در طول چهار دهه گذشته شاهد تغییر و تحولات بسیاری در صنعت‌خودرو بوده‌ایم. یکی از مهم‌ترین این تحولات، اشتراک‌گذاری فرمول‌های تولید و مونتاژ محصولات خودروسازان بزرگ جهانی است که پیش‌تر به‌عنوان تنها منابع درآمدی و تجارت برای بنگاه‌های تولیدی به‌شمار می‌رفت. پدیده جهانی‌سازی تولید خودرو همواره مورد توجه کارشناسان و صاحب‌نظران این صنعت بوده و گواه روشن آن، تغییر محل تولید خودرو در سطح جهان است. در روزگاری نه‌چندان دور اروپای غربی، آمریکای شمالی و ژاپن تنها مناطق تولید خودرو بودند. درحالی ‌که با گذشت چند دهه و اجرای سیاست جهانی‌سازی تولید، کارخانه‌های مهم خودروسازی از مناطق یادشده به‌کشورهای در حال توسعه و به‌ویژه قاره آسیا منتقل شدند و تولید در این مناطق نیز پابه‌پای کشورهای صاحب صنعت گسترش یافت. ایران نیز به‌عنوان کشور پیشرو در صنعت‌خودرو در آسیا از این قضیه مستثنی نبوده و در راستای گسترش پدیده جهانی‌سازی تولید خودرو اقدامات موثری داشته است.

یحیی ‌آل ‌اسحاق، رئیس اتاق بازرگانی ایران و عراق با اشاره به‌فعالیت تجاری سایت مونتاژ خودرو در کشورهای آذربایجان، عراق و سوریه در گفت‌وگو با «دنیای‌ خودرو» اظهار داشت: «خودروسازان ایرانی نخستین شرکت‌هایی هستند که در آذربایجان، عراق و سوریه اقدام به‌تاسیس سایت تولید کردند و این موضوع نشان از آن دارد که متخصصین ایرانی در زمینه توزیع علم و تکنولوژی ساخت خودرو، در کنار دیگر کشورهای همسایه قرار گرفته‌اند و این امر دایره نفوذ اقتصادی ایران در منطقه را گسترش می‌دهد و ایجاد منافع مشترک در کشورهای همسایه، موجب همبستگی و کاهش تنش بین ملت‌ها می‌شود.»

 جایگاه صنعت‌خودرو ایران در بازار کشورهای عراق و سوریه کجاست؟ 

در خلال سال‌های گذشته یعنی در دوران جنگ با دولت خودخوانده داعش، رغبتی بین تولیدکنندگان جهانی خودرو برای حضور در بازار این کشورها وجود نداشته است و سایت‌های تولید خودرو ایران نیز طی این مدت بارها مورد تهدید قرار گرفته‌اند. اما در وضعیت فعلی، بازار خرید و فروش خودروهای پرتیراژ عراق و سوریه دراختیار سمند و پراید است که تامین قطعات این خودروها برای صنعت ایران سودآوری بسیاری دارد.

برای ارتقای کیفیت و کاهش هزینه‌های تولید، قرار است خودروسازان ایرانی سایت‌های مونتاژ خودرو در عراق را به‌روزرسانی کنند و به‌نظر می‌رسد این بازار تا زمانی که خودروسازان جهانی به‌آن نظر نداشته باشند، در اختیار متخصصان ایرانی خواهد بود. پس از آن نیز اگر خودروسازان ما محصولات رقابتی جدید خود مانند تارا، شاهین و آریا را به این بازار عرضه کنند، می‌توانند سهم خود را از این بازارها محفوظ نگاه دارند.
 

آیا روش سرمایه‌گذاری خودروسازان در کشورهای همسایه، نفوذ اقتصادی ایران را در منطقه افزایش می‌دهد؟ 

در ایران کلمه نفوذ همواره بار منفی داشته است؛ اما خودروسازان ایرانی با سرمایه‌گذاری مشارکتی در کشورهای عراق و سوریه، منافع بلندمدتی را دنبال کرده‌اند. از این منظر، زمانی که این کشورها درگیر جنگ بودند، ایران دوشادوش آنان برای برطرف ‌کردن نیاز مردم این کشورها به‌خودرو عملکردی تحسین‌برانگیز داشته و حالا که آتش جنگ فروکش کرده است نیز صنعتگران ایرانی با در نظر گرفتن استانداردهای ملی این کشورها و ارتقای کیفیت محصولات خود همچنان می‌توانند در بازارهای منطقه‌ای حضور پررنگی داشته باشند. از سوی دیگر، دادوستد اقتصادی ایران با کشورهای منطقه با توجه به‌حسن همجواری و نداشتن هزینه‌های حمل‌ونقل بین‌المللی به‌نسبت رقبای خارجی به‌نفع هر دو طرف خواهد بود.

 به‌ نظر شما کدام بخش از صنعت‌خودرو ایران می‌تواند از حضور در بازارهای منطقه بهره بیش‌تری ببرد؟ 

با توجه به‌تنوع بسیار زیاد محصولات خارجی در این کشورها می‌توان امیدوار بود میزان موفقیت نسبی شرکت‌های کوچک قطعه‌ساز در عرصه رقابت بیش‌تر از شرکت‌های بزرگ باشد؛ شرکت‌های کوچک می‌توانند با اعمال سیاست‌هایی مانند تولید و تامین قطعات خاص برای مشتریان یا ارائه خدمات بیش‌تر و ارسال و تحویل سریع قطعات مورد نیاز بازار آن کشورها، گوی سبقت را از رقبای بزرگ‌تر و منطقه‌ای خود بربایند. 

کشورهای عراق و سوریه در هر زمینه‌ای واردکننده کالاهای صنعتی و مصرفی خارجی هستند و در این راستا، اگر سرمایه‌گذاران ایرانی بخواهند حضور موثری در کشورهای منطقه داشته باشند و از حمایت‌های دولتی بهره‌مند شوند، باید به‌فکر تولید قطعات خودرو در خاک این کشورها باشند. در این صورت دولت عراق نیز به‌آنان تسهیلات کم‌بهره و معافیت‌های مالیاتی خواهد داد.

عراق علاوه‌بر برخورداری از نیروی کار فراوان و ارزان، شرایط و قوانین مناسبی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی دارد. نیاز به‌قطعات یدکی برای خودروهای ایرانی تولیدشده، صنعت‌قطعه‌ در این کشورها را دستخوش تغییرات بنیادی و توسعه چشمگیر خواهد کرد. اگر خودروسازان ایرانی از این فرصت بهره نبرند، قطعا سرمایه‌گذاران دیگری از کشورهای دوردست متمایل به‌حضور در این بازارها می‌شوند.

با توجه به‌نیاز توجیه اقتصادی برای حضور سرمایه‌گذاران در بخش صنعت، پیشنهاد شما به فعالان صنعت‌خودرو چیست؟

به‌عقیده بنده، فعالان صنعت‌خودرو ایران نباید تنها به‌تولید قطعات برای خودروسازان داخلی اکتفا کنند و این صنعت به‌عنوان یکی از بخش‌های پیشرو توانسته است از طریق ایجاد ارتباط‌های مابین صنایع بالادستی مانند صنایع فلزی، شیمیایی، الکترونیک، نساجی و... نقش موثری در اقتصاد کشور داشته باشد.

در کشورهای توسعه‌یافته، خودروسازان سهم بالایی از تولید ناخالص داخلی را به‌خود اختصاص می‌دهند و این سهم در آمریکا بیش‌ از 14 درصد و در ژاپن نزدیک به 10درصد است و به‌طور کلی بیش‌ از هفت درصد GDP دنیا به‌این صنعت تعلق دارد.

در این خصوص نیز آماری وجود دارد که نشان می‌دهد 45 هزار شرکت عمده‌فروشی و خرده‌فروشی در سراسر جهان به‌فروش و تامین قطعات یدکی خودرو اشتغال دارند و میزان تجارت این صنعت در جهان بالغ بر 135میلیارد دلار در سال است.