با اعمال تحریم‌های جدید دولت آمریکا علیه ایران، نگرانی‌هایی بابت حمل دریایی محموله‌های صادراتی به‌وجود آمده است. از سوی دیگر، حمل‌ونقل زمینی هم چند وقتی است که به‌دلیل اعتراضات کامیون‌داران با مشکلاتی مواجه است. برخی فعالان صنعت حمل‌ونقل معتقدند شرکت‌های ریلی می‌توانند از این بحران به‌عنوان فرصت بهره ببرند. در این زمینه با امید سخایی، کارشناس صنعت حمل‌ونقل ریلی به بحث و گفت‌وگو نشسته‌ایم.
تحریم‌ها بر صنعت حمل‌ونقل ریلی چه تاثیری دارد؟
تحریم‌ها قطعا فرصتی برای شرکت‌های فعال در حوزه حمل ریلی است و باتوجه‌به همین موضوع، هم شرکت راه‌آهن ج.ا.ا و هم شرکت‌های ریلی اقداماتی را برای استفاده از این فرصت در دست انجام دارند.
به‌هرحال به سبب تحریم‌ها، حمل‌ونقل دریایی با محدودیت‌هایی همراه بوده؛ علاوه‌بر این حمل‌ونقل زمینی هم چند وقتی است که تحت‌تاثیر اعتراض کامیون‌داران و مسائل دیگر دچار مشکلاتی شده و این شرایط می‌تواند افزایش فعالیت ناوگان ریلی کشور را در پی داشته باشد؛ صنعت ریلی آمادگی لازم جهت افزایش فعالیت را (هم داخلی و هم صادراتی) داشته و اکثر شرکت‌های ریلی زیرساخت‌های موردنیاز را تدارک دیده‌اند. هرچند تاکنون محدودیت‌های حمل دریایی و زمینی، اثر محسوسی بر عملکرد شرکت‌های ریلی نداشته است؛ اما به نظر می‌رسد در آینده‌ای نه‌چندان دور شاهد افزایش فعالیت و رشد سودآوری ریلی‌ها باشیم.
البته به‌منظور به حداکثر رساندن راندمان صنعت حمل ریلی، بهبود زیرساخت‌های خطوط ریلی ضروری به‌نظر می‌رسد؛ با همین امکانات فعلی و خطوط ریلی داخل کشور هم می‌توان افزایش ظرفیت داد و تا حدی کاستی‌های حمل دریایی و زمینی را پوشش داد. ضمن این‌که درحال‌حاضر خطوط ریلی کشور به شبکه ریلی برخی همسایگان شمالی و ترکیه متصل است.
آیا نرخ کرایه حمل شرکت‌های ریلی تحت‌تاثیر قرار خواهد گرفت؟
بخش عمده باری که ازطریق خطوط ریلی حمل می‌شود، محصولات فلزی و معدنی و پتروشیمی است؛ افزایش نرخ ارز منجربه افزایش قیمت محصولات معدنی و فلزی و پتروشیمی شده و افزایش نرخ بار می‌تواند کرایه حمل یا درواقع درآمد شرکت‌های ریلی را افزایش دهد. شرکت‌های ریلی امسال نرخ کرایه دریافتی از صاحبان بار را افزایش داده‌اند؛ ولی این رشد نرخ کرایه متناسب با افزایش نرخ هزینه‌های حق دسترسی به خطوط ریلی و سایر هزینه‌هایی که با تورم افزایش داشته، نبوده و شرکت‌ها به‌دنبال افزایش نرخ کرایه هستند.
آخرین افزایش حق‌دسترسی شبکه راه‌آهن از تیرماه امسال اعمال و اجراشده است. بخشی از درآمد ناشی‌از کرایه حمل به‌عنوان هزینه دسترسی به خطوط ریلی به شرکت راه‌آهن ج.ا.ا پرداخت می‌شود. اگر شرکت راه‌آهن هزینه حق دسترسی را اندکی کاهش دهد، صنعت ریلی به صنعتی پربازده‌تر تبدیل می‌شود که می‌تواند سرمایه‌گذار جذب کرده و ترانزیت ریلی را توسعه دهد.
در شرایطی که بورس، روزهای نه‌چندان خوبی را سپری میکند، ارزش جایگزینی شرکت‌های ریلی را چطور ارزیابی می‌کنید؟
ارزش جایگزینی شرکت‌های ریلی متناسب با افزایش نرخ ارز، رشد کرده است. به‌عنوان‌مثال قیمت هر واگن ۶محوره با افزایش تقریبا ۱۰۰درصدی به حدود ۷۰۰میلیون تومان رسیده است؛ ارزش جایگزینی شرکت‌ها برای سهامداران نکته حائزاهمیتی بوده و نکته مهم‌تر آن است که سهم اکثر شرکت‌های ریلی متناسب با ارزش جایگزینی، افزایش قیمت نداشته است.
سرمایه‌گذاری در سهم‌های ریلی درگرو تحلیل و توجه به چند نکته است. ارزش جایگزینی شرکت‌های ریلی، نکته مهمی است که باید در تحلیل‌ها مدنظر قرار گیرد؛ همچنین روند سودآوری آتی شرکت‌ها باید بررسی شود. سهم شرکت‌های ریلی که چشم‌انداز آینده روشن‌تری داشته و امکان افزایش فعالیت و ظرفیت حمل و رشد سودآوری دارند، می‌تواند در قیمت‌های فعلی جذب‌کننده باشد.
مهم‌ترین چالش شرکت‌های ریلی چیست؟
به‌رغم تمامی مشکلات در عرصه اقتصادی، صنعت حمل‌ونقل ریلی از وضعیت مساعدی برخوردار است، تنها موردی که شاید در برخی شرکت‌ها نگرانی ایجاد کند، موضوع نقدینگی است؛ البته از آنجا که معمولا وصول مطالبات شرکت‌های ریلی با تاخیر همراه نیست، درصورت مدیریت صحیح گردش نقدینگی، ریسکی متوجه شرکت‌ها نخواهد بود.
به نظر شما چه راهکارهایی را برای افزایش جذابیت صنعت ریلی جهت جذب سرمایه‌گذار می‌توان به کار بست؟
اگر بازده صنعت حمل ریلی افزایش یابد، می‌توان بخش‌خصوصی و بنگاه‌های اقتصادی و حتی برخی شرکت‌های بزرگ تولیدی را به سرمایه‌گذاری در حوزه ریلی و توسعه خطوط
ریلی ترغیب کرد. به‌هرحال سرمایه‌گذاری در بخش ریلی و توسعه خطوط ریلی کشور، نیازمند نقدینگی سنگینی است و مادامی‌که سرمایه‌گذار بخش خصوصی به بازدهی مناسب سرمایه‌گذاری خود خوش‌بین نباشد، وارد این حوزه نخواهد شد.
با برنامه‌ریزی و براساس فرمول‌های مالی، ایجاد جذابیت برای سرمایه‌گذاری در صنعت ریلی امکان‌پذیر است. به‌عنوان‌مثال تخفیف حق دسترسی به شبکه ریلی به سرمایه‌گذار بخش خصوصی که اقدام به سرمایه‌گذاری و ایجاد خطوط ریلی جدید کرده، می‌تواند جذابیت‌زا باشد. قطعا با مشارکت بخش خصوصی، توسعه زیرساخت‌های صنعت حمل‌ونقل ریلی تسهیل خواهد شد.
