محمد گنجوی نیا ، خلبان - مقامات فرودگاههای اروپا و آمریکای شمالی و طرفداران محیطزیست فشار فراوانی بر شرکتهای هواپیمایی میآورند تا هرچه زودتر نسبتبه کاهش مواد زاید و زبالههای پس از پرواز اقدام کنند. شهرداران اروپا، بریتانیا و ایالاتمتحده عوارض مربوط به دفع هرتن زباله شرکتهای هواپیمایی را افزایش داده اند.
تنها در فرودگاه هیترو لندن هر روز چندین تن زباله شرکتهای هواپیمایی تخلیه و به محل دفع زباله منتقل میشود. در سال 2012، بهازای هر تن زباله، شرکتهای هواپیمایی، 112دلار عوارض پرداخت میکردند که قرار است این رقم بهزودی افزایش یابد. فرودگاههای ایالاتمتحده نیز عوارض دفع زباله را تا سهبرابر افزایش داده اند.
هرمسافر در هر پرواز حدود 590گرم زباله تولید میکند. فرودگاه سندیهگو در ایالت کالیفرنیا ایالاتمتحده با اجرای راهکارهای جدید این رقم را به 230گرم کاهش داده است. شرکتهای هواپیمایی که از این فرودگاه استفاده میکنند، مجبور شدهاند هرچه زودتر این رقم را به یکدوم کاهش دهند. این فرودگاه که یکی از «سبزترین» فرودگاههای ایالاتمتحده است، 80درصد زبالههای پرواز را بازیافت میکند. بیشتر اقلام بازیافتی شامل آلومینیوم، شیشه، پلاستیک، مقوا، کاغذ و آهن است.
براساس آمارهای سازمان هواپیمایی کشوری ایالاتمتحده درسال بیش از 700میلیون مسافر هوایی وجود دارد که نزدیک به 450میلیون تن زباله تولید میکنند. مسافران هوایی نسبتبه گذشته غذا و نوشیدنی بیشتری در پرواز مصرف میکنند.
جداسازی زباله
یکی از راه حلهای زیست محیطی جداسازی زباله در حین پرواز است. فرودگاهها میخواهند تا شرکتهای هواپیمایی زباله بهویژه قوطیهای آلومینیومی، پلاستیک و غذا را در حین پروازجدا کنند چون در این صورت عملیات بازیافت در زمین راحتتر صورت خواهد گرفت. ازسوی دیگر مقررات «بازیافتی کشاورزی» که قوانین بازیافت ایالات متحده را مشخص میکند، شرایط دشواری را برای جداسازی زباله در نظر گرفته است. طبق این مقررات، تنها در صورتی میتوان ظرفهای پلاستیکی را بازیافت کرد که حاوی شیر یا هر گونه مواد لبنیاتی نبوده یا حتی در کنار آنها قرار نگرفته باشند.
مقامات بعضی از فرودگاههای اروپا و آمریکای شمالی تاکید دارند که زباله باید در داخل پرواز جداسازی شده باشد. البته شرکتهای هواپیمایی هم با مشکلات ویژهای روبهرو هستند که این کار را دشوار میسازد.
بعضی از فرودگاهها سامانه متمرکز بازیافت زباله دارند که در این صورت زباله به صورت درهم تخلیه و به سامانه منتقل میشود. در بعضی از فرودگاهها که سامانه غیرمتمرکز دارند، مهمانداران باید زباله جداسازی شده را تحویل دهند. در نتیجه مهمانداران باید باتوجهبه مقصدهای متنوعی که دارند به حافظه خود مراجعه کنند تا اشکالی روی ندهد.
غذا یکی از موارد بسیار مشکلآفرین است زیرا بعضی از کشورها به خاطر پیشگیری از آلودگی یا انتشار بیماری، بازیافت آن را ممنوع یا محدود کردهاند. فرودگاه هیترولندن 60درصد زباله هواپیماها را بازیافت میکند ولی ازشرکتهای هواپیمایی میخواهد باقیمانده غذا را جدا کنند تا سوزانده شود. با وجود اینکه مرکزی بزرگ برای جداسازی زباله در فرودگاه هیترو وجود دارد، باز هم بیشتر خروجی این مراکز به محل دفن زباله منتقل میشود.
پیشرو در بازیافت
بیشتر شرکتهای هواپیمایی راهکارهای زیست محیطی خوبی را بهکار گرفتهاند که شامل بستهبندیهای جدید، جداسازی زباله در حین پرواز و اجرای برنامههای بازیافت در زمین است. شرکت هواپیمایی دلتا از لحاظ راهکارهای زیستمحیطی در رده نخست قرار دارد. این شرکت فهرست غذاهای درحین پرواز را از کاغذهای بازیافت و چاپ آن را با مرکب سویا تهیه کرده است.
موکت و کفپوش هواپیماهای این شرکت هم بازیافت میشود. شرکت هواپیمایی دلتا در نظر دارد در تمام پروازها، غذا و نوشیدنی را در ظرفهای بازیافتی از محصولات ذرت ارائه دهد. این شرکت در حال حاضر قوطیهای نوشابه آلومینیومی، بطریهای پلاستیکی، سینی، لیوان و روزنامه را بازیافت میکند.
شرکت هواپیمایی ویرجین آتلانتیک، مدیریت زباله را جزو وظایف مهم خدمه پروازی قرارداده است. مهمانداران لیوانهای پلاستیکی را جدا میکنند تا پس از آسیاب شدن برای ساخت چوب لباسی استفاده شود. در ضمن وسایل ارائهشده به مسافران فرست کلاس را پس از پرواز جمعآوری و جداسازی میکنند تا اقلام دستنخورده در پروازهای بعدی استفاده شود. ملحفه فرست کلاس که معمولا در طبقه بالای هواپیماست، پس از مستعملشدن به جای دفع در زبالهها، به زندانها منتقل میشود. مجلههای تاریخ گذشته نیز برای استفاده دوباره به بیمارستانها اهدا میشود. این شرکت در نظر دارد در تمام پروازهای خود نیمی از زباله ها را بازیافت کند.
شرکتهایی که معمولاً در مسیرهای کوتاه پرواز میکنند، زباله کمتری میسازند ولی شرکتهایی مانند ایزی جت روشهایی را برای جداسازی زباله در حین پرواز اعمال کردهاند که مهمانداران موظف به اجرای آنها هستند. زبالههای بازیافتی و آنچه که بازیافت نمیشود، در کیسههایی با رنگهای متفاوت جمعآوری میشوند.
کاهش وزن
شرکتهای بزرگ تامین کننده تجهیزات پذیرایی و سختافزار کترینگ نقش مهمی در تولید و ارائه تجهیزات سبک وزن دارند. این شرکتها که به خوبی میدانند کاهش وزن تجهیزات برای شرکتهای هواپیمایی اهمیت فراوانی دارد، چرخدستیهای سبک وزنی را ارائه کردهاند. آنها لیوانهایی با شیشه بسیار نازک نیز برای لوفتهانزا می سازند.
پژوهش های انجام شده به وسیله دو دانشگاه اروپا نشان میدهد که شرکتهای هواپیمایی در تلاش هستند تا با کاهش وزن تجهیزات کترینگ، بهویژه در پروازهای دوربرد، مصرف سوخت را کاهش و در نتیجه بازدهی پرواز را افزایش دهند. در ضمن آلودگی هوا نیز کاهش خواهد یافت. کاهش آلودگی میتواند هزینه بیشتری را که برای جایگزین کردن اقلام جدید حذف میشود، جبران کند.
هرآنچه که بتواند فضای کمتری بگیرد، میتواند وزن هواپیما را بکاهد. یک شرکت سینیهای جدیدی ساخته است که با بازدهی بیشتری اقلام کترینگ در آن چیده و با صرفهجویی در فضا، به جای 4چرخ دستی، از 3چرخ دستی استفاده میشود.
شرکت هواپیمایی تامسون ایرویز در بریتانیا که چهارسال پی در پی نشان بریتیش تراول را برای پیشگام بودن در مسائل زیست محیطی دریافت کرد، با استفاده از سینیهای جدید فضایی برابر با سه و نیم چرخ دستی صرفه جویی کرد.
البته به خاطر قرارگرفتن اقلام کترینگ در زمان بستهبندی در سینیها، دیگر لزومی ندارد تا چرخ دستی جداگانه برای قراردادن اقلامی در نظرگرفته شود که قبلا در سینیها جا نمیگرفتند. در نتیجه 14درصد از وزن تجهیزات کاسته و 6درصد نیز به تنوع کترینگ افزوده شد.
در مجموع از وزن تجهیزات کترینگ هرفروند بویینگ 757 این شرکت 175کیلوگرم کاسته شد که معادل کاهش 1700تن دیاکسیدکربن در سال است. علاوهبر آن، شرکت میتواند کترینگ رفت و برگشت را در فضای صرفهجویی شده قرار دهد و دیگر لزومی ندارد برای انتقال آن از قسمت بار به بالا از تجهیزات زمینی استفاده شود و این خود به معنی صرفهجویی در مصرف انرژی، کاهش آلودگی و هزینه است.
محصولات سالمتر
تامین کننده های مواد مصرفی کترنیگ به تولید اقلامی روی آوردهاند که بهراحتی تخمیر و جذب طبیعت میشوند. شرکت هواپیمایی «تم» در برزیل غذای مسافران را در بستهبندیهای ساخته شده از نیشکر ارائه میکند. این بستهبندیها که از درخت تهیه شدهاند، صددرصد در طبیعت از بین میروند.
بعضی از زبالههای پرواز نسبتبه بعضی از انواع دیگر زباله با بازدهی بیشتری بازیافت میشوند. یک شرکت در فرانسه دریافته است که یخ برگشتی از پرواز را میتوان دوباره استفاده کرد. در گذشته این یخ را با زباله به مرکز سوزاندن زباله منتقل میکردند ولی اکنون آن را آب میکنند تا برای شستوشوی زمین کارگاهها استفاده شود.
این شرکت که در سال بیش از 2 میلیارد قطعه از سینی، کارد، چنگال تا چرخ دستی را در مراکز خود در سراسر جهان میشوید، راهی برای افزایش بازدهی 500دستگاه ظرف شویی صنعتی پیدا کرده است که در 200شهر در سراسر جهان مستقر است. این دستگاهها به یک رایانه مرکزی متصل شدهاند که در یک لحظه عملیات دستگاه را کنترل میکند. همه مراحل شستوشو با دقت کامل کنترل میشود تا هیچ کار اضافهای صورت نگیرد. به این ترتیب با صرفهجویی در مصرف انرژی، هزینهها نیز کاهش یافته است.
یکی از ابتکارات این شرکت در کاهش مصرف انرژی، ابزار ردیابی انرژی و مصرف آب است که «سیمبا» نام دارد. بازدهی این ابزار جدید آن قدر بالاست که در بعضی از تاسیسات شرکت، مصرف آب تا 50درصد و انرژی تا 15درصد کاهش یافته است.
هرتلاشی که برای حفظ محیط زیست صورت میگیرد بدون هزینه نخواهد بود. به عنوان نمونه پلاستیکهای ساخته شده از نشاسته 10برابر گرانتر از پلاستیک معمولی است. با وجود این، تامینکنندههای تجهیزات کترینگ سختتر از گذشته تلاش میکنند تا راهحلهای بهتری برای حفظ محیط زیست ارائه کنند. البته با به بازار آمدن پلیمرهای زیست محیطی جدید که هنوز در مراحل پژوهشی و آزمایشی است، کار آنها نیز آسانتر خواهد شد.
گفته میشود که تهیه پلیمرهای جدید آسانتر و از لحاظ اقتصادی نیز باصرفهتر خواهد بود. در حال حاضر میتوان گفت که پیشرفت فناوری در تهیه اقلام زیستمحیطی به آرامی پیش میرود و امید است تا هر چه زودتر در دسترس تامینکنندههای کترینگ قرار گیرد و در نهایت نشانی از اقلام پلاستیکی در پروازها نباشد.
تلاش گروهی
امروزه بسیاری از کشورهای اروپایی، آمریکای شمالی و خاورمیانه مقررات سختی درباره دفع زباله و بازیافت دارند. شرکتهای هواپیمایی که به این مناطق و اقیانوسیه پرواز میکنند باید تابع این مقررات باشند ولی بسیاری از کشورهای آسیایی مقررات خاصی در این باره ندارند. شرکتهای هواپیمایی تمایل زیادی به اقدامات بازیافتی دارند و میخواهند این کار را با روشهای مناسب انجام دهند.
در هر صورت امکان کاهش زباله در پروازها به صفر نخواهد رسید.
حتی با تمام تلاشی که فرودگاه سندیهگو میکند باز هم مقدار قابلتوجهی از زبالهها به محل دفن زباله منتقل میشود ولی در این میان فرودگاه هیترو لندن با اعمال سیاست صفردرصد زباله در محل دفن زباله هرآنچه را که نمیتوان بازیافت کرد برای تولید برق مصرفی فرودگاه به مرکز سوزاندن زباله منتقل میکند. بنابراین شهرداریها باید تلاش کنند تا تاسیسات لازم را برای سوزاندن و تولید انرژی از زباله برپا کنند.