پویا سالاری شریف * -  در هند خودرو به ۴ دسته تقسیم‌بندی می‌شود؛ وسیله‌های دارای ۲ چرخ، خودروهای سواری، خودروهای تجاری و سه‌چرخه‌ها. سهم بازار دوچرخ‌ها (موتور و دوچرخه) ۸۱ درصد، خودروهای سواری ۱۲ درصد، سه‌چرخه‌ها ۳ درصد و خودروهای تجاری ۳.۳ درصد است. از منظر ارزش بازار، خودروهای تجاری ۴۸ درصد ارزش بازار، خودرهای مسافری ۳۲ درصد و دوچرخ‌ها و سه‌چرخ‌ها ۲۰ درصد ارزش بازار را تشکیل می‌دهند. همچنین مجموع فروش دوچرخ‌ها و خودروهای سواری در سال ۱۳۹۸ برابر با ۲۰.۱ میلیون دستگاه بود. صنعت خودرو هند در دهه گذشته دارای بیشترین رشد در بین صنایع هند بوده، اما از سال ۲۰۱۱ به دلایل اقتصادی این رشد کندتر شده است.

انحصارگرایی ۵ شرکت تا سال ۱۹۸۲

تا قبل از سال ۱۹۸۲ صنعت خودرو هند در انحصار ۵ شرکت و نتیجه آن، بازار کاملا بسته و انحصاری، مدل‌های محدود و مدت‌زمان طولانی انتظار برای خریداران بود. بین سال‌های ۱۹۸۳ تا ۱۹۹۲ دولت هند قرارداد مشارکت (JV) با شرکت سوزوکی ژاپن را منعقد کرد و شرکت ماروتی-سوزوکی هند تاسیس شد. همچنین قطعه‌سازان زیادی در این زمان با کمک ماروتی-سوزوکی به صنعت خودرو هند پا گذاشتند. 

رشد عظیم صنعت خودرو هند پس از آن آغاز شد که دولت هند اجازه سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی را در صنعت خودرو صادر کرد و سوزوکی اولین شرکتی بود که با این برنامه دولت وارد صنعت خودرو هند شد و سرمایه‌گذاری مستقیم انجام داد. دیگر تصمیم شجاعانه دولت هند برای توسعه صنعت خودرو، لغو الزام هرگونه اخذ مجوز برای راه‌اندازی کارخانه مونتاژ و تولید خودرو بود.

در نتیجه حجم باورنکردنی سرمایه‌گذاری خارجی به‌سوی هند سرازیر شد و تقریبا اکثر بازیگران بین المللی این صنعت وارد هند شدند. تا قبل از سال ۱۹۹۰ میلادی، دولت هند برای حمایت از خودروسازان داخلی تعرفه‌های بالایی برای واردات وضع کرد تا امکان رقابت را از برندهای خارجی بگیرد. اما در سال‌های ۱۹۹۷-۱۹۹۶ دولت هند اجازه داد سهم سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت خودرو به ۵۱ درصد افزایش پیدا کند و مجددا باعث ورود تعداد بیشتری شرکت بین‌المللی شد.

انتشار سندخط مشی صنعت خودرو ۲۰۰۲

دولت هند «سند خط مشی صنعت خودرو ۲۰۰۲» را در این سال منتشر کرد. دولت در این سند، میزان سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت خودرو را از ۵۱ به ۱۰۰ درصد افزایش داد و این تصمیم بزرگ باعث رشد و بین‌المللی شدن صنعت خودرو هند شد و موجبات رشد تولید خودرو به میزان ۷۷ درصد در فاصله سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۸ فراهم آورد. 

در همان سال دولت هند مشوق‌های جدی در زمینه افزایش عمق داخلی‌سازی و فعالیت‌های تحقیق و توسعه را به اجرا گذاشت. در سال ۲۰۰۵ ساخت مرکز ملی آزمون و تحقیق توسعه خودرو را که بزرگترین مرکز دولتی در این حوزه است، کلید زد و در سال ۲۰۱۴ این مرکز آغاز به کار کرد.

هاب صادراتی خودروهای کوچک

در راستای افزایش سرمایه‌گذاری در بخش خودروهای کوچک، دولت مالیات این نوع خودروها را از ۲۶ به ۱۶درصد کاهش داد. در همین سال، وزارت صنایع سنگین و بنگاه‌های عمومی «طرح ماموریت صنعت خودرو» را به‌منظور تبدیل هند به «هاب بین‌المللی صنعت خودروهای کوچک» در بازه ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۶ و افزایش دو برابری سهم صنعت خودرو در GDP (تولید ناخالص داخلی) و به تبع آن افزایش اشتغال را تهیه و ابلاغ کرد. در این طرح، تاکید بسیار بر صادرات خودروهای کوچک شده است که هند را به هاب صادراتی خودروهای کوچک تبدیل کرد. 

بدین‌ترتیب، هند یکی از رقابتی‌ترین بازارهای خودرو در جهان است که تقریبا تمام تولیدکنندگان عمده جهانی در چند بخش آن حضور دارند و برای کسب سهمی از بازار بزرگ رقابت می‌کنند.

بر اساس آمار فروش خودروهای سواری در سال مالی ۲۰۲۰، ماروتی-سوزوکی با فروش ۱.۴۱میلیون دستگاهی دارای ۵۱ درصد سهم بازار و رهبر بلامنازع بازار است. اگرچه در دهه گذشته با ورود هرچه بیشتر بازیکنان به بازار، این سهم کاهش یافته است.

در این بازار، هیوندای با ۱۵.۵ درصد در رتبه دوم، «ماهیندرا و ماهیندرا» ۹.۹ درصد، تویوتا ۵.۹ درصد، هوندا ۴.۹ درصد، شورولت جنرال‌موتورز ۳.۵ درصد، فولکس‌واگن ۲.۵ درصد و بقیه برندها نظیر نیسان، ب‌ام‌و، بنز، آئودی، اشکودا، رنو و میتسوبیشی و... جمعا ۶.۸ درصد از بازار را در اختیار دارند. 

بر این اساس، در سال مالی ۲۰۲۰ آمار صادرات خودرو هند از ۴.۵میلیون دستگاه عبور کرد. به‌واقع در طول سال‌ها، هند به دلیل رشد سریع طبقه متوسط، در دسترس بودن نیروی انسانی آموزش‌دیده با هزینه‌های کمتر، در دسترس بودن مواد اولیه و امکانات اعتباری و مالی آسان و ارزان، به یک مقصد سرمایه‌گذاری مناسب برای تولیدکنندگان خودرو تبدیل شده است.

دولت همچنین با سیاست ارائه تخفیف در هزینه‌های تحقیق و توسعه از طریق برنامه «خط مشی صنعت خودرو ۲۰۰۲» و طرح «ماموریت صنعت خودرو ۲۰۱۶-۲۰۰۶»، سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه را تشویق کرده است.

سرمایه‌گذاری‌های خارجی کمپانی‌های بزرگ جهانی

اکثر شرکت‌ها امکانات تولیدی خود را در هند مستقر کرده‌اند و دائما برای ماندن در این رقابت سرمایه‌گذاری می‌کنند. 

فورد یک میلیارد دلار برای کارخانه تولید جدید خود در گجرات (صنعتی‌ترین منطقه در هند) سرمایه‌گذاری کرده است. نیسان ظرفیت تولید را در کارخانه فعلی خود در چنای (مرکز ایالت تامیل نادر و از مناطق شهری پرجمعیت هند) را دو برابر و در کارخانه دیگری نیز سرمایه‌گذاری کرده است. 

نیسان همچنین قصد دارد کل سرمایه گذاری خود در هند را طی ۵ سال آینده دوبرابر کند. درحالی‌که ب‌ام‌و نیز تولیدات خود را در کارخانه فعلی افزایش داده است. 

مرسدس بنز برای به‌دست‌آوردن مزیت هزینه‌ای مونتاژ، خط اصلی کلاس S خود را به‌صورت محلی راه‌اندازی و ۷۱میلیون دلار برای تولید خودروهای جمع‌وجور در هند سرمایه‌گذاری کرده البته ظرفیت خط تولید خود در چاکان پونا را به ۲۰هزار دستگاه در سال رسانده که بیشترین ظرفیت تولید برای خودروهای لوکس در هند است. 

هیوندای ۹۰میلیون دلار برای یک کارخانه تولید موتور دیزل سرمایه‌گذاری کرده، درحالی‌که تویوتا  ۱۶۳میلیون دلار در کارخانه خود در بنگلور و ۱۸۷میلیون دلار دیگر برای افزایش ظرفیت تولید سرمایه‌گذاری کرده است و ۱۶۵میلیون دلار در زمینه موتورهای جدید و ۱۰۰میلیون دلار در زمینه خودروهای خودران و استارت‌آپ‌های فعال در این زمینه سرمایه‌گذاری خواهد کرد. 

ماروتی-سوزوکی یک مرکز تحقیق و توسعه یکپارچه در شهر روتک ایالت هاریانا با قابلیت‌های فنی پیشرفته ایجاد کرده است. همینطور شرکت چینی سایک خبر از سرمایه‌گذاری ۳۵۰ میلیون دلاری در صنعت خودرو هند داده است.  با مرور اتفاقات صنعت خودرو هند به این نتیجه می‌رسیم که خط مشی و ریل‌گذاری پیوسته دولت در این صنعت و برنامه‌های بلندمدت و ثبات نسبی اقتصادی تا چه اندازه می‌تواند در رشد صنعت خودرو و تبدیل آن به یکی از بازیگران اصلی تولید ناخالص ملی و ایجاد اشتغال پایدار موثر باشد. 

کشور ایران با موقعیت بسیار مناسب ژئوپلتیک و فراوانی نیروی کار تحصیل‌کرده و ارزان این امکان را دارد که با برنامه‌ریزی اصولی، بلندمدت و پیوسته بتواند به هاب تولید خودرو در منطقه تبدیل شود.