به گزارش «اخبار خودرو»،گفته می‌شود فقط تعداد محدودی خودرو خارجی پس از تبلیغات فراوان وارد کشور شد. بر اساس اخبار منتشرشده، تنها 22دستگاه خودرو تاکنون وارد کشور شده، اما بنا بر اظهار شرکت واردکننده؛ تعداد خودروهای وارداتی 44دستگاه بوده است. وزیر صمت نیز می‌گوید طی هفته‌ها و ماه‌های آینده تعداد این خودروها به‌صورت تصاعدی افزایش پیدا می‌کند. سیدرضا فاطمی‌امین با اعلام اینکه طی 6 ماه آینده 200هزار خودرو وارداتی عرضه خواهد شد که 100هزار دستگاه آن تا پایان سال جاری وارد کشور می‌شود، افزود: «27هزار دستگاه خودرو ثبت‌سفارش شده است که بخش زیادی از آن‌ها با قیمت 10هزار دلار یا کمتر هستند و خودروهای اقتصادی محسوب می‌شوند.» سخنگوی وزارت صمت نیز اعلام کرد تا پایان هفته جاری میزان ثبت‌سفارش خودرو برای واردات به 40هزار دستگاه می‌رسد و همزمان عرضه و فروش خودروها به‌صورت تحویل فوری و سه‌ماهه از هفته سوم دی‌ماه در بورس کالا برنامه‌ریزی شده است. اما به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، این موضوع باعث می‌شود قیمت این خودروها 40 تا 80درصد افزایش پیدا کند. این در حالی است که وزارت صمت از ابتدا واردات را با هدف حمایت از اقشار متوسط در نظر گرفته بود، اما با توجه به هزینه‌های واردات و تعرفه مترتب بر آن و همین‌طور جهش پیاپی نرخ ارز، این خودروها احتمالا به اقشار پردرآمد و دلال‌های خودرو خواهند رسید. به‌نظر می‌رسد خودرویی که 900میلیون قیمت داشته باشد، در بورس کالا کمتر از یک‌میلیارد و 200میلیون تومان قیمت نخواهد خورد. هرچند پیش‌بینی می‌شود چنین خودرویی بیش‌از یک‌میلیارد و 600 میلیون تومان در بورس کالا معامله شود که 15درصد از سود حاصل از این فروش برای واردکننده و مابقی برای دولت خواهد بود. بسیاری کارشناسان، عدم اعلام تعرفه و عوارض گمرکی و موکول‌کردن آن به قیمت‌گذاری نهایی در بورس کالا را دلیلی بر گران تمام شدن خودروها می‌دانند. درخصوص وضعیت عرضه خودروهای وارداتی در بورس کالا و دونرخی شدن آن‌ها در بورس کالا با بابک صدرایی، فعال و کارشناس حوزه خودرو به گفت‌وگو پرداختیم.
شرایط بازار خودرو در روزهای اخیررا چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بازار خودرو ایران همواره بی‌ثبات بوده اما این روزها یک بی‌ثباتی بی‌سابقه را شاهد هستیم. مساله اول بازار، قیمت ارز است؛ ارز ترمز بریده و به محدوده 43هزار تومان رسیده است. وقتی قیمت ارز کنترل نمی‌شود و به‌صورت مداوم افزایش پیدا می‌کند به بخشی از جامعه که دارای پول است، این سیگنال را می‌دهد که خودرو یک کالای محبوب برای حفظ ارزش سرمایه است، چراکه تقاضا برای آن زیاد بوده و دردسر کمی هم دارد. هجوم برای خرید نیز همیشه باعث وارد آمدن شوک مضاعف به بازار می‌شود. افراد خودرویی را پیش‌خرید می‌کنند و حواله آن را به سبب افزایش روزانه قیمت‌ها به چندبرابر قیمت به فروش می‌رسانند. همین مساله باعث افزایش دلالی و رانت در بازار خودرو شده است.
آیا خودروهایی که وارد می‌شوند، قرار است نیاز مصرف‌کننده را تامین کنند یا به سمت دلالی و عرضه با قیمت بالا خواهند رفت؟
واقعیت این است واردات به‌سادگی که برخی به آن اشاره می‌کنند، نیست و فرقی نمی‌کند از اروپا و ژاپن و کره بخواهید خودرو تامین کنید یا از ترکیه و امارات و عمان. زیرا به‌واسطه مشکلاتی که بعد از پاندمی کرونا پیش آمد، همه شرکت‌های خودرویی در جهان خودرو را بین 3 تا 6ماه بعد تحویل خواهند داد. برای خودروهای اقتصادی که ایران به دنبال آن است، یا در کشورهای اطراف ایران تقاضایی وجود ندارد و به دنبال خودروهای سطح بالاترند یا اگر بازار هم داشته باشند، آنقدر تقاضا بالاست که به ما نمی‌رسد. این در حالی است که ما تحریم هستیم و نمی‌توانیم خودرو را به‌صورت مستقیم از شرکت‌های خودروساز اصلی و مادر خریداری کنیم و مجبوریم از کشورهای اطرافمان این کار را به واسطه انجام دهیم. اینکه می‌گویند تا شب عید 100هزار دستگاه خودرو به بازار عرضه می‌شود، شاید یک امر غیرممکن باشد. البته عمده پیش‌بینی‌ها بر این است که تا پیش از سال اگر قرار باشد خودروی خارجی مثلا کره‌ای و ژاپنی وارد شود، بسیار محدود خواهد بود مگر اینکه خودروهای CBU چینی وارد شود وگرنه تعداد محدود خودرو ژاپنی و کره‌ای را هم اگر بیاورند براساس معادله عرضه و تقاضا همان بلایی بر سرش می‌آید که بر سر محصولات چینی و مونتاژی بازار آمد. یعنی تجربه عرضه این خودروها در بورس و کشف قیمت‌های آنچنانی ممکن است تکرار شود. درست است که می‌خواهند خودرو 700میلیون تومانی برای قشر متوسط تهیه شود اما این خودرو 700میلیون تومانی یا تعدادش محدود است و یا کشف قیمت آن در بورس کالا به گونه‌ای است که آن‌طور که باید به دست مصرف‌کننده واقعی نمی‌رسد.
آیا واردات 200هزار دستگاه خودرو سواری خارجی طی 6 ماه قابل تحقق است؟
در شرایط عادی می‌توان ظرف مدت کوتاهی 200هزار دستگاه خودرو وارد کرد و صحبت از تعدیل بازار را به میان آورد. اما درحال‌حاضر واردات 150هزار دستگاه CKD هم بسیار سخت است، چگونه می‌توان حجم زیادی خودرو را در شرایط تحریم وارد کرد. واردات 100هزار دستگاه خودرو تکمیل‌شده طی مدت سه‌ماه، آن‌هم در شرایطی که تحریم هستیم و باید از کشورهای اطراف و به واسطه خرید داشته باشیم، بسیار سخت است. این خودروها نیاز به معرفی نمایندگی، استاندارد و... دارند که زمان‌بر است. اگر تعداد خودروهای وارداتی زیاد باشد، بین واردکنندگان رقابت شکل می‌گیرد و یک مقدار قیمت‌ها کاهش پیدا خواهد کرد. اما واردات این حجم خودرو غیرممکن است مگر اینکه روی سهم آنچنانی خودروهای چینی از سبد واردات حساب باز کرده باشند.
با این حساب آیا عمده عملیات واردات خودرو توسط شرکت‌های بزرگ خودروساز که شریک چینی دارند انجام خواهد گرفت؟
بله؛ به‌عنوان مثال یکی از خودروسازان بزرگ رسما اعلام کرده مجوز ورود 36هزار دستگاه خودروهای وارداتی را گرفته است. ازسوی‌دیگر، وقتی خودروها فارغ از اینکه چه شرکتی آن‌ها را وارد کرده است، در بورس عرضه شود؛ این شرایط شکل می‌گیرد. بورس یعنی مزایده. اگر واردکننده خودرو را با قیمت یک‌میلیارد تومان به بورس عرضه کند و قیمت نهایی 2میلیارد تومان تمام شود، 850میلیون تومان خودرو گران‌تر کشف قیمت خواهد شد.
قیمت خودروهای چینی یا خودروهای ایرانی که در بورس کالا عرضه می‌شوند، در بازار مشخص است. معمولا این خودروها تا 5 درصد کمتر از قیمت بازار در بورس به فروش می‌رسند. اما خودروهای وارداتی ظاهرا برای کشف قیمت به بورس می‌روند. سوال این است که بعد از کشف قیمت در بورس و ورود این خودروها به بازار شاهد چه قیمت هایی خواهیم بود؟
یکی از خودروهایی که با قیمت پایه بیش‌از 900میلیون تومان در بورس عرضه شد، حدود 1.6میلیارد تومان به فروش رسید. اگرچه این معامله همان‌روز رسما باطل شد اما قیمت این خودرو در بازار حدود 2میلیارد تومان است.
باز هم تاکید می‌کنم؛ اگر واردکنندگان بتوانند خودرو را به‌صورت انبوه وارد کنند، بین آن‌ها رقابت شکل می‌گیرد. یعنی واردکننده 5هزار دستگاه وارد می‌کند و به ازای هر دستگاه 15درصد سود می‌گیرد، اما اگر تعداد محدود باشد، مانند آن‌چه از عرضه خودروهای مونتاژی چینی و عرضه در بورس می‌بینیم؛ قیمت‌ها در بازار افزایش پیدا خواهد کرد. واقعیت این است باتوجه به شرایط صنعت و بازار خودرو جهان، کشورهایی که تحریم نیستند و مشکل FATF و پرداخت پول هم ندارند، نمی‌توانند طی مدت کوتاهی 100هزار دستگاه خودرو وارد کشور کنند. اما اگر ما بتوانیم این کار را انجام بدهیم تعداد انبوهی خودرو وارد کشور می‌شود و می‌تواند رقابت در بازار به وجود بیاورد.
آیا با این شرایط، خودرو عملا دوبار به فروش می‌رسد؛ یعنی یک بار در بورس و یک بار در بازار آزاد؟ آیا هر بار حداقل مبلغی به آن اضافه خواهد شد؟
وقتی خودرو 900میلیونی را در بورس یک‌میلیارد و 600میلیون تومان خریداری می‌کنید، احتمالا این خودرو را در بازار کمتر از 2میلیارد تومان نخواهید یافت.
احتمالا بسیاری از دلالان بازار در انتظار عرضه این خودروها هستند و با تحویل گرفتن این خودروها شاهد عرضه آن با قیمت‌های بالا خواهیم بود.
در شرایط عادی خرید این خودروها از شرکت خارجی مادر حدود 6ماه زمان نیاز دارد. اما درحال‌حاضر خرید از واسطه‌ها انجام می‌شود. در این نوع خرید چقدر زمان نیاز است تا خودرو به بازار ایران برسد؟
اگر بتوانیم یک‌میلیون خودرو هم وارد کنیم، اما نتوانیم نرخ ارز را کنترل کنیم، باز هم نمی‌توانیم قیمت خودرو در بازار را کنترل کنیم. در شرایط فعلی برای خرید خودرو باید به کشورهایی مثل عمان یا کشورهای حاشیه خلیج‌فارس مراجعه نماییم.
باید بررسی کرد کدام دیلر در تویوتا، نیسان و... می‌تواند 200 تا 300 دستگاه خودرو که قیمت آن کمتر از 20هزار دلار باشد به ما بدهد. ضمن اینکه گاهی این دیلرها باید به کره و ژاپن و... سفارش بدهند و حتی گزارش کار دهند. مگر اینکه خودرو استوک باشد که نتوانند آن را در بازار خود به فروش برسانند.
در این شرایط، با قیمت مناسب به مشتری ایرانی می‌فروشند. ضمن اینکه قوانین ایران دست‌وپاگیر است و بحث قیمت زیر 20هزار دلار، استاندارد بالا و... همگی انتخاب را محدود می‌کند. اگر تحریم نبودیم شرایط راحت‌تر بود و به صورت مستقیم از سورس اصلی خرید می‌کردیم.
یعنی 5 تا 6ماه قبل سفارش‌گذاری می‌کردیم و بعد از این مدت حجم بسیار قابل‌توجهی خودرو به بازار عرضه می‌کردیم. به‌طور کلی جمع کردن این حجم خودرو از کشورهای اطراف بسیار دشوار است. ضمن اینکه دیلرها قیمت خودرو را بالاتر از قیمت اصلی به خریداران ایرانی
عرضه می‌کنند.
