به گزارش «اخبار خودرو»،بازار یعنی انسان و جامعه، جایی‌که انسان‌ها بر مبنای ابتدایی‌ترین قوانین بشری به دادوستد و رفع نیازهای خود می‌پردازند. در بازار یک اصل و قانون حکمفرماست؛ عرضه و تقاضا. ثبات هر بازاری به تعادل عرضه و تقاضا وابسته است. کامران بهزادی، کارشناس صنعت خودرو با اشاره به نیاز توازن در میزان تقاضا و عرضه در بازارها گفت: «همواره اشخاصی هستند که فارغ از این اصل و نگرانی از تعادل عرضه و تقاضا، به دنبال رفع نیازی هستند که خارج از عرف بازار تعریف می‌شود. به اینگونه بازار یا این بخش از بازار بهاصطلاح بازار با ذائقه‌های خاص یا Niche Market گفته می‌شود.»
از نظر شما مشتریان بازارهای ذائقه خاص Niche Market اغلب چه افرادی هستند؟
متقاضیان یا مشتریان این بازار اغلب دنبال خدمات یا کالایی نامتعارف و غیرمعمول در این بازارند. آن‌ها به دنبال کالا یا خدماتی هستند که کاملا با نمونه‌های عرف موجود متفاوت است. این نیاز یا تقاضا اغلب به دلیل منابع مالی زیاد که به دنبال القای حس خاصبودن هستند، انجام می‌شود ولی در برخی موارد هم اشخاص واقعا به خدمات یا کالای خاص علاقه‌مند می‌شوند. منابع مالی بسیار زیاد ناخودآگاه صاحبانشان را به سمت این نوع از بازارها متمایل می‌کند. اما افرادی نیز وجود دارند که حاضرند تمام اندوخته‌ها و دارایی‌های یک عمر تلاش خود را برای ذائقه خاص خود مصرف کنند. علم روانشناسی معتقد است افراد دارای ذائقه‌های خاص چه از طبقه متمول و چه غیرمتمول و معمولی، همواره به دنبال ارضای حد مطلوب ذائقه خاص خود بوده و در این راه از هیچ هزینه‌ای دریغ نخواهند کرد.
دولت‌ها برای کنترل حرکت سرمایه‌های سرگردان که همیشه یکی از معضلات ویژه اقتصاد محسوب می‌شود، برنامه‌ریزی‌های مختلفی را بهکار می‌بندند. جذب این سرمایه‌ها می‌تواند یک راهکار مناسب برای جلوگیری ورود آنان به بازارهای غیرتخصصی باشد. افراد علاقه‌مند به بازارهای ذائقه خاص بیشتر موردتوجه کدام حوزه‌های تجاری و صنعتی قرار گرفته‌اند؟
در تمام حوزه‌های صنعت ازجمله هواپیما، خودرو، ساختمان، جواهر، ساعت، پوشاک و کشتی و غیره برای رفع نیازهای این ذائقه‌های خاص علاوه بر محصولات رایج و عرف، محصولات مطابق با سلیقه‌های این بازار خاص نیز تولید می‌شوند. نظریه توسعه و علم توسعه به شدت به این بخش از بازار توجه دارد. تا آنجاکه نظریه توسعه معتقد است؛ از تمام ظرفیت‌ها و منابع برای خلق و تولید ثروت باید استفاده کرد. بازار ذائقه‌های خاص یا NICHE Market دقیقا محل شکار سرمایه‌های بلااستفاده و سرگردان بوده و صنعت خودرو دارای یکی از بزرگ‌ترین ظرفیت‌ها در این بازار است. بیشتر حوزه‌های دارای ظرفیت جذب ذائقه‌های خاص، نمی‌توانند وجود خود را در هر جایی آزادانه به نمایش بگذارند. اما خودرو تنها حوزه‌ای است که بهصورت دائم و متحرک قادر است توجه سایرین را بهراحتی جلب کند. بنابراین شاید خودرو را بتوان بزرگ‌ترین بازار برای ذائقه‌های خاص محسوب کرد.
به نظر شما در صنعت خودرو به چه نحو می‌توان بازاری ویژه برپایه ذائقه خاص بنا کرد؟
در صنعت خودرو استفاده از جدیدترین فناوری‌های روز به همراه استفاده از منحصرترین مواد و به دنبال آن خلق ویژه‌ترین طراحی و کارایی، منجر به تولید محصولی خواهد شد که بیشترین جلب توجه را ایجاد کند و این همان هدف مورد نظر ذائقه‌های خاص است. بر اساس آمارهای اخیر بانک‌مرکزی ایران، میزان نقدینگی در جامعه بالغ بر دو هزار هزار میلیارد تومان برآورد شده است که نشان از وجود سرمایه‌ای عظیم اما بلااستفاده و سرگردان در جامعه دارد. در هر کشور خواهان توسعه، بزرگ‌ترین هدف جذب این سرمایه‌های سرگردان است که می‌تواند در هر لحظه بلای جان اقتصاد آن کشور باشد. متاسفانه در ایران بازار ذائقه‌های خاص و ظرفیت‌های موجود برای جذب سرمایه‌های این بازار، قربانی تفکرات و اندیشه‌های نادرست شده و همین موضوع برای توسعه و پیشرفت صنعت خودرو تاثیرگذار است.
به نظر شما دلیل آن‌که صنعت خودرو نتوانسته است سرمایه‌های سرگردان را جذب خود کند، چیست؟
چون صنعت خودرو کشور قادر به ایجاد پویایی و شکوفایی نیست، تبدیل به یک ناهنجاری و آسیب اجتماعی شده است. پس باید بازار ذائقه‌های خاص نیز به دنبال آن نابود شود. چون صنعت خودرو قادر به تولید یک خودرو معمولی با حداقل استاندارد‌های جهانی و در کلاس بازار جهانی مطابق با نیاز و درآمد بازار داخلی نیست. پس باید این مشتریان که به‌دنبال نیاز خاص هستند، در این صنعت به دست فراموشی سپرده شوند و سرمایه‌های خود را در جایی که برای اقتصاد ملی مهلک و سمی است، مصرف کنند. این بدین مفهوم است که تفکرات و اندیشه‌های نادرست بهجای ارائه راهکار برای جذب این نقدینگی عظیم و سرمایه‌های بلااستفاده و سرگردان در جامعه، آن را به سمت آسیب به اقتصاد ملی و ایجاد آشفتگی در بازار سوق داده است.
کنترل میزان نقدینگی کشور در جهت رشد صنایع و ارتقای سطح معیشتی کشور همیشه یکی از دغدغه‌های قدرت‌های اجرایی و حاکم بوده است. آیا به نظر شما دیدگاه‌های مسئولان درخصوص کنترل سرمایه‌های سرگردان موثر بوده است؟
همین اندیشه‌ها و تفکرات نادرست در حوزه صنعت خودرو نهتنها ذائقه‌های خاص را قربانی خود کرده، بلکه مفهوم و معنی این بخش حساس و کلیدی در اقتصاد را در اساس نیز تغییر داده است. به عبارت دیگر، در بازار خودرو کشور تعداد زیادی خودرو وارداتی وجود داشته است که به هیچ عنوان نمی‌تواند در برگیرنده مفهوم ذائقه‌های خاص باشد. بهعنوان مثال یک خودرو سری7 از شرکت ب‌ام‌و با موتور پایه و ارزش حدود 3میلیارد تومان در مدل 2018، خودرویی بسیار معمولی و ابتدایی برای قشر ثروتمند در بازارهای جهانی محسوب می‌شود. میزان نقدینگی عظیم در جامعه ایران حاکی از آن است که بازار ذائقه‌های خاص بهراحتی می‌تواند مانند سایر کشورها برای کمک به اقتصاد و توسعه کشور مورد توجه قرار گیرد، اما نه با یک محصول معمولی و صرفا تا حدودی گران. متاسفانه تفکرات و اندیشه‌های نادرست نهتنها برهمزننده معادلات اقتصادی و اصول نظریه‌های توسعه است، بلکه در درازمدت منجر به تحریف مفاهیم و در نتیجه انحراف ادبیات ملی از حداقل استانداردها و مفاهیم پذیرفتهشده در ادبیات جهانی می‌شود.
مشکل صنعت خودرو ایران برای پاسخگویی به نیازهای مشتریان در بازارهای مختلف کشور کجاست؟
درخصوص واردات خودرو و صنعت خودرو کشور، بزرگ‌ترین مشکل را می‌توان در همین اختلاف ادبیات جست‌وجو کرد؛ جایی که کشور چین با در اختیار داشتن حدود یکپنجم جمعیت جهان و بازار بالقوه داخلی بی‌نظیر و منحصر بهفرد، ادبیات ملی‌اش به دنبال فتح بازارهای جهانی است. اما کشور ایران با داشتن حدود یک‌صدم جمعیت جهان باید بیشتر تلاش کرد و لزوم تغییر در آگاهی و نگاه مناسب به مفاهیم ضروری است. بازار ذائقه‌های خاص را نباید با واژگانی همچون تجمل و مصرف‌گرایی استحاله کرد. در غیر این صورت وارونگی و تحریفشدگی ارزش‌ها و اصول پذیرفتهشده جهانی در ادبیات ملی را منجر خواهد شد که نتیجه‌ای جز عقبماندگی و عدم پیشرفت در بازارهای جهانی را بهرغم وجود ظرفیت‌های بسیاربالا به دنبال نخواهد داشت.
پیشنهاد شما برای فعالان این حوزه از صنعت و اقتصاددانان نزدیک به دولت چیست؟
می‌توان به محققان و پژوهشگران پیشنهاد کرد تا رابطه مستقیم بین میزان توجه به بازار ذائقه‌های خاص و میزان توسعهیافتگی را از روشهای کیفی و کمی بررسی و اثبات کنند. به عبارت دیگر، اگر بخواهیم توسعه و مسیرش را در کشوری شناسایی کنیم، کافی است نیم‌نگاهی به بازار ذائقه‌های خاص در آن کشور داشته باشیم. سرکوب و جلوگیری از این بازار یا حمایت و پاسخگویی به این بازار، می‌تواند مرز بین توسعه و ضد توسعه را نمایان کند.
