به گزارش «اخبار خودرو»، حملونقل ریلی در بسیاری از کشورهای بزرگ و پهناور، به‌واسطه برخورداری از امنیت بالا و هزینه نسبتا پایین در مقایسه با سایر روش‌های ترانزیت، توجه بسیاری را به خود معطوف کرده و توانسته است سهم بالایی از حملونقل را به خود اختصاص دهد. در ایران با وجود آنکه حملونقل ریلی، حضور طولانی‌مدت در شبکه ترانزیتی کشور دارد اما هنوز به‌دلیل نبود توسعه چشمگیر و کافی، موفق به کسب درصد چشمگیری از حملونقل نشده و می‌توان گفت حمل ونقل جاده‌ای در صدر روش‌های ترانزیتی کشور جا خوش کرده است.
سهم ۶.۵درصدی ریل از حملونقل کشور نشان از آن دارد که این صنعت، به‌رغم عمر بلند خود اما آن‌طور که شایسته است، مورد حمایت و پشتیبانی دولت قرار نگرفته است و هنوز هم با مشکلاتی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند.
برنامه افزایش سهم ریلی تا ۳۰درصد
پیش از آن که برنامه ششم توسعه تدوین شود، آمارها نشان می‌داد «مقدار بار جابه‌جا شده در حملونقل عمومی کشور در سال ۱۳۹۲ در مجموع معادل ۶۵۴ میلیون تن بود که ۹۵درصد این جابه‌جایی توسط حملونقل عمومی جاده‌ای و تنها ۵ درصد آن از طریق حملونقل ریلی انجام شده است. تعداد مسافر جابه‌جاشده در حملونقل عمومی کشور در سال ۱۳۹۲ در مجموع معادل ۱/۴۳۶ میلیون نفر بوده که ۸۹ درصد این جابه‌جایی از طریق حملونقل عمومی جاده‌ای، ۵.۸ درصد از طریق حملونقل ریلی و ۵.۲ درصد آن از طریق حملونقل هوایی انجام شده است.»
بنا بر برنامه توسعه ششم قرار است سهم این صنعت از جابه‌جایی بار و مسافر به ۲۰ و ۳۰درصد افزایش یابد. همچنین برنامه‌ریزی‌شده تا از محل صرفه‌جویی مصرف سوخت ۷.۵میلیارد دلار در یک برنامه بلندمدت در این بخش سرمایه‌گذاری شود. با این حال هنوز هم مشکلاتی بر شرکت‌های حملونقل ریلی سایه انداخته است که برنامه‌ریزی‌های کاغذی نمی‌تواند بهبودی در این صنعت حاصل کند.
واگن‌های ناکافی ۳۰ شرکت ریلی
حملونقل ریلی در حال حاضر در دو بخش دولتی و خصوصی اداره می‌شود که متاسفانه هنوز هم نتوانسته است پاسخگوی نیاز ترانزیت در این بخش باشد. حدود ۳۰شرکت در زمینه حملونقل ریلی بار فعال هستند که به‌رغم تمام فعالیت‌های آنها، این صنعت هنوز هم با چالش‌های فراوانی روبه‌روست.
گرچه حملونقل ریلی هزینه‌های کمتری در مقایسه با جاده دارد اما نبود امکانات کافی به خصوص عدم برخورداری شرکت‌ها از واگن‌های کافی، موضوعی است که باعث شده حملونقل جاده‌ای در اولویت قرار بگیرد. بنابراین باید به این موضوع اذعان داشت که تعداد شرکت‌های فعال مورد اهمیت نیست، بلکه امکانات و ملزومات این شرکت‌ها باید کافی باشد و نیاز مصرف‌کنندگان این صنعت را برآورده کند. حضور سرمایه‌گذاران بخش خصوصی، راهگشای توسعه این صنعت خواهد بود اما بنا به دلایلی که در ادامه ذکر خواهد شد، سرمایه‌گذاران هم تمایلی به ورود به این بخش ندارند.
سود ۴درصدی حملونقل ریلی؛ مانع جذب سرمایه‌گذار
آنچه در سال‌های اخیر صنعت حملونقل ریلی را به‌رغم تمام اهمیت آن در ترانزیت و جابه‌جایی کالا و مسافر، از سرمایه‌گذاران بی‌نصیب کرده، سود ناچیزی است که در این صنعت وجود دارد.
براساس اعلام یکی از مدیران عامل شرکت‌های ریلی سود این صنعت حدود ۳.۵ تا ۴ درصد است؛ رقمی که رغبت سرمایه‌گذاران و سهامداران را برای مشارکت در چنین صنعتی به حداقل ممکن می‌رساند.
می‌توان این طور گفت که نرخ بازده این صنعت بسیار پایین است و بازگشت سرمایه به صورت طولانی‌مدت انجام می‌شود. همین موضوع باعث شده است شبکه حملونقل ریلی کشور در سال‌های اخیر، توسعه چندانی را شاهد نباشد و سهم اندکی از ترانزیت را به دست بگیرد.
از این رو براساس آمارها، سهم این صنعت از حملونقل کشور طی سال ۹۶ تنها ۶.۵ درصد بود. این در حالی است که جاده به‌رغم تمام مخاطرات سهم ۹۳درصدی از این صنعت را در اختیار دارد.
توسعه حملونقل ریلی؛ در گرو توجه دولت
با نگاه دقیق به این صنعت می‌توان دریافت که به‌رغم اهمیت آن در جابه‌جایی بار و مسافر اما مورد کم‌لطفی‌های دولت واقع شده است. عدم حمایت دولت از صنعت ریلی و بخش خصوصی یکی از مهم‌ترین مواردی است که سرعت توسعه این بخش را کاهش داده، توان محدود تولیدکنندگان داخلی و عدم تخصیص تسهیلات ماده۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور (یارانه حاصل از صرفه‌جویی در مصرف سوخت) به شرکت‌های مسافری ریلی به منظور تامین ناوگان جدید ازجمله موانع و مشکلاتی است که پیش روی شرکت‌های بخش خصوصی حملونقل ریلی قرار دارد و رفع آنها نیازمند حمایت‌های دقیق و همه‌جانبه دولت از سرمایه‌گذاران و شرکت‌های بخش خصوصی است.
نبود تقاضا برای واگن‌سازان داخلی
در کنار تمام مشکلاتی که در صنعت حملونقل ریلی وجود دارد، تامین واگن‌های موردنیاز این بخش می‌تواند کمک بزرگی به توسعه و بهبود عملکرد شرکت‌های فعال کند. با وجود این طی سال‌های اخیر افزایش نرخ ارز، مشکلاتی را برای واردات واگن‌های این بخش به همراه داشته است. این در شرایطی است که برخی شرکت‌های داخلی در زمینه تولید واگن فعالیت می‌کنند و به‌گفته برخی کارشناسان توانایی لازم برای تولید واگن موردنیاز این صنعت را دارند و حتی این امکان در واگن‌سازی‌های کشور وجود دارد که تولید خود را براساس نیاز شرکت‌های ریلی افزایش دهند.
اما آنچه در این بخش مشکلاتی را ایجاد می‌کند، عدم تقاضا برای واگن‌سازان داخلی است، مانند بسیاری از بخش‌های تولیدی، شرکت‌ها تمایلی به خرید محصولات تولیدکنندگان داخلی ندارند. از همین رو کار برای تامین واگن مورد نیاز صنعت ریلی سخت می‌شود.
