به گزارش «اخبار خودرو»، خودروسازی؛ یک صنعت به‌روز و بسیار پیچیده است و در کشور ما بیش‌از نیم‌قرن سابقه دارد و البته مانند هر صنعت دیگری از ضعف‌هایی برخوردار است که نیاز به اصلاح دارد و نقدهای فراوانی نیز به آن وارد است. ازجمله نقدهای مهم آن، عدم طراحی و تولید خودروهای به‌روز است که بتوانند نیاز بازار و مشتری را تامین کنند. معمولا خودروسازان بزرگ جهان برای یافتن نیازهای مشتری و ذائقه بازار درباره خودرو جدید، نمونه‌هایی را تحت‌عنوان «کانسپت» طراحی و تولید می‌کنند و در نمایشگاه‌های خودرویی برای دریافت نظرات مشتریان و بازدیدکنندگان ارائه می‌دهند. اما متاسفانه در کشور ما چنین رویکردی در خودروسازی وجود ندارد و معمولا چنین نظرسنجی یا نیازسنجی انجام نمی‌شود. این درحالی است که افراد مستعد و توانایی در زمینه طراحی خودرو به‌ویژه مدل‌های کانسپت فعالیت می‌کنند که می‌توانند این مسیر را برای خودروسازان و دستیابی آن‌ها به خودروهای جدید هموار کنند.

به‌همین‌دلیل سراغ مرتضی ربیعی یکی از طراحان فعال صنعت خودرو رفتیم. ربیعی طرح‌های جدیدی درزمینه خودروهای کانسپت ارائه داده است. از این‌رو با وی به گفت‌وگو نشستیم تا مشکلات صنعت طراحی خودرو در کشور و راه‌حل اصلاح آن را  بررسی کنیم.

از چه سالی طراحی را شروع کردید و نخستین کارتان چه بود؟

از کودکی به طراحی خودرو علاقه‌مند بودم و از آن زمان شروع به این کار کردم. در ۱۲ سالگی، سه‌ماه در کلاس‌های طراحی خودرو شرکت وایردیزاین توسط علیرضا محمدزاده آموزش دیدم. تا امروز بر پایه تمرین‌های مداوم و بدون شرکت کلاس‌های دیگر، علاوه‌بر تقویت دست و طراحی خود، درمورد اصول طراحی خودرو، رندرینگ پیشرفته را نیز آموخته‌ام.

در تیرماه ۹۵ بعد از کسب رتبه سوم در فراخوان طراحی شرکت ایران‌خودرو به‌عنوان طراح‌خودرو در این شرکت دعوت به‌کار شدم و اولین محصول تولیدی من سپر عقب خودرو پژو ۲۰۷ صندوق‌دار بود.

برای آنکه طراح خودرو شد، چه باید کرد؟ چرا در دانشگاه رشته‌ای در زمینه طراحی خودرو وجود ندارد؟

این نکته بسیار حائزاهمیت است که طراحی خودرو  طراحی خط‌وخطوط روی کاغذ یا رندرفتوشاپ نیست. بلکه باید گفت در صنعت، لذت‌بخش‌ترین و هیجان‌انگیزترین بخش، طراحی روی کاغذ یا رندر فتوشاپ است.

درواقع طراحی خودرو شامل آگاهی از محدودیت‌های موجود در ساخت و تولید، شناخت مواد و مواداولیه، ملاحظات ارگونومی و رعایت استانداردهای موجود و...می‌شود. 

پس برای طراح خودرو شدن باید علاوه بر تقویت دست، علم طراحی خودرو را (که به آن اشاره کردم) هم آموخت. در ایران نزدیک‌ترین رشته به طراحی خودرو، طراحی صنعتی است و به‌نوعی می‌توان آن را مادر رشته طراحی خودرو یا (Transportation Design) دانست. در اینجا باتوجه به این که رشته طراحی‌صنعتی نوپا و جوان است، درمقطع فوق‌لیسانس به رشته‌های دیگر شاخه‌بندی و تقسیم نشده و به همان نام طراحی صنعتی تدریس می‌شود. 

این درحالی است که در دنیا رشته طراحی صنعتی در این مقطع به شاخه‌های مختلفی تقسیم شده که یکی از آن‌ها رشته طراحی وسایل نقلیه (Transportation Design) است.

چرا در ایران به طراحی خودروهای کانسپت اهمیت داده نمی‌شود؟

متاسفانه در کشور ما صنایع خودروسازی به جایگاه مهم خودروهای کانسپت توجهی ندارند و به اهمیتی که این خودروهای برای آن‌ها می‌تواند داشته باشند، پی نبرده‌اند. امیدوارم در آینده نزدیک این امر بسیار زود محقق شده و توجه خاصی به خودروهای کانسپت شود.

چرا طراحی خودروها توسط طراحان ایرانی توسط خودروسازان داخلی نادیده گرفته می‌شود؟

برخی براین باورند خودروسازی ما فاقد طراحان خلاق و کارآمد است، این موضوع اصلا درست نیست. هردو کمپانی بزرگ خودروساز داخلی، دارای افراد مستعد، خلاق و جوان در مراکز طراحی خودرو هستند. اما نباید فراموش کنیم باتوجه به این که در خودروسازی ما هنوز از پلت‌فرم‌های قدیمی استفاده می‌شود، بنابراین دست طراحان برای مانوردهی بسته خواهد بود.  

محدودیت‌های ساخت، کیفیت و تکنولوژی نیز گزینه‌هایی هستند که نتوانسته‌ایم آن‌طور که بایدوشاید در طراحی خودرو از آن‌ها به درستی استفاده کنیم. البته این نکته هم بر کسی پوشیده نیست که هم در داخل و هم خارج ایران استعدادهای بسیار فوق‌العاده‌ای وجود دارند که کارهای قابل‌توجهی را ارائه می‌دهند.

چرا در ایران طراح داخلی خودرو نداریم؟

سوال مهم و بسیار جالبی است. اغلب دوستداران طراحی خودرو در تصوراتشان، خود را در حال طراحی بدنه خودرو می‌بینند و کمتر کسی که به طراحی داخلی خودرو فکر می‌کند یا حتی بخواهد در این زمینه دست‌به قلم شود. در حالی که به نظر من جای بسیار زیادی برای کار و پیشرفت در طراحی داخلی وجود دارد. اگر طراحی داخلی مظلوم واقع شده، علت آن پرجزئیات بودن است که حوصله بیشتری  می‌طلبد.

تقریبا یک‌سال پیش نمایشگاه خودروهای کانسپت برگزار و طرح‌هایی از شما نیز در آن ارائه شد. برآیند شما از چنین نمایشگاهی چیست؟

فرصت بسیار خوبی برای ارائه استعدادهای جوان در این زمینه بود و بسیار خوشحالم که توانستم در کنار دوستانم در این نمایشگاه حضور پیدا کنم.

بزرگ‌ترین چالش و ضعف طراحان خودرو کشور را چه می‌دانید؟

به نظرمن، غرور و خودبزرگ‌بینی و همچنین عدم مطالعه کافی در مورد طراحی، بزرگ‌ترین آفت برای طراحان جوان کشور است. در این جا برای تعریف بهتر این مساله باید به این ضرب‌المثل مشهور اشاره کرد که هرچه درخت پربارتر باشد، افتاده‌تر است.

برای طراحی یک خودرو پرفروش طرح باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟

برای طراحی یک خودرو پرفروش علاوه‌بر شناسایی ترند، نیاز بازار و هدف از طراحی مدل موردپسند مشتریان داخل، باید به نکات دیگری مانند بالا بودن کیفیت ساخت و خدمات پس از فروش کارآمد نیز اشاره کرد. شاید یکی از عوامل موفقیت بیشتر محصول، خدمات پس از فروش مناسب است.

چرا طراحان خودرو در کشور علاقه‌ای به طراحی وسایل حمل‌ونقل عمومی ندارند؟

برای پاسخ به این سوال می‌توان گفت کلا در دنیا طراحی وسایل حمل‌ونقل عمومی به نوعی از مقبولیت کمتری نسبت‌به طراحی خودرو برخوردار است. کشور ما هم به نوعی از این روند پیروی کرده، البته در کنار آن باید به ظرفیت پایین تولید حمل‌ونقل عمومی در کشور نیز اشاره کرد.

آیا ایران می‌تواند به یک مرکز طراحی خودرو در خاورمیانه تبدیل شود؟ اگر پاسخ مثبت است، چه راهکاری برای آن ارائه می‌کنید؟ 

به نظر من راه‌اندازی یا تبدیل‌شدن به مرکز طراحی خودرو بسیار خوب است ولی کافی نیست. این امر زمانی می‌تواند مثبت تلقی شود که نتیجه آن را در خودروسازی کشور نشان دهیم.

چرا خودروسازان داخلی علاقه‌ای به طراحی خودروهای جدید و اسپرت ندارند؟

در مورد طراحی خودروهای جدید توسط خودروسازان داخلی باید به این نکته اشاره کرد که مسیر طراحی تا اولین تولید انبوه یک روندی چندساله است. پس باید کمی صبور بود تا محصولات جدید خط تولید خودروسازان داخلی را ترک کنند و مردم آن‌ها را در خیابان‌ها ببینند. اما تولید خودروهای اسپرت در خودروسازی‌های داخل نیاز به تحقیق و مطالعه بازار دارد. قطعا در زمان تحقیق این سوال پیش می‌آید آیا واقعا جامعه ایرانی به یک خودرو اسپرت و دونفره نیاز دارد یا یک کراس‌اوور جمع وجور خانوادگی یا یک خودروی برقی دونفره؟ پاسخ این سوال تنها از طریق شناخت بازار هدف و همچنین ترند بازار ممکن است.

آیا طراحی خودرو می‌تواند منبعی برای کسب درآمد باشد؟

اگر کسی واقعا به طراحی خودرو علاقه‌مند باشد، برای کسب درآمد در این راه نیازمند پشتکار بسیار بالا و صبوری و همچین مطالعه و تمرین فراوان است. درپایان باید به قدرت ارائه کارهای خود در مکان‌های مختلف مانند فضای مجازی و ارتباط گرفتن با سایر طراحان برجسته چه در داخل و چه در خارج کشور (که می‌تواند بسیار در دیده شدن کارهای طراحان جوان مفید باشند) اشاره کرد.

آیا طرحی هم دارید که تولید نشده باشد؟  دلیل اصلی توقف طراحی خودروها در کشور چیست؟

بله طرح‌های بسیار فراوانی بوده‌اند که تولید نشده‌اند. این اتفاقات به هیچ وجه نباید باعث ناامیدی طراح شود. بلکه یک طراح از این اتفاقات باید به نوعی پله‌های ترقی و کسب تجربه برای آینده خود  درست کند.