محدودیت‌های جدید کرونایی که اجرای آنها از روز اول آذرماه آغاز شد، ازجمله سختگیرانه ترین محدودیت ها از ابتدای همه گیری کرونا در کشور بوده است. با این همه، شواهد نشان می‌دهند ظاهرا اجرای این محدودیت‌ها موفقیت‌آمیز بوده و نه تنها شیب ابتلا به بیماری کرونا در میان شهروندان ایرانی کاهش یافته بلکه از تعداد شهرهایی با وضعیت قرمز کرونایی هم کاسته شده است. در این میان اما همچون هر محدودیت دیگری، شهروندانی هم هستند که راه‌هایی برای دور زدن قانون پیدا می‌کنند. محدودیت‌های منع آمدوشد شبانه از ۹ شب تا ۴ صبح یکی از همین زمینه‌هاست که ظاهرا برخی شهروندان، با مخدوش کردن پلاک و شیوه‌های دیگر، به دنبال دور زدن آنها هستند.
روز گذشته، سخنگوی قرارگاه ملی کرونا با اشاره به روند بیماریابی کرونا در کشور در طرح محدودیت‌های جدید کرونایی گفت: «از ۱۶۰ شهر با وضعیت قرمز کرونایی که در سطح هشدار ۳ بودند، فقط با گذشت ۱۰روز از اجرای محدودیت‌ها، تنها ۳۷ شهر در شرایط قرمز باقی مانده‌اند. ازسوی‌دیگر، ۱۲۰شهر نارنجی و ۳ شهر هم به رنگ زرد درآمدند. همچنین از ۴۳شهرستان که از ۵ آبان قرمز اعلام شدند حتی یک شهر هم قرمز نیست و ۴۱ شهر نارنجی و ۲ شهر زرد شده‌اند.»
علیرضا رئیسی ادامه داد: «با رعایت ۹۰درصدی پروتکل‌های بهداشتی، از چهارشنبه هفته جاری محدودیت ۳۸ شهرستان از وضعیت قرمز به وضعیت نارنجی تغییر می‌کند و فقط گروه شغلی ۳ و ۴ شامل محدودیت خواهند بود. اما همچنان ۲۳ شهرستان از وضعیت نارنجی به وضعیت قرمز رسیدند که اعمال محدودیت در آنها آغاز می‌شود.»
متخلفان چگونه منع تردد شبانه را دور می زنند؟
با این همه به‌نظر می‌رسد محدودیت‌های کرونایی، همچون هر محدودیت دیگری، به‌صورت تمام‌وکمال رعایت نمی‌شوند. در این میان، جدا از تداوم فعالیت برخی صنوف که قاعدتا باید بسته باشند، محدودیت‌های تردد شبانه و نیز محدودیت سفر بین‌استانی اما به شیوه خاص خود دور زده می‌شوند.
به عنوان‌مثال، ایرنا چند روز پیش گزارش داد در شیراز، عبور از مسیر «خرامه» به جای گذر از پلیس راه شیراز-اصفهان که توسط پلیس کنترل می‌شود، یکی از راه‌های دور زدن محدودیت برای ورود به این شهر است. علاوه‌بر این، گویا در روزهای پر باران هفته گذشته در کشور، کنترل مسیرهای ورودی به شهرها کمرنگ‌تر بوده و به این ترتیب، امکان زیر پا گذاشتن محدودیت سفر بین‌استانی هم وجود داشته است.
بررسی‌های میدانی خبرنگار «دنیای خودرو» از سطح خیابان‌های تهران در ساعات پس از نیمه‌شب هم نشان می‌دهند با وجود کاهش چشمگیر ترددهای شبانه و محدود شدن آنها به ترددهای به اصطلاح اضطراری، بخش عمده شهروندانی که پس از آغاز زمان منع آمدوشد شبانه در خیابان‌های پایتخت تردد می‌کنند، دست به مخدوش‌سازی پلاک خودرو خود می‌زنند، به خصوص در مسیرهایی که در معرض دوربین‌ها قرار دارند.
روش‌های مخدوش کردن پلاک اگرچه مختلف هستند، اما همان ترفندهایی است که شهروندان در روز برای دور زدن محدوده طرح ترافیک استفاده می‌کنند: الصاق برچسب‌های سیاه‌رنگ روی برخی اعداد مندرج در پلاک به قصد تغییر ظاهری عدد، مالیدن گِل روی پلاک و آویزان کردن دستمال کاغذی یا دستمال‌های پارچه‌ای.
علیرضا زره‌شناس، جامعه‌شناس در تحلیل رفتار شهروندان برای دور زدن قانون می‌گوید: «قانون از الزاماتی برخوردار است؛ ازجمله تحکم و محدودیت‌ها که همگی در راستای نظم و انضباط اجتماعی هستند، اما برای بسیاری از شهرندان به‌معنی تضییع حق‌شان است. به‌عنوان‌مثال در بحث طرح ترافیک، عده‌ای می‌توانند از سهمیه ورود به طرح با هزینه‌ای اندک برخوردار شوند. یعنی قرار نیست قانون برای همه یکسان اجرا شود، پس عده‌ای حق خود می‌بینند که آن را دور بزنند.»
زره‌شناس با اشاره به شیوع کرونا وضع محدودیت‌های تردد در ساعات خاص و قانون‌شکنی شهروندان گفت: «در این دوران برخی بیماری را بسیار جدی گرفته‌اند و حتی تا مرز وسواس‌های روانی پیش رفتند و برخی از همان ابتدا زندگی عادی‌شان را داشتند. طبق نظرسنجی که شهرداری تهران انجام داده است، اکثریت شهروندان نسبت‌به این بیماری ترس دارند و پروتکل‌ها را رعایت می‌کنند، اما عده‌ای نیز هستند که موضوع چندان برایشان جدی نیست. اما سرانجام موضع مسئولان درپی آمارهای مرگ‌ومیر نیز تغییر کرد. در همان راستا هم نگاه و رویکرد مردم نیز متفاوت شد.»
در این میان اما روش‌های دیگری هم امتحان می‌شوند. به‌عنوان‌مثال، با توجه به امکان تردد وانت‌بارها در محدوده جغرافیایی صدور پلاک، سوءاستفاده از این امکان هم در دستور کار برخی قرار دارد، این در حالی است که برای تردد این خودروها، شیوه‌های محدودسازی جدی در نظر گرفته نشده، توضیح آن‌که تردد تاکسی‌های اینترنتی در ساعات منع آمد و شد شبانه، در صورتی مجاز است که خودرو به میزان مشخص پیمایش داشته باشد، اما روشی مشابه برای وانت‌بارها اعمال نشده است. »
رضا الفت نسب، عضو هیات‌مدیره اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی در این مورد به خبرنگار روزنامه «دنیای‌خودرو» گفت: «برای تاکسی‌های اینترنتی درصورتی تردد شبانه مجاز خواهد بود که حد مشخصی از پیمایش به ازای هر خودرو انجام شود. این میزان در مجوزی که به شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات تاکسی اینترنتی داده شده، مشخص است.»
اما ظاهرا این شیوه‌ها برای دور زدن محدودیت تردد شبانه، صرفا محدود به تهران نیست و گویا در سایر شهرهای ایران هم امتحان می‌شود. چند روز پیش، رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی فرماندهی انتظامی استان اصفهان با اشاره به تخلفات در زمینه تردد شبانه گفت: «اخیرا مشاهده شده است برخی رانندگان خودرو و راکبان موتورسیکلت برای دور زدن قانون و عدم ثبت جریمه توسط دوربین‌های الکترونیکی در طرح محدودیت‌های کرونایی اقــــدام به مخدوش یا دستکاری شماره پلاک وسیله‌نقلیه خود می‌کنند.»
پلاک هویت وسیله نقلیه است و ابزاری برای شناسایی مالک وسیله‌نقلیه محسوب می‌شود. طبق ماده ۷۲۰ قانون مجازات اسلامی هرگونه تغییر، دستکاری و نبود آن؛ عواقب انتظامی و امنیتی در پی دارد و جرم محسوب خواهد شد. مخدوش کردن پلاک علاوه‌بر توقیف وسیله‌نقلیه، پرداخت بدهی هر دو پلاک، تشکیل پرونده قضایی برای فرد خاطی و معرفی وی به مراجع قضایی را به همراه داشته و مشمول جریمه نیز خواهد شد.
