وجود تخصص‌گرایی و شایسته‌سالاری در کنار چارچوب‌های سیاستی صحیح و سازگار با توسعه، اگر با هماهنگی سازمانی همراه شود، نظام نوآوری در سطح کلان شکل خواهد گرفت. به این ترتیب، در قالب یک مثلث موثر، ارتباط درستی میان بنگاه‌های صنعتی و اقتصادی، دانشگاه و مراکز پژوهشی و دولت شکل می‌گیرد. با این وجود، بازیگران مختلف در چارچوب‌های سیاستی و اقتصادی کشور ما هر کدام به‌طور مستقل تصمیم‌گیری کرده و عمل می‌کنند. در حالی که شکل‌گیری ارتباط صحیح صنعت و دانشگاه، به تولید دانش فنی و علمی می‌انجامد. در این شرایط به طور خاص از درون صنعت خودرو، مهندسان و طراحانی بیرون خواهند آمد که می‌توانند در تولید و خروجی محصول نوآوری‌هایی داشته باشند که به ایجاد ارزش افزوده بیشتر منتهی شود.
معنای ایجاد ظرفیت جذب قوی در بنگاه‌های اقتصادی
یک پژوهشگر صنعت خودرو در این خصوص با توضیح اینکه اگر نظام نوآوری به صورت ملی و در سطح بخشی، به صورت قوی شکل گیرد، می‌توان گفت در سطح بنگاه‌ها ظرفیت جذب قوی هم به وجود می‌آید، بیان کرد: «ظرفیت جذب از یک نگاه به این معنا است که یک بنگاه می‌تواند دانش علمی و فنی را از خارج به کشور منتقل، جذب و نهادینه کند. برای مثال اگر خودروسازان داخل از ظرفیت جذب قوی برخوردار بودند، می‌توانستند تکنولوژی، دانش علمی و فنی خودروهای هیبرید را منتقل کنند.»
علی دینی‌ترکمانی با اشاره به اینکه چرخ را از صفر اختراع‌کردن نه امکان‌پذیر و نه درست است، اظهار کرد: «به این ترتیب یکی از راه‌های جذب دانش فنی و تکنولوژی، ایجاد جوینتونچرها است. اگرچه در این زمینه چون بحث سرمایه خارجی در میان است، به تنهایی کافی نیست. چراکه آنجا هم یک مثلث توسعه شامل رئوس دولت، سرمایه خارجی و سرمایه داخلی وجود دارد. بنابراین اگر سرمایه داخلی و بومی که عنصر تعیینکننده آن سرمایه انسانی، مهارت‌های مدیریتی و قراردادهای تکنولوژی قوی است، وجود سرمایه خارجی به تنهایی نمی‌تواند تاثیر قابل توجهی داشته باشد.»
وی با بیان اینکه سرمایه‌گذار خارجی لزوما بهراحتی دانش فنی را منتقل نمیکند، تاکید کرد: «بر این اساس سرمایه‌گذار خارجی باید مقید شود که تکنولوژی و دانش فنی را در اختیار ما بگذارد و این مقید شدن بستگی به نوع قرارداد تکنولوژی دارد که بسته می‌شود.»
خودروسازی بدون ارتباط نظام‌مند با خارجی‌ها متحول نمی‌شود
این عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی در ادامه با بیان اینکه به دلیل نبود ظرفیت جذب بالا در بنگاه‌ها متاسفانه سرمایه انسانی به راحتی از دست می‌رود، افزود: «بسیاری از مهندسان کشور برای آموزش به کارخانه‌ها و خودروسازی‌های بزرگ خارجی فرستاده می‌شوند و برمی‌گردند. اما به دلیل نبود ظرفیت جذب قوی، بعد چند سال کار در کشور، می‌روند. همانطور که بهترین دانشجوها و المپیادی‌ها از کشور می‌روند.»
دینی‌ترکمانی با ارائه تعریفی دیگر که از نگاهی دیگر در مورد ظرفیت جذب قوی بنگاه‌ها وجود دارد، تصریح کرد: «در این تعریف در سطح کلان و خرد، نیاز است که فرایند انباشت سرمایه با موفقیت و بدون فشارهای تورمی طی شود. در حالی که در این زمینه هم مشکلات زیادی در کشور ما وجود دارد.»
وی در این راستا خاطرنشان کرد: «در صنعت خودرو کشور ما از زمانی که یک پروژه تعریف می‌شود، تا وقتی که به مراحل اجرا و بهره‌برداری برسد، تکنولوژی عملا از رده خارج می‌شود. این موضوع نشان می‌دهد که متاسفانه ظرفیت جذب در صنعت خودرو کشور پایین است.»
علی دینی‌ترکمانی با بیان اینکه عملکرد ضعیف نظم ملی نوآوری به دلیل تولید نشدن دانش عمومی و دانش خاص در کشور است، تصریح کرد: «علت تولید نشدن این دانش‌ها را نیز باید در این دانست که کدهای ذهنی تعریف شده در سطح کلان و در نهادهای رسمی، به گونه‌ای است که اهمیت واقعی به تخصص‌گرایی، شایسته‌سالاری و تعامل قوی و سازنده با دنیا داده نمی‌شود.»
این پژوهشگر صنعت خودرو همچنین تاکید کرد: «نوع بینش موجود در این فضا از اهمیت زیادی برخوردار است. با وجود هر نقدی که ممکن است به حضور سرمایه‌گذار خارجی وجود داشته باشد، باید بپذیریم تا زمانی که خودروسازان و بنگاه‌های داخلی در یک ارتباط نظام‌مند و شبکه‌ای با بنگاه‌های پیشرو جهانی قرار نگیرند، متحول نخواهند شد.»
وی ادامه داد: «اما نگاه دیگری وجود دارد که معتقد است ما خود می‌توانیم این دانش و تکنولوژی را تولید کنیم.
در این تفکر، اساسا یا ارتباط نظام‌مند با بنگاه‌های خارجی شکل نمی‌گیرد و یا به نوعی یک همکاری بسیار گسسته و از هم گسیخته ایجاد می‌شود و وضعیت وقتی بدتر می‌شود که شرایط نامساعد بین‌المللی و تحریم‌ها نیز مزید بر علت شود. به این ترتیب در آخرین تجربه همکاری بین‌المللی، شاهد ترک کشور توسط پژو و رنو، پس از آغاز تحریم‌ها بودیم.»
