بازار خودرو در شرایط فعلی با رکود عجیبی همراه شده و قیمت خودرو آن‌قدر بالا رفته است که جز تعداد معدودی بسیاری از مشتریان توانایی خرید خودرو را ندارند. این در حالی است که خرید خودرو از کارخانه نیز به رویایی دست‌نیافتنی تبدیل شده، باید شانس عجیبی داشت تا بتوان در قرعه‌کشی چندهزار خودرو بین میلیون‌ها متقاضی برنده شد. بنابراین شرایط بازار و صنعت خودرو به یکدیگر گره خورده، صنعت خودرو نیازمند اصلاح قیمت و افزایش تولید است و ازسوی‌دیگر، بازار خودرو نیازمند دریافت بیشتر خودرو است. مشتریان نیازمند دریافت سریع و آسان خودرو هستند و بحث قرعه‌کشی نمی‌تواند پاسخگوی نیاز همه متقاضیان باشد. در همین زمینه با حسن قاضیان، کارشناس و فعال بازار خودرو به گفت‌وگو پرداختیم.

وضعیت بازار خودرو را طی ماه‌های اخیر چگونه ارزیابی می‌کنید؟

واقعیت این است بررسی بازار خودرو و هم‌صحبت شدن با فعالان ریز و درشت این بازار نشان می‌دهد در رکود عمیقی قرار داریم. خرید و فروش به پایین‌ترین حد خود رسیده است و بازار فعالیت چندانی ندارد. اندک معاملاتی که انجام می‌شود نیز بیشتر در حوزه خودروهای کارکرده است.

خودروهای ایرانی کارکرده همچنان مورد معامله قرار می‌گیرند، اما در این بخش هم دچار رکود هستیم. یعنی روزبه‌روز حجم این معاملات در حال کاسته شدن است. به‌طور کلی در بسیاری از بازارها دچار رکود هستیم و این رکود فقط به بازار خودرو معطوف نیست.

به‌عنوان مثال در بازار مسکن و حتی بازار ارز و سکه هم رکود وجود دارد. اما به‌هرحال بسته به شرایط اقتصادی افراد و همچنین نوساناتی که در اقتصاد کشور وجود دارد، میزان رکود در این بازارها متفاوت و دستخوش تغییر می‌شود.

بحث افزایش قیمت خودرو مطرح بود. واقعا اگر قیمت‌ها تا ۱۹ درصد در کارخانه افزایش پیدا می‌کرد، چه تاثیری بر بازار خودرو می‌گذاشت؟ آیا رکود در بازار برطرف می‌شد؟

برعکس آنکه گفته می‌شود نیاز بازار این تعداد دستگاه خودرو است و مابقی برای سرمایه‌گذاری خرید می‌کنند اما در واقع؛ بسیاری از افرادی که به خودرو به معنای واقعی نیازمند هستند، نمی‌توانند آن را تهیه کنند. حتی می‌توان گفت بخش بزرگی از افرادی هم که برای سرمایه‌گذاری به سمت خرید خودرو از کارخانه می‌روند هم نمی‌توانند آن را به دست بیاورند، به‌ویژه پس از لغو اصلاحیه قیمت‌ها که موجب توقف فروش‌های 90روزه و محدود شدن قرعه‌کشی‌ها به پیش‌فروش‌های چندماهه و یک‌ساله شد.

درحال‌حاضر قیمت‌ خودروها در بازار به‌دلیل تورم شدید روند افزایشی به‌خود گرفته است. ازسوی‌دیگر، بنا به هر دلیلی ازجمله پایین‌بودن قیمت خودرو و فروش با زیان توسط کارخانه، خودرویی به بازار عرضه نمی‌شود. البته منظور این نیست خودرو کلا ازسوی خودروساز عرضه نمی‌شود، اما به هرحال پمپاژ خودرو در ایران به بازار قدرت و کیفیت لازم را ندارد.

یعنی برنامه مشخصی در این خصوص وجود ندارد و نمی‌توان فهمید چه تعداد خودرو در چه زمانی به بازار عرضه می‌شود. بحث افزایش قیمت‌ها این انگیزه را به خودروساز و قطعه‌ساز می‌داد که در ماه‌های پایانی سال تولید را افزایش دهند. ضمن این‌که برنامه مناسبی هم ازسوی خودروسازان برای فروش خودرو به‌صورت هفتگی و تحویل‌های کوتاه‌مدت در نظر گرفته شده بود.

به‌نظرم درصورتی‌که برنامه مشخصی برای افزایش تولید و عرضه وجود داشته باشد و به‌صورت عینی شاهد افزایش تزریق خودرو به بازار باشیم، می‌توان امیدوار بود در درازمدت بسیاری از خودروهایی که به قصد سرمایه‌گذاری دپو شده‌اند، به بازار عرضه شوند.

پس به‌نظر شما افزایش قیمت می‌توانست به بهتر شدن وضعیت بازار خودرو کمک کند؟

بارها بر این مساله تاکید کرده‌ایم که افزایش قیمت خودرو باید در کنار یک‌سری فاکتورهای دیگر در نظر گرفته شود. اگر قیمت افزایش پیدا کند، اما خودرو همچنان به‌صورت قطره‌چکانی به بازار عرضه شود، چگونه قرار است بازار را هم سامان دهد؟ نمی‌دانیم تولید خودرو با چه قیمتی دیگر زیانی برای خودروساز ندارد، اما برای فروش خودرو باید یک نرم جهانی را هم در نظر گرفت.

نمی‌شود یک خودرو قدیمی و بدون آپشن یا با حداقل کیفیت و امکانات به‌عنوان‌مثال ۲۰هزار دلار تمام شود. اما به‌طور کل درصورتی‌که خودروساز محصولات را بدون زیان به فروش برساند، باید بتواند تحویل خودرو را با سرعت بیشتری انجام دهد. یکی از مسائلی که باعث شده است همواره اختلاف قیمت بین کارخانه و بازار وجود داشته باشد، روند طولانی فروش، فاکتور و تحویل خودرو به مشتریان است. پیش‌از همه این‌ها نیز فعلا مشکل اصلی صنعت خودرو بحث قیمت است. قیمت‌ها باید اصلاح شود و در آن شکی وجود ندارد، اما به‌هرحال فروش و تحویل خودرو باید به قدری کوتاه‌مدت باشد که مشتری به خرید از خودروساز اعتماد پیدا کند.

درحال‌حاضر خرید و تحویل خودرو به شانس بستگی دارد. مشتری نمی‌داند واقعا می‌تواند یکی از چندهزار نفری باشد که می‌تواند خودرو را در قرعه‌کشی برنده شود یا خیر. بعد از آن هم نمی‌داند می‌تواند در مدت ۳ روز 150میلیون پول یا دو برابر آن را به حساب خودروساز واریز کند یا خیر. همچنین واقعا مشخص نیست که آیا بعد از ۹۰روز خودرو را تحویل خواهد گرفت یا به دلیل کمبود قطعات مجبور است چندماه هم معطل دریافت خودرو بماند یا خیر. مجموع این عوامل باعث شده‌اند خرید خودرو در ایران به ابرچالش تبدیل شود.

چالش خرید از بازار چیست؟ چه مواردی باعث می‌شود تا مشتری هنگام خرید خودرو از بازار هم با مشکلات مواجه شود؟

چالش‌های بسیاری در این خصوص وجود دارد. یکی از ابرچالش‌ها قیمت‌های خودرو در بازار است. گاهی یک خودرو داخلی در بازار با دو برابر قیمت کارخانه به فروش می‌رسد. در برخی محصولات تفاوت قیمت کارخانه تا بازار بین ۵۰ تا ۱5۰ میلیون تومان است.

یعنی گاهی با مبلغی معادل همین میزان تفاوت قیمت، مشتری می‌تواند شانس خود را برای خرید یک محصول دیگر در قرعه‌کشی امتحان کند. بنابراین، این اختلاف شدید قیمت‌ مانع خرید خودرو از بازار شده، یکی از مهم‌ترین دلایل رکود بازار هم همین است.‌ بسیاری از مشتریان پول خرید از کارخانه را هم ندارند یا به سختی می‌توانند آن پول را طی سه روز فراهم کنند. اصولا از این مشتریان چه انتظاری برای مراجعه به بازار و خرید خودرو با اختلاف چند ده میلیون تومانی وجود دارد.

بنابراین مشتریانی که احتیاج به خودرو دارند، تحت هر شرایطی دستشان از خودرو کوتاه است. ضمن این‌که خرید خودرو صفرکیلومتر از بازار هم به دلیل وجود برخی افراد سودجو برای مردم مشکل شده است. بسیاری از خودروهای دیگر مشمول گارانتی نمی‌شوند. یعنی شما خودرو را چند ده‌میلیون بالاتر خریداری کرده‌اید، اما خودرو گارانتی ندارد و در صورت خراب‌شدن باید چند میلیون تومان هم هزینه تعمیرات آن کنید. زیرا گوشه پارکینگ خوابیده و رأس موعد برای سرویس اول نرفته است.

یکی دیگر از مشکلات، فروش خودرویی بود که سند آن همچنان در رهن خودروساز بود. البته این مشکل با حذف شرایط عدم فروش یک‌ساله برطرف می‌شود. این در حالی است که در گذشته اختلاف قیمت بالایی بین بازار و کارخانه وجود نداشت و این مشکلات و چالش‌ها را شاهد نبودیم. یعنی مشتری با کمی پرداخت بیشتر می‌توانست خودرو را از بازار تهیه کند؛ خودرویی که مشکلات فک رهن و گارانتی و ... هم نداشت.

این رکود چقدر بر کسب‌وکار افرادی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، تاثیر داشته است؟

در شرایط رکود بسیاری مجبور به تغییر شغل می‌شوند و تاکنون نیز تعداد نمایشگاه‌هایی که تغییر شغل داده‌اند کم نیست. بسیاری هم در این حوزه فعالیت داشته‌اند که در سال‌های اخیر مجبور به تغییر شغل شده‌اند. ضمن این‌که آنلاین‌شدن خرید و فروش خودرو و پلت‌فرم‌های جدید، شکل تازه‌های به این بازار داده است.

به نظر می‌رسد در آینده شکل سنتی فروش خودرو در ایران تغییر خواهد کرد. درحال‌حاضر مراکز بسیاری نیز بحث کارشناسی خودرو و تضمین آن را انجام می‌دهند. بنابراین به‌هرحال شکل فروش خودرو تغییر می‌کند و احتمالا در آینده برای خرید خودرو اعم از صفر و کارکرده باید به سایت‌های اینترنتی و شرکت‌های بزرگی که در این حوزه به وجود می‌آیند، مراجعه کرد. اقدامی که در کشورهای دیگر هم دیده می‌شود.