طی چند ماه گذشته یکی از چالش‌های جدی مالکان خودروها، کمیاب شدن و قیمت ‌بالای قطعات بوده است. این امر تا جایی پیش ‌رفته که برای برخی از برندهای خودرویی در بازار قطعه یافت و قطعات تقلبی با قیمت نسبتا بالا یی به فروش می‌رسد. این موضوع خریداران و نیازمندان لوازم یدکی را با مشکل جدی مواجه کرده است. برای بررسی مشکلات بازار لوازم یدکی و یافتن عامل رکود و عدم تامین قطعات، به بازار لوازم یدکی تهران مراجعه کردیم که گزارش آن را در ادامه مرور می‌کنیم.

گشت‌وگذار در بازار لوازم یدکی

نخستین موردی که در بازار فروش لوازم یدکی با آن مواجه شدیم، کاهش و کمیاب‌شدن برخی از قطعات کم‌مصرف و پرمصرف خودروها بود. علت این مشکل را که از فروشندگان سوال می‌کردیم، به اتفاق در چند مورد اتفاق نظر داشتند؛ نوسان نرخ ارز، عدم واردات و مشکلات گمرکی، درنهایت نیز عدم تحویل و تعلل از سوی تامین‌کننده داخلی. دومین مورد قابل توجه، افزایش قیمت قطعات بود. 

با توجه به این‌که نرخ ارز کاهش پیدا کرده، به عقیده بسیاری از خریداران و فروشندگان، قیمت قطعات کاهش نیافته، بلکه افزایش چشمگیری نیز داشته است. اگر قطعه‌ای در بازار نایاب باشد و عده‌ای خاص آن را در انبار خود موجود داشته باشند، با تنوع قیمتی محصول مواجه خواهید شد. برخی از قطعات خودروهای داخلی نیز تعدد قیمت، توأم با تعدد کیفیت و برند در بازار داشتند.

سومین نکته که جالب‌ترین نکته نیز محسوب می‌شود، عدم‌ تمایل فروش برخی قطعات از سوی مغازه‌داران است. زمانی‌که علت این امر را جویا شدیم، با پاسخی تامل‌برانگیز مواجه شدیم. برخی از آن‌ها بیان می‌کردند که قطعه را با قیمت بالای ارز وارد کرده‌اند و اکنون که ارز کاهش قیمت داشته است، فروش محصول موجب متضرر شدن واردکننده و فروشنده می‌شود. از سوی دیگر اگر قطعات فروخته شوند، به‌دلیل عدم واردات، تامین و جایگزینی آن قطعه بسیار مشکل خواهد بود.

برخی از فروشندگان بیان می‌کردند که آخرین محموله باری آن‌ها بیش از 5‌ماه است به‌دلیل تولید داخل چنین محصولی یا عواملی از این ‌قبیل، در گمرک متوقف شده است و اجازه واردات نیز ندارد. به گفته برخی فروشندگان شاید امکان تولید قطعات مشابه برای خودروهای داخلی در کشور وجود داشته باشد، اما توان تولید همان قطعه برای خودروهای وارداتی در داخل ممکن نیست! در زمان تهیه این گزارش با برخی از برندهای تازه‌وارد به بازار روبه‌رو شدیم که به گفته فروشندگان محصول تولید داخل، با بسته‌بندی و برند یک شرکت چینی است. 

عکس این حالت نیز وجود داشت، محصولات چینی وجود داشتند که با برند ایرانی به فروش می‌رسیدند. تمام این عوامل سبب به‌وجود آمدن رکود جدی در بازار قطعات شده است که با نزدیک شدن به ماه‌های پایانی سال برخی از قطعات موجود در انبار نیز روبه اتمام خواهند رفت!  این عوامل ناخواسته خریداران و نیازمندان واقعی لوازم یدکی را به سمت قطعات استوک یا بی‌کیفیت سوق می‌دهد.

نبود قطعات

در بازار لوازم یدکی اغلب قطعات مصرفی و کم‌مصرف خودروهای داخلی یافت می‌شوند. اما خودروهای کره‌ای و ژاپنی با مدل‌های 2008 تا 2010 حتی گاهی نیز مدل‌های 2011 به بعد با معضل نایاب‌شدن قطعات مواجه بودند. در این میان نیز خودروهای چینی(لیفان و جک) از این قاعده مسثتنی نیستند، فروشندگان قطعات این خودروها مدعی بودند که نمایندگی‌ها اگر قطعه داشته باشند، به آن‌ها نمی‌دهند و مالکان خودروها با مشکل جدی در تهیه و خرید مواجه هستند. همچنین خودروهای فرانسوی مانند رنو داستر، ساندرو، کولئوس و... نیز با مشکل کاهش قطعه در بازار مواجه شده‌اند.

راه‌حل چیست؟

در زمان تهیه این گزارش با تعدد قیمت و برند که اغلب آن‌ها چینی بودند، مواجه شدیم. فروشندگان معتقد بودند، تنها واحد نظارتی که قادر به کاهش قیمت و جلوگیری از ورود قطعات بی‌کیفیت در بازار است، اتحادیه است. آن‌ها بیان می‌کردند که اتحادیه با پیگیری این معضلات می‌تواند به بازار لوازم یدکی سامان داده و آشفتگی را کاهش دهد. اتحادیه می‌تواند با قیمت‌گذاری صحیح به نفع مشتری، کنترل بازار را در دست بگیرد و رکود را نیز کاهش دهد. 

اگر برخی از خودروها اکنون به‌صورت مقطعی مشکل تامین قطعه ندارند، تا یک ماه آینده که به سفرهای نوروزی نزدیک می‌شویم، قطعا مشکل تهیه قطعات آن‌ها نیز در بازار به وجود خواهد آمد. به گفته فروشندگان برای کنترل و حل این بحران تنها مساعدت گمرک درخصوص واردات قطعات لازم است. کاهش ورود قطعه، سبب کاهش ایمنی خودروها می‌شود، زیرا برخی مالکان اقدام به استفاده از قطعات دست‌دوم در خودروها می‌کنند. 

شاید این موضوع در مورد قطعات موتوری و بدنه مشکلی ایجاد نکند، اما زمانی‌که از ایربگ استوک و لنت ‌ترمز بی‌کیفیت استفاده شود، میزان جراحت و تصادفات نیز افزایش خواهد یافت. ازاین‌رو سازمان‌های ذیربط باید اقدام عاجلی برای مرتفع شدن مشکلات این صنف انجام دهند.