داخلی‌سازی قطعات در شرایط فعلی که تحریم‌های اقتصادی همه جوانب دسترسی به بازارهای جهانی و استفاده از ظرفیت شرکت‌های خارجی را محدود کرده‌اند، بسیار مهم است. به نظر می‌رسد صنعت خودرو برای سرپا ماندن باید بحث داخلی‌سازی و فعال کردن پتانسیل خوابیده داخلی را در دستور کار قرار دهد. اما نکته بسیارمهم در این خصوص راهی است که باید درست طی شود و حمایت‌های دولت باید بدرقه خودروسازان و قطعه‌سازان در این مسیر پیچیده و سخت باشد.
در همین زمینه با امیرحسن کاکایی، کارشناس صنعت خودرو و مدرس دانشگاه به گفت‌وگو پرداختیم. وی معتقد است هرچند کشور در ابتدای این مسیر است اما پتانسیل و توان عملی برای دستیابی به فناوری تولید خودروهای قدیمی وجود دارد، حرکت به سمت استحصال تکنولوژی خودروهای جدید نیز امکانپذیر است و تحقق این مهم سبب عقبنشینی دولت‌های غربی در تحریم‌های صنعت خودرو خواهد شد.
آیا افزایش داخلی‌سازی یا تعداد قطعاتی که در داخل تولید می‌شود، تاثیری بر از بین بردن تحریم‌ها دارند؟
تحریم‌های اخیر یک جنگ اقتصادی است. یعنی آمریکایی‌ها می‌خواهند با یک جنگ اقتصادی ما را به سمت تغییر سیاست‌هایمان حرکت دهند. در این راستا، برنامه‌ریزی‌های دقیقی هم انجام داده‌اند. ابتدا تحریم‌های خودروسازی را انجام دادند و بعد صنعت نفت را تحریم کردند و درآمدهای ما را کاهش دادند.
نکته جالب اینجاست در همین شرایط که اجازه فروش نفت و آوردن ارز به کشور را نمی‌دهند اما با همان پول محدود دلاری که در خارج از کشور وجود دارد، هر زمان که بخواهید می‌توانید خودرو وارد کنید. در واقع قطعه نمی‌توانید وارد کنید اما خودرو را بهراحتی می‌توانید وارد کنید. این عمق جنگ اقتصادی را نشان می‌دهد.
پیش‌بینی آمریکایی‌ها این بود که ما خیلی سریع زمین بخوریم. خودروسازی یک صنعت جهانی است و ما نیز یکسری قطعات را در داخل تولید و یکسری قطعات را از خارج وارد می‌کردیم. حتی قطعاتی که در داخل تولید می‌شدند، بعضا از مواد اولیه و قطعات نیمهآمادهای بود که از خارج وارد می‌شد. در نتیجه سال گذشته تولید ما بسیار کاهش پیدا کرد و خارجی‌ها صنعت خودرو کشور را بسیار تحت‌تاثیر قرار دادند. همزمان با این تحریم‌ها حرکت‌هایی شروع شد تا این موانع رفع شوند.
این موانع شامل چه مواردی است؟
موانع شامل سه مورد است: دور زدن تحریم‌ها که البته این‌بار بسیار سخت‌تر از تحریم‌های قبلی است که در سال های 90 و 91 رخ داد. مهم‌تر از دور زدن تحریم‌ها، بحث تعمیق ساخت داخل بود که البته با تاخیر شروع کردیم. وقتی بتوانیم ساخت داخل قطعات بهخصوص قطعات «های‌تِک» را حتی با یک کلاس پایین‌تر انجام دهیم، قطعا ثمربخش خواهد بود. به‌عنوان مثال، ای‌سی‌یویی تولید کنیم که یورو4 را جواب بدهد.
این کار چند مزیت دارد. یکی اینکه صنعت خودرو را راه می‌اندازد و از آن مهم‌تر اینکه وابستگی‌های فناورانه ما به خارجی‌ها را کمتر می‌کند. سومین موضوع که به نظر من بسیار برای غربی‌ها مهم خواهد بود، بحث عبور ما از مرزهای فناوری است، البته نمی‌گویم مرزهای کل دانش اما به هرحال مرزهایی که بهشدت ما را به خارجی‌ها وابسته کرده است.
اگر بتوانیم این مرزها را رد کنیم، در حقیقت تحریم‌ها را بهنوعی شکست داده‌ایم. اگر ما بهطور کامل در این قسمت موفق شویم، آمریکا از تحریم‌ها کوتاه خواهد آمد. زیرا برای آن‌ها خطرناک است که ما بتوانیم یکسری از مرزهای فناوری را رد کنیم و با عبور از آن مرزها احتمال عدم وابستگی‌مان بالا برود. این کار بسیار بزرگی است.
البته تاکید می‌کنم هنوز این مرزها را رد نکرده‌ایم. ممکن است برخی بگویند با داخلی‌سازی 34 قطعه آمریکا باید کوتاه بیاید، اما واقعیت این است ما تازه شروع کرده‌ایم و هنوز تا چنین موفقیتی راه باقی است.
این موفقیت در داخلی‌سازی و عدم وابستگی به شرکت‌های خارجی چه زمانی به دست می‌آید؟
موفقیت زمانی به دست می‌آید که ما حداقل خودروهایی را که کف کارخانه‌ها مانده‌اند، تکمیل و خودروهای یک نسل قبل را با آرامش و باکیفیت تولید کنیم. حدس من این است 6 ماه به طول می‌انجامد تا این اتفاق رخ دهد. اگر این گام را برداریم، در گام بعدی با تاکید بر توانی که داریم می‌توانیم به فناوری تولید ای‌سی‌یو برای یک کلاس جدیدتر دست پیدا کنیم. چراکه به آن فناوری و علم دسترسی پیدا کرده‌ایم و آن موقع می‌توانیم رو به جلو حرکت کنیم.
از منظر علمی بسیاری از فناوری‌ها را در اختیار داریم، اما از منظر اجرایی و بحث خطوط تولید، در این سال‌ها سرمایه‌گذاری انجام نداده‌ایم. البته تاکید می‌کنم صرفه اقتصادی هم برای سرمایه‌گذاری وجود نداشت. اما حالا سرمایه‌گذاری کنیم، باتوجه به علم موجود در ایران این‌ها با فناوری‌هایی که قرار است اجرایی شوند، ترکیب شود، خواهیم توانست چگونگی فناوری‌ها را هم کشف کنیم.
یعنی فقط صرف ایجاد یک خط تولید و جابه‌جایی فناوری را نخواهیم داشت، بلکه پتانسیل کشف را هم خواهیم داشت. این موضوع برای غربی‌ها بسیار خطرناک است؛ اینکه ایران نهتنها بتواند فناوری‌های قدیمی‌تر را تولید کند، بلکه بتواند فناوری‌ها را به کلاس‌های بالاتری توسعه بدهد.
بحث افزایش عمق داخلی‌سازی خودرویی مانند پژو 301 و عرضه آن به بازار چگونه می‌تواند بر بحث تحریم‌ها اثرگذار باشد؟ اگر داخلی‌سازی این محصول را به 80 تا 90درصد برسانیم، چگونه بر کارایی یا عدم کارایی تحریم‌ها در صنعت خودرو اثرگذار خواهد بود؟
تاثیر بسیار زیادی خواهد گذاشت. تا الان درخصوص فناوری‌های فعلی‌مان صحبت می‌کردم. یعنی تولید خودروهایی مانند 206، تندر90 و پراید که تا امروز قطعاتی مانند ای‌سی‌یو آن‌ها از خارج وارد می‌شد. اما اگر بتوانیم مجموعه پژو301 را داخلی‌سازی کنیم و به عمق80 درصد برسانیم، یعنی به یک کلاس بالاتر صعود کرده‌ایم.
تولید قطعات خودروهایی مانند پراید مانند این است که شما دیپلم گرفته‌اید و تولید 301 یعنی شما لیسانس دریافت کرده‌اید. یعنی حالا وارد کلاسی شده‌اید که از نظر فناوری حرفی برای گفتن دارید. اگر موفق بشویم، پتانسیل این را خواهیم داشت که به خودروهای مدرن‌تری ورود کنیم. یعنی توان تغییر در خودرو را در سطح کلاس جهانی و حداقل برای خودروهای اقتصادی پیدا می‌کنیم.
در این بخش تفاوت خودرویی مانند 206 با 301 چیست؟
از نظر فنی 301 بسیار جدیدتر از 206 است. ما تولید 206 در ایران را با کمک و نقشه‌های فنی که پژو فرانسه در اختیارمان قرار می‌داد، انجام دادیم. یعنی اطلاعات فنی را از قطعه‌سازان زیرمجموعه پژو دریافت می‌کردیم. اما در مورد 301، پژو نهتنها به ما اطلاعاتی نمی‌دهد، بلکه قطعه‌سازان زیرمجموعه پژو هم ما را تحریم کرده‌اند.
حال با دانشی که ما داریم و با عملیات آزمایشی و طراحی و مواردی از این قبیل که بسیار پیچیده است، اگر بتوانیم پژو301 را بسازیم - البته نه اینکه بهصورت صددرصد ایرانی بلکه با شرکای خارجی - به آن معنی است که یک گام بزرگ در طراحی پلت‌فرم انجام داده‌ایم. یعنی خودمان توانسته‌ایم در ایران یکسری مجموعه‌ها را بازطراحی کنیم و به نتایج مثبت برسیم.
این گام بسیار بزرگی است برای اینکه گام نهایی را به لحاظ طراحی کامل یک پلت‌فرم برداریم. چیزی که درحالحاضر در اختیار داریم، بازطراحی است. یعنی 301 را داریم و می‌خواهیم دوباره بازطراحی‌اش کنیم. اما در گام بعدی می‌توانیم به سمت طراحی پلت‌فرم برویم.
به‌نظر شما نتیجه این امر می‌تواند منتج به ایجاد تحولات بزرگ در کشور شود؟ یعنی آیا در این صورت می‌توانیم قطعه‌سازان بزرگی داشته باشیم یا خودروسازان ما موفق به کسب دانش طراحی پلت‌فرم شوند؟
درحالحاضر در ابتدای راه هستیم. اما ادامه این راه باعث می‌شود یکسری قطعه‌ساز داشته باشیم که بهاصطلاح تامینکننده خدمات کامل خواهند بود. مثلا برخی شرکت‌های ما ممکن است هماکنون
رادیاتور یا کندانسور بسازند، اما قدرت طراحی سیستم تهویه مطبوع را ندارند. اما با کاری که الان در حال انجام است، افرادی که توانایی پیدا کرده‌اند، به کلاس بالاتر خواهند رفت و توان طراحی یک
سیستم تهویه مطبوع را براساس یک الگوی مرجع پیدا خواهند کرد.
البته این همه راه نیست، اما گام مهمی است تا بعدها خودشان بهصورت مستقل طراحی کنند. این مساله در آینده برای بسیاری از زیرمجموعه‌های اصلی خودرو اتفاق خواهد افتاد. سیستم قوای‌محرکه، سیستم نورپردازی، مولتیمدیا و موارد دیگر نیز در این مسیر محقق خواهد شد.
برای 301 هیچ‌کدام از اطلاعات را فرانسوی‌ها به ما نداده‌اند، بلکه ما یک خودرو داریم که می‌خواهیم براساس آن عمل ساخت و طراحی را انجام دهیم. این کار بسیار بزرگی بوده که تنها ظاهرش مانند کارهای قبلی است.
راه طولانی‌تری در پیش داریم، اما باید مجموعه قطعه‌سازان همراهی و همکاری کنند. خودروسازی ما در این زمینه قوی است. مشکل ما درحالحاضر در بخش قطعه‌سازی است. اگر قطعه‌سازان بتوانند با هدایت خودروساز این مسیر را طی کنند، به یک کلاس جدید جهانی ارتقا پیدا خواهند کرد.
