رضا آریاراد * - چندی پیش باهدف تحقق شعار رونق تولید و رویکرد داخلی‌سازی و بهکارگیری حداکثری ظرفیتهای قطعهسازان داخلی، به‌دستور فرشاد مقیمی، مدیرعامل گروه صنعتی ایران‌خودرو، ستاد توسعهوتعمیق ساخت داخل محصولات ایران‌خودرو تشکیل شد. ازجمله اهداف تشکیل این ستاد، تقویت ارتباط صنعت با دانشگاه و کارآفرینان و مبتکران خلاق کشور تعریف شده است، تا بدینوسیله با شناسایی قطعاتی که منشا داخلی داشته و ظرفیت تولید درداخل برای آنها فراهم است، از واردات آنها جلوگیری به‌عمل آید و علاوه‌بر تسریع حرکت درمسیر داخلی‌سازی، نسبت بهبرنامهریزی برای کاهش ارزبری اقدام شود. تشکیل ستاد توسعهوتعمیق ساخت داخل را میتوان تصمیمی دقیق و حسابشده دراعمال کنترلهای لازم برتوسعه داخلی‌سازی صنعت‌خودرو برپایه حمایت از قطعهسازان کشورمان درراستای تحقق اقتصاد مقاومتی دانست و آن را بهعنوان اولین و مهم‌ترین گام درمسیرخودکفایی این صنعت به‌شمار آورد.
آثار تحریمها برصنعت‌خودرو
درست است که تحریمها مشکلاتی برای صنعت کشور به‌دنبال داشته، اما نمیتوان فرصتهای طلایی را که برای کارآفرینان و صنعتگران درعرصههای گوناگون اقتصادی، طراحی و مهندسی، دانش فنی‌بومی، خلاقیت و نوآوری درکشور موجب شده است، انکار کرد. ازامتیازات بزرگ تحریم برای صنعت کشورمان آشکار شدن نقاط قوت و ضعف صنعت خودرو است. براین اساس، با فراهمآمدن موجبات وحدت و ارتباط عمیق دولت و صنعت انتظار میرود درسال رونق تولید، شاهد افزایش حداکثری میزان نرخ داخلی‌سازی باشیم.
تفاهمنامههای متعدد بادانشگاهها و شرکت شهرکهای صنعتی درقالب قراردادهای تحقیقوتوسعه و تولید قطعات مورد نیاز صنعت بهمنظور کاهش ارزبری 40میلیون یورویی را میتوان نقطه عطف حرکت صحیح و ادامهدار خودکفایی دانست. همچنین امید است ستاد توسعهوتعمیق ساخت داخل بااعمال رویههای مناسب بتواند پروژههای موفق دانشگاههای برتر کشور را که درهر یک از زمینههای طراحی، مهندسی و ساخت و تولید درفناوری و تکنولوژیهای خودرو اقدام کردهاند، بهدرستی شناسایی کرده و باجذب و حمایتهای لازم، پتانسیلهای بالقوه را دراین خصوص بالفعل کند.
ضرورت تشکیل یک ستاد منسجم و هماهنگ درتوسعه داخلی‌سازی
تشکیل ستاد توسعهوتعمیق ساخت داخل محصولات ایران‌خودرو درشرایطی ایجاد شد که نزد صنعتگران کشور، نخبگان، اساتید و مبتکران دانشگاهی نیاز به‌آن درشرایط کنونی بسیار احساس میشد. بدین‌ترتیب، بافراخوان انجامشده ازشرکت‌های دانشبنیان، دانشگاه‌ها و جهاد دانشگاهی برای حضور فعال درتکمیل ظرفیتهای تولید محصول خودرو، بهزودی روند کاهشی ثبت سفارش واردات قطعات مرتبط خودرویی آغاز خواهد شد و پشتیبانی از تولید داخل بیش از پیش تداوم خواهد یافت.
چالش‌های ستاد توسعهوتعمیق ساخت داخل
ازجمله چالش‌های پیش‌روی ستاد توسعهوتعمیق ساخت داخل میتوان بهتامینکنندگانی اشاره کرد که در سالهای اخیر همواره بهواسطه تامین راحتتر و بدون دردسر قطعات و مواد اولیه از تولیدکنندگان خارجی، بدون‌صرف وقت و پرداخت هزینههای تحقیقات و مشارکت درریسک پروژههای پژوهشی اقدام به‌واردات کردهاند. شاید نتوان صاحبان این‌دسته از شرکتها (برخی واردکنندگان قطعات مرتبط با خودرو) را بهعنوان همراهان و موافقان اهداف راهبردی این ستاد به‌شمار آورد.
چراکه آنها براین باورند که تامین مواد اولیه از خارج، با سهولت و بدون صرف هزینههای پژوهشی به‌انجام خواهد رسید و معتقدند جذابیت اقلام وارداتی حتی قطعات چینی باکیفیت درجه دو و سه برای مصرفکنندگان نهایی با توجه به‌مزیت قیمتی حائز ارزش است.
بااینحال، به‌نظر میرسد با عزم و اراده دولت و مدیران اجرایی بخشهای صنعتی، بهتدریج رویکرد واردات که موافق باسیاستهای حرکت درمسیر اقتصاد مقاومتی و خودکفایی نیست، محدودتر شود و فرصتهای ایده‌آلی برای توجه هرچه بیشتر به‌جبران کسری قطعات و بومیکردن آنها از طریق بهکارگیری پتانسیل داخلی بهوجود آید.
یکی دیگر از چالش‌های حرکت درمسیر خودکفایی، بزرگنمایی پیچیدگی و دشواریهای تولید قطعات و متعلقاتی از خودرو است که ظاهرا تولید آنها درانحصار چندین شرکت بزرگ خودروسازی دنیاست و ممکن است این شائبه را در اذهان بهوجود آورد که رسیدن به خودکفایی در آنها امری بعید و غیرممکن است. ازاین‌رو، بهجای صرف وقت و هزینه تحقیقوتوسعه تدریجی درآن، واردات بیقید و شرط ملاک قرار گیرد و بهترین گزینه پیش‌رو به‌حساب آید.
درحالیکه با برخورداری از پتانسیلهای بالای کشورمان درمنابع طبیعی و امکانات اولیه مورد نیاز تحقیقاتی و وجود نیروهای انسانی خلاق و مبتکری که درصنایع حساس و بسیار پیچیدهتری همچون پزشکی هستهای و فضانوردی، انحصار کشورهای صاحب این فناوریها را باتلاش و همت خود بهتدریج شکستند، یقینا دستیافتن و بومیکردن تکنولوژیهای پیچیده و انحصاری درزمینههای اجزای پیشرفته خودرو نیز باصرف وقت و هزینه برای متخصصان کشورمان امری میسر و شدنی است.
تداوم مسیر داخلی‌سازی پس از برداشتهشدن تحریمها
بنابر آنچه گفته شد، میتوان از زاویهای دیگر، وجود تحریمها را برای کشور نعمت نیز اطلاق کرد. چراکه موجب اتکا به‌طراحی و مهندسی تولید محصولات نهایی داخلی دربخشهای مختلف صنعت ازجمله صنعت بزرگ خودرو درکشور شده و زمینهساز تحولات بزرگی درعرصه داخلی‌سازی حداکثری خواهد شد.
بههرحال، با تشکیل ستاد توسعهوتعمیق ساخت داخل فرصتهای جدید و ارزشمندی برای نخبگان و مبتکران درداخل ایجاد شده است و این بهترین فرصت برای عرض‌اندام و بروز توانمندیها درورود به‌جبران کسری قطعات و ابزارآلات مورد نیازی است که سالها باصرف هزینه سنگین از منابع ارزی حاصل ازفروش نفت، ازخارج وارد میشده است.
کارشناس مالی صنعت‌خودرو *
