به گزارش «اخبار خودرو​»، یکی از شاخصه‌های موثر در ارزیابی توسعه‌یافتگی، وضعیت صنعت حمل‌ونقل ریلی هر کشور است. صنعت حمل‌ونقل در کشور ما کمتر از 6‌درصد GDP را تشکیل داده و سهم حمل‌ونقل ریلی از حمل بار کشور حدود 11درصد است. مزایای حمل‌ونقل ریلی همچون آلودگی زیست‌محیطی کمتر، امنیت بیشتر و صرفه‌جویی در مصرف سوخت نسبت‌به سایر روش‌های حمل‌ونقل بر کسی پوشیده نیست.

آمارهای جهانی نشان می‌دهد میزان مصرف سوخت در حمل ریلی برای حمل یک هزار تن بار،  ۶.۷لیتر و در حمل‌ونقل جاده‌ای ۳۳لیتر است. چندی قبل نیز وزیر راه و شهرسازی اعلام کرد حمل‌ونقل ریلی بار باعث کاهش حداقل یک میلیارد لیتر گازوییل در سال بوده است.

چندین شرکت فعال در حوزه حمل ریلی ازجمله توکاریل، ریل سیر کوثر و حمل‌ونقل ریلی پارسیان در بازار سرمایه حضور دارند. این شرکت‌ها مهم‌ترین مشکل خود را محدودیت‌های ترافیکی به علت ظرفیت محدود خطوط ریلی و نیز کمبود کشنده یا لوکوموتیو ذکر می‌کنند.

به گفته مدیران این شرکت‌ها، توسعه خطوط ریلی ضروری‌ترین نیاز این صنعت است که به رشد سودآوری شرکت‌ها کمک خواهد کرد. در این زمینه با محمد ملازاده، کارشناس حمل‌ونقل ریلی به بحث و گفت‌وگو نشسته‌ایم.

 وضعیت فعلی صنعت ریلی و مشکلات آن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

در سند چشم‌انداز توسعه کشور، افزایش سهم حمل ریلی در حمل‌ونقل بار هدف‌گذاری شده و اولویت شرکت راه‌آهن، افزایش ظرفیت حمل بار و رساندن آن به سهم 30درصدی از کل بار است. ازاین‌رو، شرکت راه‌آهن ج.ا.ا جهت افزایش حق دسترسی به شبکه ریلی، به شرکت‌ها فشاری وارد نمی‌کند و تلاش می‌شود شرکت‌ها ترغیب به افزایش تقاضای حمل بار شوند. ضمن اینکه یکی از شاخص‌های مهم درزمینه افزایش جذابیت حمل بار با ریل، زمان حمل بار و تحویل به‌موقع آن به صاحب کالا است که با توجه به وضعیت موجود، نیازمند اقداماتی در جهت ارتقای امکانات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری صنعت ریلی است.

 چه موانعی را بر سر راه توسعه حمل‌ونقل ریلی می‌بینید؟

هم در زمینه لوکوموتیو و واگن با کمبود مواجه هستیم و هم در زمینه خطوط ریلی محدودیت‌هایی وجود دارد و ریشه اصلی مشکلات بر سر راه توسعه خطوط و تامین لوکوموتیو، کمبود نقدینگی است.

 راه‌حل شما برای حل مشکل کمبود نقدینگی چیست؟

تامین نقدینگی جهت توسعه شبکه ریلی با سرعت مناسب، با توجه به بودجه محدود دولت از توان ‌بخش دولتی خارج است؛ اما از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی یا همکاری با بخش خصوصی به‌ویژه در اجرای خطوط و ایستگاه‌های فرعی استقبال می‌شود؛ هر چند  به علت بازدهی نسبتا پایین حمل ریلی، سرمایه‌گذار خصوصی رغبتی به سرمایه‌گذاری در خطوط اصلی و در مسافت طولانی ندارد. در حال حاضر، شرکت راه‌آهن با استفاده از قراردادهایی با سرمایه‌گذاران خارجی در قالب فاینانس با کشورهایی چون کره و چین تلاش کرده تا نسبت به تامین لوکوموتیو اقدام کند.

 آیا این کمبود نقدینگی در حوزه احداث خطوط ریلی هم نمود دارد؟

ریل‌های مورد استفاده در خطوط ریلی کشور یا از نوع UIC60 یا از نوع UIC33 هستند. مدل UIC60 در خطوط اصلی کاربرد دارد که در داخل کشور تولید نمی‌شود و وارداتی است؛ هر چند UIC33 که در خطوط فرعی یا برخی ایستگاه‌ها استفاده می‌شود، توسط شرکت ذوب‌آهن اصفهان تولید می‌شود و شرکت راه‌آهن هم برای تامین آن با ذوب‌آهن قرارداد بسته است. بله، مشکل کمبود نقدینگی در حوزه احداث خطوط ریلی هم وجود دارد.

توسعه خطوط ریلی نیازمند سرمایه‌گذاری سنگینی است و با توجه به وضعیت اقتصادی کشور، توسعه خطوط ریلی هم مانند سایر پروژه‌های عمرانی کشور به‌کندی انجام می‌شود. شرکت راه‌آهن ج.ا.ا برای توسعه خطوط ریلی نیز به سراغ سرمایه‌گذاران خارجی رفته و برای مثال جهت اجرای پروژه راه‌آهن سریع‌السیر تهران - قم - اصفهان با سرمایه‌گذار چینی و برای پروژه برقی سازی محور گرمسار - اینچه‌برون با سرمایه‌گذار روسی قرارداد منعقد شده است.

 چگونه وضعیت فعلی را بهبود بخشیم؟

در نظر داشته باشید که روند اجرای طرح‌های توسعه صنعت حمل‌ونقل ریلی را باید در مقایسه با سایر حوزه‌های عمرانی سنجید. به سبب شرایط اقتصادی کشور، تمامی طرح‌های عمرانی به‌کندی اجرا می‌شوند ولی شاید نیاز به تشکیل کارگروه‌هایی جهت بررسی و جذب سرمایه‌گذار داخلی باشد تا در راستای طرح‌های توسعه شرکت راه‌آهن، ظرفیت حمل ریلی کشور هم افزایش یابد، چراکه یکی از معضلات اصلی ما در شبکه ریلی عدم اتصال خطوط آنتنی (مراکز بار) به خط اصلی است، درحالی ‌که احداث خط با مطالعات حمل بار انجام شده است اما هدف ما فقط اتصال خط اصلی بوده است.
همچنین، یکی از موانع توسعه صنعت حمل‌ونقل ریلی، عدم پایبندی به اولویت‌ها در روند اجرای طرح‌های توسعه‌ای است. به‌عنوان‌مثال گاه شاهد هستیم برخی پروژه‌ها بدون توجیه فنی و اقتصادی، در اولویت احداث قرارگرفته ولی طرح‌های مهم‌تر به دست فراموشی سپرده شده است.

به نظر می‌رسد در حال حاضر در گام اول نیازمند بازنگری و طرح‌ریزی طرح جامع ریلی بر‌اساس تقاضای واقعی بار و مسافر و مبتنی بر تکنولوژی‌های به‌روز (افزایش ظرفیت خطوط موجود از طریق تراک‌بندی، برقی‌سازی و افزایش بارمحوری، توسعه شبکه خطوط سریع‌السیر، توسعه بنادر خشک و بهبود عملکرد بنادر موجود و ...) هستیم و در گام دوم ایجاد تضمین‌های لازم جهت پایبندی به طرح مذکور به‌عنوان یک سند بالادستی ضروری است.

 آیا خطوط ریلی کشور ما به خطوط ریلی کشورهای همسایه متصل بوده و امکان تردد قطارهای خارجی از خطوط ریلی ایران وجود دارد؟

بله، این امکان فراهم است و پتانسیل خوبی در این زمینه در جهت توسعه حمل‌ونقل بار در عرصه بین‌المللی وجود دارد و حتی در مبادی مرزی مانند ایستگاه سرخس که عرض خطوط ما با کشور ترکمنستان متفاوت است، تبادل قطار با تعویض بوژی واگن‌های آن به انجام می‌رسد.

 و کلام آخر...

چشم‌انداز صنعت حمل‌ونقل ریلی روشن است و طرح‌های متعددی در اقصی نقاط کشور در دست اجرا هستند. گرچه کمبود نقدینگی روند اجرای پروژه‌ها را کمی کند کرده، ولی امیدواریم با توجه به اهمیت و مزایای حمل‌ونقل ریلی، از یک‌سو با تسهیل روند تامین مالی، طرح‌های مذکور هر چه زودتر به بهره‌برداری رسیده و ظرفیت حمل‌ونقل بار و مسافر در کشور افزایش یابد و از سوی دیگر با ترفیع جذابیت‌های حمل‌ونقل بار و مسافر نسبت به سایر مدهای حمل‌ونقل، شاهد افزایش تقاضا و سهم این صنعت در کشور باشیم.