طرح تحول بازار خودرو در مجلس فعلی با رویکردی متفاوت دنبال شد. هرچند چنین طرحی در دوره قبلی مجلس هم پیگیری می‌شد، اما به دلیل طولانی‌شدن و سکوت چندماهه، تصویب نهایی آن به عمر مجلس نرسید. اما حالا به نظر می‌رسد این طرح در مجلس فعلی به تصویب نهایی خواهد رسید و شورای نگهبان نیز با آن موافقت خواهد کرد. یکی از بندهای مهم و تاثیرگذار این طرح، بحث عرضه خودرو در بورس کالاست؛ موردی که مخالفان بسیاری دارد و آن را ماموریتی غیرممکن می‌دانند. هنوز مکانیزم این نوع عرضه خودرو مشخص نشده است، اما همین حالا نیز می‌توان نسبت به عجیب‌بودن خرید یک محصول نهایی از بورس صحبت کرد.
سوالاتی مانند این‌که چگونه قرار است روزانه هزاران نفر بر سر چند مدل خودرو چانه‌زنی کنند و درنهایت پیشنهاددهنده بالاترین قیمت بتواند صاحب خودرویی شود که مشخص نیست کی قرار است تحویل داده شود.
آیا با وضعیت فعلی تورم، باز هم در زمان ساخت خودروساز زیان خواهد کرد یا فقط مصرف‌کننده متحمل زیان خواهد شد؟ در همین زمینه با مازیار بیگلو، دبیر انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو کشور به گفت‌وگو پرداختیم.
موضوع عرضه خودرو در بورس کالا بسیار جدی شده است و اعضای کمیسیون صنایع مجلس مخالف آزادسازی قیمت‌ها هستند. به نظر شما عرضه خودرو در بورس چه تاثیری بر صنعت خواهد داشت؟
از روز اول هم مخالفتی با عرضه خودرو در بورس کالا نداشتیم. اما ابهامات زیادی برای همه ایجاد شده است. نحوه قیمت‌گذاری، کشف قیمت، کل سامانه و مکانیزمی که قرار است ارائه شود، همگی ابهام دارند. همچنین سازوکارهایی که برای پله‌گذاری قیمت‌ها وجود دارد، سوال‌هایی هستند که برای ما به‌عنوان کارشناسان این رشته مطرح شده است اما همچنان جوابی برای آن وجود ندارد. اما به‌هرحال ذات قضیه و این‌که مردم بتوانند مستقیم خرید کنند و کشف قیمت در بازار انجام شود، بسیار خوب است و با آن موافق هستیم. نگرانی ما این است سازوکاری که برای عرضه خودرو در بورس کالا چیده می‌شود، به‌شکلی باشد که این مساله را به انحراف بکشد. امیدواریم به ابهاماتی که در این خصوص وجود دارد، پاسخ روشنی داده شود.
آیا نمایندگان مجلس به‌خصوص طراحان اصلی عرضه خودرو در بورس دررابطه‌با جزئیات و سازوکار این طرح با قطعه‌سازان و خودروسازان صحبتی نداشته‌اند؟
خیر؛ تاکنون صحبتی درخصوص جزئیات این طرح نشده است. البته جلسات مربوط به طرح تحول صنعت خودرو به‌صورت مداوم برگزار می‌شود، اما درخصوص این مساله صحبتی نشده، بحث این‌که خودرو در بورس عرضه شود، یکی از بندهای مربوط به طرح کلی مجلس است. در این خصوص ابهاماتی را با برخی اعضای کمیسیون صنایع ازجمله آقای روح‌اله ایزدخواه مطرح کرده‌ایم و قرار شد ایشان بعد از تصویب کلیات طرح، درخصوص جزئیات آن و بند مربوط به عرضه خودرو در بورس کالا صحبت کند. به‌هرحال یک‌سری سوالات و ابهامات وجود دارد که باید به آن پرداخته شود. اگر ملاحظات لازم در نظر گرفته شده باشد و بورس کالا هم بتواند نیازهایی را که برای ارائه خودرو در بورس لازم است، برآورده کند، قطعا ما هم موافق این اقدام هستیم. هرچیزی که نفع آن به مردم برسد، موافق آن هستیم.
اشاره کردید سازوکار این طرح ممکن است به انحراف کشیده شود. چه عواملی ممکن است این طرح را به بیراهه بکشاند؟
موارد بسیاری وجود دارد که ممکن است طرح را به بیراهه بکشد؛ به‌عنوان مثال طرح سهمیه‌بندی فولاد. هدف از آن طرح این بود که بازار فولاد مدیریت شود، اما صدمه آن را شرکت‌های قطعه‌ساز و خودروساز متحمل شده‌اند.
چراکه سهمیه این شرکت‌ها به‌شدت کاهش پیدا کرده است. ضمن این‌که الزامات بسیار خاصی را نیز برای آن در نظر گرفته‌اند. یعنی هدف صحیحی را انتخاب کرده بودند، اما سازوکاری که برای آن در نظر گرفتند، نادرست بود و زیان آن به شرکت‌های خودروساز و قطعه‌ساز رسید. یعنی شرکت‌های تولیدی متحمل این زیان شدند. نگرانی ما در مورد عرضه خودرو در بورس کالا همین موارد است. نیت پشت طرح عرضه خودرو در بورس، خوب بوده اما ممکن است مانند عرضه فولاد، سازوکار و آن به‌گونه‌ای چیده شود که درنهایت تولیدکننده زیان کند.
بارها قطعه‌سازان و خودروسازان از این‌که نتوانسته‌اند مواد اولیه را با قیمت مناسب از بورس کالا تهیه کنند، گلایه کرده‌اند. چه تضمینی وجود دارد با عرضه خودرو در بورس کالا این مشکلات برای مردم به‌وجود نیاید؟
دقیقا این مساله جزو دغدغه‌های اصلی ماست. سابقه خوبی از بورس کالا نداریم. همیشه این مساله وجود داشته که در شرایط ثبات؛ بورس کالا خوب کار کرده و در شرایطی که مشکلات و نوسانات اقتصادی وجود داشته، بورس کالا بدتر از همه جا عمل کرده، درواقع نگرانی ما هم همین است که در شرایط تنش‌های اقتصادی، عملکرد بورس کالا چگونه خواهد بود. یعنی در این شرایط چه بلایی بر سر خودرو در بورس کالا خواهد آمد.
با این تفاوت که در بورس کالا کلا یک‌هزار نفر خریدار وجود دارد، اما در بورس خودرو روزانه شاید ۵هزار نفر برای خرید خودرو مراجعه کنند. این روند ممکن است عواقب خوبی نداشته باشد. به‌همین دلیل تاکید می‌کنیم اگر مکانیزم‌های فعلی بورس کالا بر خودرو اعمال شود، عملا این طرح شکست خواهد خورد.
آیا قرار است قیمت خودرو در بورس کالا بیش‌از نرخ مصوب و کمتر از قیمت کارخانه باشد؟ یعنی یک رقم بینابینی تعیین می‌شود؟
خیر؛ این‌گونه نیست. قرار است یک مبنای قیمتی بر اساس ضوابط حقوقی تعیین شود. این مبنای قیمتی را شورای رقابت اعلام می‌کند که در بورس به چانه‌زنی از سمت مشتریان می‌رسد و مردم براساس نیاز، قیمت‌ها را بالاتر می‌برند. به‌هرحال قیمتی به دست می‌آید که تعادل ایجاد می‌کند. حالت چانه‌زنی یا بهتر بگوییم چوب‌زنی به‌اصطلاح رخ خواهد داد. هرچند بازهم تاکید می‌کنم سوالات فنی بسیاری باید از طرف طراحان طرح پاسخ داده شود.
به‌نظر می‌رسد اگر این شرایط فروش در بورس وجود داشته باشد، مشتریان با مشکل مواجه شوند. چگونه قرار است هر روز هزاران نفر وارد بورس شوند، چانه‌زنی کنند و درنهایت نتوانند متناسب با بودجه خودرو خریداری کنند؟
مشکل ما هم همین است. این سایت فروش سر یک ساعت باز و سر یک ساعت بسته می‌شود. پله‌های قیمتی هم قرار نیست یک‌میلیون، یک‌میلیون افزایش پیدا کند. این‌که چگونه قرار است هر روز ۵هزار نفر در مورد ۳۰ مدل مختلف چانه‌زنی کنند، جای سوال دارد.
ذات این امر که بازار آزاد در مورد قیمت تاثیرگذار باشد، خوب است، اما این‌که مکانیزم مناسب برای این‌کار وجود دارد یا خیر سوال بسیاری از کارشناسان است. البته فعلا روی مباحث و مبانی کلی این طرح بحث شده، اما قرار است قبل از تصویب نهایی طرح، مکانیزم آن بحث و بررسی خواهد شد.
طرح مجلس برای تحول در صنعت و بازار خودرو تا چه اندازه با طرح جهش اقتصادی همپوشانی دارد؟
این یک مشکل بزرگ است که همه نهادهای تصمیم‌گیر طرح دارند. طرح جهش در وزارت صمت، طرح تحول بازار خودرو در مجلس فعلی و یک طرح تحول دیگر هم در دوره قبلی مجلس فراهم شده اما تاکنون هیچ‌کدام اجرا نشده است. متاسفانه صنعت خودرو و قطعه متولی ثابتی ندارد.
به طور کلی خودروسازان و قطعه‌سازان کدام مورد از قیمت‌گذاری را بیشتر می‌پسندند؟
به‌هرحال هرچه اقتصاد ساده‌تر باشد، جوابگویی آن بهتر خواهد بود. ما معتقدیم اگر مبنای قیمت‌گذاری، صحیح و براساس ارائه مستقیم ازسوی خودروساز به مشتری باشد، کار راحت‌تر خواهد بود.
