به گزارش «اخبار خودرو»، طی روزهای اخیر در مورد فرصتی که صنعت روانکارهای ایران در طول سال‌های گذشته از دست داده است، نوشتیم. حال نگاهی به شرایط امروز بازار جهانی روانکارها و روغن پایه خواهیم انداخت. بر کسی پوشیده نیست که ظرفیت کلی تولید روغن پایه گروه یک در جهان در حال کاهش است. به‌طور قطع این روند با پیشرفته‌تر شدن پیشرانه خودروها و حذف خودروهای تجاری قدیمی از چرخه کار، سرعت بیشتری به خود خواهد گرفت. اما فارغ از کشورهای پیشرفته حاشیه خلیج‌فارس هنوز در منطقه خودمان نیاز زیادی برای محصولات نهایی تولیدشده براساس روغن پایه گروه یک وجود دارد. در همین منطقه، گسترش میادین نفتی باعث شده است ظرفیت کلی تولید روغن پایه از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۶ تا ۱۷میلیون و ۳۰۰هزار لیتر افزایش پیدا کند. اما در همین زمان ظرفیت تولید روغن پایه گروه یک کاهش پیدا کرده است. مجید صفدری، مدیر تجاری شرکت «ویستاانرژی» از شرکت‌های تامین‌کننده ادتیوها و روغن پایه در ایران، آسیا، خاورمیانه و آفریقا در کنفرانس روانکارهای بمبئی هند که ماه آگوست امسال برگزار شد، اعلام کرد که ظرفیت تولید روغن پایه گروه یک تا ۷میلیون تن، طی سال گذشته کاهش پیدا کرده است. او به این نکته اشاره کرد که این کاهش ظرفیت با وجود حرکت بازار‌های جهانی به سمت استفاده از روغن‌هایی با ویسکوزیته پایین‌تر همچنان ادامه خواهد داشت و سرانجام در آینده، نیاز بازار به روغنهای پایه گروه یک متوقف خواهد شد. در واقع روند توسعه ظرفیت روغنهای پایه در مسیری حرکت می‌کند که تولید گروه یک جایگزین گروه دو و سه شود. به گفته این کارشناس صنعت روانکارها، پیش‌بینی می‌شود ظرفیت تولید روغن پایه‌های گروه یک، از ۲۱میلیون و ۸۰۰هزارتن در سال ۲۰۱۵ به ۱۳میلیون و ۲۰۰هزارتن در سال ۲۰۲۱ برسد. همین روند باعث می‌شود پیش‌بینی‌ها برای تولید روغن‌پایه‌هایی بالاتر از گروه یک حکایت از بالا رفتن حجم تولید داشته باشد. تاجایی‌که ظرفیت تولید روغن پایه گروه ۲، از ۱۴میلیون و ۷۰۰هزارتن در سال ۲۰۱۵، به ۱۹میلیون و ۷۰۰هزارتن در سال ۲۰۲۱ برسد. در مورد روغنهای گروه سه نیز از ۵میلیون و ۶۰۰هزارتن فعلی به ۷میلیون و ۴۰۰هزارتن در همین زمان خواهد رسید.
سهم 50درصدی روغن پایه گروه یک در بازار منطقه
با وجود این روند، کشورهای امارات، بحرین، قطر و عربستان سعودی نقش اصلی در افزایش تولید روغن پایه‌های
گروه 2و 3 بازی خواهند کرد. بنابراین به عقیده صفدری با وجود مزایای روغنهای مینرال گروه‌های ۲ و ۳، هنوز در برخی از موارد، نیاز به روغن پایه گروه یک، به‌خاطر قیمت پایین‌تر و قابلیت انحلال‌پذیری بیشتر نسبت به دیگر روغنهای پایه وجود دارد. در حال حاضر نیز گروه یک، سهم ۵۰درصدی از کل بازار روغن پایه را به خود اختصاص داده است.
خاورمیانه کماکان بزرگ‌ترین تامین‌کننده روغن پایه گروه یک، برای نیازهای مختلفی همچون تولید روانکارهای مونوگرید برای خودروهای سواری، تجاری و روغن‌موتورهای تجاری خواهد بود. به گفته صفدری در کنفرانس گفته شده است: «تقاضا برای روغنهای گروه یک برای صنایع دریایی، گریس‌ها، موم‌های نفتی و بسیاری از نیازهای دیگر در آسیا و اقیانوسیه کماکان از خاورمیانه تامین خواهد شد». بنابراین این نیازها باعث می‌شوند شرکت‌های تولیدکننده روغن پایه گروه یک، کماکان به فعالیت خود ادامه دهند.
طبق پیش‌بینی‌ها ظرفیت تولید این نوع روغن‌پایه‌ها ۵میلیون‌تن در سال خواهد شد که ۳۸درصد از کل این بازار خواهد بود. درحالی‌که سهم گروه دو و سه هر کدام به ۲۲ و ۴۰ درصد خواهد رسید. این نکته حائز اهمیت است که ایران با سهم ۵۶درصدی کماکان بزرگ‌ترین تولیدکننده روغن پایه سطح یک، در منطقه است و پس از ما عربستان سعودی سهم ۲۸درصدی، عراق سهم ۱۲رصدی و رژیم اشغالگر سهم ۴درصدی در تولید روغن پایه سطح یک دارند.
ایران؛ بزرگ‌ترین بازار روانکار در منطقه
از سوی دیگر کشورمان کماکان بزرگ‌ترین بازار تقاضا در منطقه را دارد که در آن حدود ۷۰۰هزارتن در سال روانکار خرید و فروش می‌شود. عربستان سعودی در جایگاه دوم، بازاری به حجم کمتر از ۵۰۰هزارتن در سال دارد. ترکیه با سهم ۴۵۰هزارتن در سال در جایگاه سوم، مصر با نیاز ۴۰۰هزارتن در سال، چهارم، سوریه ۲۵۰هزارتن در سال، پنجم و عراق با خرید و فروش ۲۰۰هزارتن در جایگاه ششم منطقه قرار می‌گیرد.
عقب‌نشینی عربستان در تولید روغن پایه گروه یک
به گفته این کارشناس ایرانی، با توجه به فشارهای وارد‌شده به ایران از سوی ایالاتمتحده، عربستان در سال‌های آتی نقش پررنگ‌تری را در بازار روانکارهای منطقه ایفا خواهد کرد. اما با این وجود عربستان سعودی از سال گذشته تولید روغن پایه گروه یک را به میزان ۲۵۰هزارتن در سال کمتر کرده است. بنابراین با ادامه همین جریان ایران می‌تواند حتی سهم بازار از دست داده شده توسط عربستان را نیز به خود اختصاص دهد. اما مشکل در جای دیگری است. به گفته صفدری، پالایشگاه‌های ایران تحت فشار کاهش میزان تقطیر آروماتیک‌ها، کاهش سودآوری، کاهش تقاضای خارجی، افزایش هزینه‌های عملیاتی و درنهایت کاهش سودآوری و حجم تولید هستند.
با این وجود ایرانی‌ها قصد ندارند هیچ کارخانه یا پالایشگاهی را ببندند، چراکه کماکان نیاز داخلی ایران با حجم گسترده‌ای از روغن پایه‌های گروه یک تامین می‌شود. به گفته مدیر تجاری شرکت «وستا انرژی» ایران به‌شدت وابسته به روغن پایه گروه یک است، چراکه شرایط جوی و سن بالای خودوهای موجود در کشور، کماکان به نفع تولید محصولاتی است که با این نوع از روغن پایه فرآوری می‌شوند.
نفت سپاهان بزرگ‌ترین تولیدکننده روغن پایه در ایران
فرزاد زندی، مدیر تجاری نفت سپاهان نیز به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده روغن پایه در ایران توضیح می‌دهد نیاز به روغن پایه گروه یک، کماکان مثبت خواهد بود چراکه ما نیاز خودروهای موجود در ایران و آفریقا را تامین می‌کنیم. زندی در خصوص اثر تحریم‌های ایالاتمتحده می‌گوید: «کسب‌وکار ما بسیار حساس است، اما این فشارها هیچ تاثیری روی حجم و قیمت روغن پایه ایرانی نخواهد داشت».
تاثیر ناچیز تحریم‌ها بر صادرات روغن پایه ایرانی
یکی از مدیران شرکت‌های تولیدکننده روانکار در امارات‌متحده عربی می‌گوید احتمال کمی وجود دارد که اعمال تحریم‌ها روی شرکت‌های ایرانی تاثیرگذار باشد، چراکه در حال حاضر نیز صف‌هایی در بانک‌ها برای انتقال هزینه سفارش‌های داده شده به شرکت‌های ایرانی وجود دارد. به گفته صفدری با توجه به فشارهای زیادی که بانک‌های دوبی وارد کرده‌اند ما به سمت تعامل در بانک‌های بریتانیایی با مشتریانمان رفته‌ایم. بنابراین در صورتی‌که تحریم‌ها اثر زیادی روی ایران نگذارند، می‌توانیم انتظار داشته باشیم که ایران سهم از دست رفته از سوی عربستان سعودی برای تولید روغن پایه گروه یک را هم تسخیر کند. در حال حاضر شرکت‌های ایرانی توانایی افزایش حجم تولید خود تا مجموع ۱۵۰هزار تن در سال را دارند.
شرکت‌های ایرانی ناگزیر از تولید روغن پایه‌های 2و 3
متخصصان این صنعت به این نکته اشاره می‌کنند که با توجه به مناقشات ژئوپولیتیک که شامل تحریم ایالاتمتحده روی ایران و تحریم کشورهای عربی روی قطرمی‌شود، به علاوه به دلیل شرایط نابسامان عراق و سوریه، نمی‌توان تحلیل درستی روی آینده بازار این منطقه داشت. اما بوهینپار سینگ مشاور مستقل شرکت‌های روانکاری از زبان برخی تحلیلگران عنوان کرده است: «طی چهار سال آینده شرایط اقتصادی کشورهای منطقه تا حدی بهتر خواهد شد». سینگ در کنفرانس روانکارهای بمبئی گفت: «کشورهای شورای همکاری خلیج فارس که شامل بحرین، کویت، عمان، قطر، عربستان سعودی و امارت متحده هستند، تا سال آینده تولید ناخالص خود را ۲.۷ درصد افزایش خواهند داد.» این در حالی است که پیش‌بینی‌های قبلی از افزایش ۲.۱درصدی GDP این کشورها خبر داده بودند.
با این روند تقاضای بازار روانکارها نیز ۱.۲ تا ۱.۵درصد هر سال افزایش پیدا خواهد کرد. اما به دلیل اینکه شرایط آب‌وهوایی در این منطقه تغییر پیدا نخواهد کرد، سینک معتقد است: «روانکارهای مونوگرید و نهایتا با درجه گرانروی 20W-50 کماکان بازار خاورمیانه را تسخیر خواهند کرد و رفتن به سمت ویسکوزیته‌‌های پایین‌تر در کشورهای این منطقه جهش‌دار نخواهد بود». از سوی دیگر ایران که بزرگ‌ترین بازار این منطقه است به سمت کنترل آلایندگی خودروها و افزایش به کار بستن کاتالیست و فیلترها و حتی استفاده از سوخت‌های پاک‌تر رفته است. همچنین درصورت اجازه دولت برای واردات بیشتر خودروهای هیبرید و تمام‌برقی، نیاز به تامین روغنهای باکیفیت‌تر در کشور ما نیز افزایش پیدا خواهد کرد. بنابراین حتی شرکت‌های داخلی نیز باید کم‌کم به سمت تولید حداقلی روغن پایه‌های گروه بالاتر و حتی تولید روغنهای سنتتیک در ابعاد آزمایشگاهی بروند تا در آینده نه‌چندان دور به تولید صنعتی این نوع از روغنهای پایه بپردازیم.
