مسافران راه می‌یابد. حتی باتری‌های دارای خانه‌های کم نیز می‌توانند گازهای خطرناک تولید کنند.
حمل تعداد زیاد باتری‌های یون لیتیوم در محفظه‌های ضد آتش که به راحتی آتش‌های معمولی را مهار می‌کنند، می‌تواند خطرآفرین شود؛ زیرا هیچ محفظه قابل‌حمل بار موجود در بازار نمی‌تواند در برابر 70درصد افزایش فشار هوای این نوع آتش‌سوزی‌ها دوام آورد.
وسایل ا رتباطی در دسترس
سازمان هواپیمایی کشوری ایالات متحده عنوان می‌کند وسایل الکترونیکی که به وسیله مسافران به داخل هواپیما برده می‌شوند، باید به‌راحتی قابل دسترس باشند، زیرا حمل آنها در داخل بار مسافر می‌تواند شرایطی را به وجود آورد که هواپیما برای مقابله با آن طراحی نشده است.
در هر صورت هواپیما محدودیت‌هایی نیز دارد. از آنجا که ماده آتش خاموش‌کن هالون 1301 به داخل بسته‌بندی‌ها و بار مسافر نفوذ نمی‌کند، در صورت آتش سوزی نمی‌تواند کارآیی لازم را داشته باشد، در نتیجه آتش خیلی زودتر از آنچه که تصور می‌شود، گسترش می‌یابد.
زمانی که حمل لب تاپ و تبلت به داخل هواپیما ممنوع شد، شرکت‌های هواپیمایی لب‌تاپ یا تبلت را داخل کیسه‌های بسیار محکمی قرار دادند. سازمان هواپیمایی کشوری ایالات متحده تاکید می‌کند بیشترین خطر در لب تاپ‌هایی است که داخل بار مسافر حمل می‌شود.
قرار دادن این تجهیزات در یک بسته‌بندی محکم، به طوری که هیچ فاصله‌ای بین آنها نباشد و بسته‌ها تکان نخورند، احتمال گسترش آتش‌سوزی را کم می‌کند؛ ولی پس از گرم شدن باتری هر روزنه کوچکی که هوا از طریق آن به داخل بسته نفوذ کند، با سرعت زیاد آتش‌سوزی را گسترش می‌دهد.
خلبانان نگرانند
انجمن خلبانان بریتانیا نگرانی‌های خود را نسبت به حمل تعداد زیاد باتری‌های لیتیوم در هواپیما ابراز کرده است. این انجمن اطلاعیه‌های ایمنی لازم را به خلبانان داده است. زیرا آتش‌سوزی باتری لیتیوم تنها به یک وسیله خاص ختم نمی‌شود. در حال حاضر خلبانان استفاده گسترده‌ای از وسایل الکترونیکی مانند تبلت یا لب تاپ دارند.
زمانی که به باتری این وسایل ضربه وارد شود، حرارت آن افزایش می‌یابد و می‌تواند به آتش‌سوزی بینجامد که خاموش کردن آن با تجهیزات موجود در داخل هواپیما ناممکن است. در ضمن گازی که در این خلال تولید می‌شود بسیار خطرناک است و هر لحظه احتمال انفجار دارد. به همین دلیل انجمن خلبانان بریتانیا بر این باور است که دستگاه‌های الکترونیکی دارای باتری لیتیوم باید در قسمت مسافران حمل شود تا با دیدن نخستین نشانه‌ها بتوان با آنها مقابله کرد.
در حال حاضر قانونگذاران ایمنی هوایی در سازمان ملل حمل تعداد زیاد باتری‌های لیتیوم به صورت بار هوایی در هواپیماهای مسافربری را ممنوع اعلام کرده اند. البته هنوز باید پژوهش‌های بیشتری در زمینه چگونگی بسته‌بندی‌های ایمن‌تر و جابه‌جایی مناسب‌تر این نوع باتری‌ها صورت گیرد.
آتش‌بازی لیتیوم‌ها
در سال 2002 دو مورد، در سال 2003 یک مورد و در سال 2006 ، 10 مورد آتش سوزی باتری در قسمت مسافران گزارش شده است. در سال 2010 یک لب تاپ در قسمت درجه یک پرواز هواپیمایی لوفتهانزا در مسیر شیکاگو به مونیخ آتش گرفت. البته هنوز هواپیما روی زمین بود که بوی سوختگی در هوا پخش شد.
مهمانداران مسافران قسمت درجه یک و دو ردیف قسمت معمولی را تخلیه و کارکنان فنی بار همراهی را که دود می‌کرد از هواپیما خارج کردند تا در نهایت کارکنان آتش نشانی فرودگاه و کارکنان زمینی با تلاش فراوان موفق به مهار آتش شدند.
علت آتش‌سوزی باتری یدکی داخل کیف لب تاپ تشخیص داده شد. در یکی از پروازهای شرکت هواپیمایی یونایتد نیز که برای پرواز در مسیر لس‌آنجلس به هیترو لندن آماده می‌شد، لب تاپ یکی از مسافران آتش گرفت. در این مورد نیز خدمه پرواز وکارکنان زمینی به سختی توانستند آن را خاموش کنند.
در یکی از موارد هم لب تاپ در بازرسی‌های پیش از سوار شدن آتش گرفت که به سختی خاموش شد. مسافری که یک ماسک به صورت داشت، پس از نشستن در صندلی خود متوجه گرم شدن ماسکی شد که روی صورت داشت؛ بلافاصله آن را برداشت و ماسک بین دوصندلی افتاد و صافی ماسک که یک باتری لیتیوم داشت، آتش گرفت. صندلی سوراخ شد و داخل هواپیما را دود گرفت و مسافران تخلیه شدند.
