به گزارش «اخبار خودرو»، در شرایطی که دست‌اندرکاران حملونقل بین‌المللی می‌گویند دریافت دلار برای تامین هزینه سفرهای ترانزیتی رانندگان هنوز عملیاتی نشده، کشور ترکمنستان اعلام کرد از ۱۱خرداد ماه هزینه تن - کیلومتر کامیون‌های عبوری از این کشور، از یک دلار به ۱/۵ دلار افزایش می‌یابد که به این ترتیب حدود ۷۰۰ دلار به هزینه‌های ترانزیت کالا، برای هر محموله ترانزیتی در این مسیر افزوده و مشکل دیگری به مشکلات ترانزیتی کشور افزوده خواهد شد.
در این زمینه با محمد علی‌بیک، کارشناس حملونقل جاده‌ای به بحث و گفت‌وگو نشسته‌ایم.
دلیل اقدام ترکمنستان برای افزایش یک‌جانبه اخذ عوارض از ناوگان ترانزیتی ایرانی در خاک این کشور چیست؟
مشکل ما درخصوص کشور ترکمنستان از آنجا شروع شد که دولت این کشور با دادن وام‌های ارزان به راننده‌هایش، چند صد دستگاه کامیون دست‌دوم اروپایی را با قیمت پایین خریداری کرد. عقل سلیم هم ایجاب می‌کرد که باید برای کامیون‌های خریداری شده، بازار کار پیدا کند، بنابراین آنها درصدد برآمدند تا ایران را به‌عنوان تنها رقیب خود در منطقه که ناوگان بهتری نسبت به سایر کشورهای همسایه دارد، از طریق افزایش هزینه ترانزیت محموله‌ها به کشورهای آسیای میانه از صحنه خارج کنند.
آنها برای رسیدن به این هدف دو راه‌حل را اجرایی کردند. در وهله اول تصمیم گرفتند بارهای داخلی را تنها با کامیون‌های خودشان جابه‌جا کنند. دوم با مجهز کردن شهری به نام چارجو، درصدد برآمدند تا محمولات کشورهای دیگر (ازبکستان، قزاقستان، تاجیکستان و قرقیزستان) ابتدا در آنجا تخلیه و بارگیری و به نوعی دپو شده و سپس توسط ناوگان خودشان به آن کشورها حمل شود. به زبان ساده‌تر آنجا را بندر خشک اعلام کردند تا با این کار استفاده بهتری از ناوگانشان داشته باشند.
در راستای این دو سیاست، اولین اقدامی که صورت گرفت این بود که از دو سال پیش با استناد به قانونی به نام تن-کیلومتر؛ به ازای هر کیلومتر، یک دلار از ناوگان ایرانی دریافت می‌کنند. این موضوع باعث شد تا ایران هم مقابله‌به‌مثل کرده و همین قانون را برای ناوگان ترکمن به اجرا درآورد. ولی به دلایلی این کار موثر نبود و نه تنها مشکل را برطرف نکرد، بلکه به آن اضافه هم شد. الان هم کشور ترکمنستان همان هزینه عوارض را از یک دلار به یک و نیم دلار آن هم برای جاده‌ای نه چندان استاندارد از مرز سرخس تا فاراب، افزایش داده است.
در مقابل، ما چه کرده‌ایم؟
سازمان راهداری و حملونقل جاده‌ای پرداخت عوارض ۱/۵ دلار را برای ناوگان ترکمنی به تصویب رسانده ولی این اقدام به تنهایی ثمربخش نیست.
بهترین راه حلی که به نظر شما می‌رسد چیست؟
به نظر من در وهله اول ایران و ترکمنستان باید با تعامل و گفت‌وگو گزینه‌های بهتری را انتخاب کنند. چرا که ارتباط بین دو کشور فقط در زمینه حملونقل نیست و مشترکات دیگری هم وجود دارد. در غیر این صورت به ضرر هر دو طرف خواهد بود. البته تجار ایرانی بیشتر ضرر می‌کنند، چون ما بیشتر صادرکننده هستیم و ترکمن‌ها مصرف‌کننده و فعلا بهترین مسیر برای ترانزیت محموله‌های ایران به کشورهای ازبکستان، تاجیکستان، قزاقستان و قرقیزستان همین مسیر ترکمنستان است.
اگر هم ایران می‌خواهد تقابلی داشته باشد، باید دور از احساسات و هیجان بوده و با اقتدار تصمیمات لازم را اتخاذ کند. چون نتیجه هر تصمیمی، متوجه شرکت‌های حملونقل بین‌المللی و راننده‌های ترانزیت فعال در این بخش خواهد بود و کوچک‌ترین اشتباه، به‌مثابه خودزنی است. ضمن اینکه ایجاد مشکلات به بهانه‌های مختلف از جمله بحث موادمخدر و مصادره کامیون‌های ایرانی نیز دور از انتظار نیست.
آیا شرکت‌های حملونقل می‌توانند در این زمینه یاری‌رسان باشند؟
شک نکنید که تصمیمات ترکمنستان برای بالا بردن هزینه ترانزیت از ایران سازماندهی شده است. با تشکیل کارگروه ترکمنستان و اتاق‌های فکر می‌توان بهترین راه‌حل‌ها را به جای کوتاه‌ترین راه‌حل انتخاب کرد. از این رو برای روانسازی چرخ‌دنده‌های ترانزیت و ایجاد انگیزه در رانندهها و شرکت‌های ایرانی باید تلاش شود. برای مثال دولتمردان کشور می‌توانند در این باره نظرات شرکت‌های حملونقل بین‌المللی و انجمن‌های شرکت‌ها و رانندگان فعال در آن مسیر را جویا شده و بهترین راه‌حل را انتخاب کنند.
اتخاذ سیاست درست در این زمینه، اول به نفع دولت و دوم به نفع رانندهها است. از آنجا که دولت ایران قصد نوسازی ناوگان جاده‌ای را دارد، وقتی بازار کار مناسبی برای رانندهها وجود نداشته باشد، نمی‌توان انتظار موفقیتی داشت؛ چرا که این کامیون‌ها به‌صورت اقساطی به رانندهها فروخته می‌شوند و رانندگان کامیون باید فعالیت داشته باشند تا این اقساط را پرداخت کنند.
از طرفی امرارمعاش و درآمد شرکت‌های حملونقل بین‌المللی از محل دریافت کمیسیون از راننده‌های فعال در این مسیرهاست و اگر کامیون‌های ایرانی کار نکنند، در اصل شرکت‌های حملونقل نیز از دریافت کمیسیون بی‌بهره می‌مانند.
این اقدام ترکمنستان، آن هم در این شرایط ارزی، چه تبعاتی را برای صنعت حملونقل در پی خواهد داشت؟
امسال از طرف رهبر انقلاب سال حمایت از کالای ایرانی نامگذاری شده اما متاسفانه در شرایط حاضر که با بحران ارزی روبه‌رو هستیم، به دلیل سیاستی که ترکمنستان در پیش گرفته یا تمام محموله‌ها توسط ناوگان سایر ملیت‌ها و ترکمنستان حمل می‌شود یا کامیون‌ها و شرکت‌های ایرانی به دلیل اضافه شدن نیم دلار دیگر به هزینه‌ای که قبلا ۱۸۰۰دلار از مرز سرخس تا مرز ازبک بود؛ روزبه‌روز نسبت به این فعالیت بی‌انگیزه‌تر می‌شوند.
آیا امکان دور زدن ترکمنستان وجود دارد؟
دور زدن ترکمنستان یکی از راه‌حل‌هاست اما فعلا نیازی به آن نیست. در حال حاضر به دلیل ناامنی و وجود جنگ‌های داخلی در افغانستان استفاده از این مسیر امکان‌پذیر نیست.
دومین راه‌حل مسیر دریایی و استفاده از کشتی‌های رو-رو در یکی از بنادر شمالی دریای خزر مثل امیرآباد، انزلی یا آستارا است تا کامیون‌ها توسط این کشتی‌ها به کشور قزاقستان و شهر آکتائو حمل شده و سپس از آنجا به صورت زمینی به سمت گمرک نوکوس در مرز ازبکستان بروند.
البته، این راه‌حلی است که عزم ملی را می‌طلبد؛ چراکه خود سازمان راهداری باید کشتی‌های رو-رو را مهیا کرده و هزینه کشتی را هم به گونه‌ای از رانندهها دریافت کند که برای آنها مقرون‌به‌صرفه باشد. کاری که در حال حاضر کشور آذربایجان انجام داده است. البته ناوگان ازبک برای حمل محموله‌های صادراتی خود به کشور روسیه از همین مسیر گمرک نوکوس استفاده می‌کند؛ اما این راه‌حل، آخرین راه‌حل است.
۰۰:۰۰ - ۱۳۹۷/۰۷/۲۵
۱۴:۳۲ - ۱۳۹۷/۱۱/۲۲
