به گزارش «اخبار خودرو»،آلودگی هوای کلان‌شهرها بیش از یک دهه است به‌مهم‌ترین چالش حاکم بر کشور تبدیل شده است. سال‌هاست که کشورهای توسعه‌یافته برای کاهش آلودگی‌ هوا و ایجاد هوای پاک، به‌سمت و سوی استفاده از انرژی الکتریکی و حذف موتورهای احتراق‌داخلی در خودروها حرکت می‌کنند. این موضوع سبب شده است در داخل کشور نیز بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان به‌این عرصه ورود کنند. همچنین خودروسازان داخلی نیز برای عقب نماندن از قافله استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و الکتریکی، توجه به‌این موضوع را در دستور کار خود قرار داده‌اند. روز سوم دی‌ماه سال جاری، بخش گروه توسعه فناوری‌های نوین خودرویی ستاد توسعه فناوری‌های حمل‌ونقل پیشرفته معاونت ‌علمی‌وفناوری ریاست جمهوری به‌همراه کمیته فنی تاکسی برقی، از مرکز تحقیقات و نوآوری سایپا در حوزه خودروهای برقی بازدید کردند. این گروه اواخر آذرماه سال جاری نیز از شرکت جتکو و خودرو تمام‌برقی تارا بازدید کرده بودند. به‌همین بهانه درباره توسعه خودروهای برقی در حمل‌ونقل عمومی با دکتر سیدشهریار زینی (مدیر فناوری‌های خودرویی ستاد حمل‌ونقل معاونت علمی ریاست‌جمهوری) گفت‌وگویی انجام دادیم که بخش نخست آن را در ادامه می‌خوانید:
بازدید از دو شرکت جتکو و مرکز تحقیقات و نوآوری سایپا چه نتایجی به‌دنبال داشت و نقش معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در این زمینه چیست؟
خوشبختانه ما توانستیم با همکاری وزارت کشور، قرارداد تولید حدود یک‌هزار دستگاه اتوبوس برقی را با این وزارتخانه ببندیم. پنج شرکت در این قرارداد حضور دارند که قرار شده است هرکدام 200 دستگاه از این اتوبوس‌های برقی را تامین کنند. همچنین بخش عمده‌ای از این کار توسط شرکت‌های دانش‌بنیانی انجام شده که به‌صورت مستقیم توسط نهاد علمی و فناوری ریاست‌جمهوری حمایت شدند. استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان و فناوری‌های پیشرفته در زمینه توسعه حمل‌ونقل عمومی به‌عنوان یک موضوع مهم مطرح است و معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و گروه خودرویی ستاد حمل‌ونقل پیشرفته این مرکز در سال جاری، حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان را در راستای تجاری‌سازی محصولاتشان دنبال کرده‌اند. معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در چند بخش حمایت‌های لازم را انجام می‌دهد. نخستین قدم، حمایت ابتدایی است که براساس آن، یک محصول در نمونه آزمایشگاهی در قالب TRL4 و TRL5 ساخته می‌شود. در ادامه، نمونه آزمایشگاهی به‌نمونه مهندسی و صنعتی تبدیل می‌شود که از TRL4 و TRL5 شروع و تا TRL7 و TRL8 پیش می‌رود. یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها در این زمینه، حمایت، تسریع و شتاب‌دهی به‌حوزه تجاری‌سازی برای رساندن کار به TRL6 و TRL7 تا TRL9 است. این امر می‌تواند سبب شود مردم ما این فناوری‌ها و پیشرفت‌ها را در زمینه حمل‌ونقل و خودروسازی حس کنند. (لازم به‌توضیح است که سطوح آمادگی فناوری یا «Technology Readiness Levels» یکی از معیارهایی است که برای تعیین میزان آمادگی و بلوغ فناوری‌ها به‌کار می‌رود. سطوح آمادگی فناوری از سطح یک تا 9 تعریف شده که سطح یک شامل مطالعه اولیه برای شروع و سطح 9 شامل راه‌اندازی سیستم در محیط واقعی و رقابت‌پذیر است.)

برای توسعه حمل‌ونقل پاک و استفاده بیشتر از خودروهای الکتریکی در این ناوگان، چه تدابیری اندیشیده شده است؟
توسعه حمل‌ونقل برقی در سه گام تعریف می‌شود که گام نخست آن استفاده از ظرفیت‌ شرکت‌های دانش‌بنیان و حمایت‌های معاونت ‌علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری از آن‌هاست. اما در گام دوم، گروه توسعه فناوری‌های نوین خودرویی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، ترتیبی داد که بتوان در حوزه حمل‌ونقل عمومی و همگانی از تاکسی‌های برقی هم استفاده کرد. برخی از شرکت‌هایی که در کشور در زمینه تولید خودرو فعالیت می‌کنند، بیشتر در زمینه مونتاژ فعال هستند؛ مثل برخی شرکت‌های مونتاژ خودروهای چینی. اما دسته‌ای از شرکت‌های تولیدکننده خودرو پیشنهاداتی به‌وزارت کشور دادند. ما هم به‌وزارت کشور اعلام کردیم که توانایی ظرفیت‌سازی در این زمینه‌ها در کشور وجود دارد. به‌طور مثال خودرو تارای برقی مدلی است که تمام اجزا و قطعات آن در داخل کشور ساخته می‌شود و عمق داخلی‌سازی آن بیش از 70 درصد است. به‌عبارت دیگر Powertrain این خودرو، اینورتر، کانورتر و باتری پک و ماژول شارژر آن ساخت داخل است. شاید بتوان گفت cell این خودرو وارداتی است؛ اما پکینگ و سایر اجزای آن، ساخت داخل است. همچنین این خودرو به‌گونه‌ای طراحی و ساخته شده که از پایه، یک خودرو تمام‌برقی باشد. باتری‌های این خودرو در کف آن جانمایی شده و درمجموع خودرو بسیار خوبی طراحی شده است. این مدل ماحصل دو سال تلاش و زحمت نخبگان و مهندسان متخصص در شرکت جتکو است و در این پروژه، بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان با این شرکت همکاری کرده‌اند. در نهایت ما در سوم دی‌ماه سال جاری با همراهی مدیرعامل محترم اتحادیه تاکسیرانی و مدیرکل حمل‌ونقل وزارت کشور، از خودروهای برقی موجود در مرکز تحقیقات و نوآوری سایپا بازدید کردیم و با آن خودروها کمی رانندگی هم کردیم. همچنین وزارت کشور اعلام آمادگی کرد در چارچوب و ضوابط مشخصی، به‌بحث انعقاد قرارداد برای خرید این خودروها نیز وارد می‌شود. در گام سوم، خودرو شاهین را در مرکز تحقیقات و نوآوری سایپا به‌عنوان هدف مشخص کردیم. البته اعضای تیم مهندسی مرکز تحقیقات و نوآوری سایپا airic)) خودرو آریا برقی را توسعه داده و برای آن برنامه‌ریزی کرده بودند. آریا به‌عنوان یک خودرو کراس‌اوور شناخته می‌شود و ارتفاع آن از سطح زمین بالاتر بوده و برای جانمایی باتری در یک خودرو برقی، آریا مناسب‌ترین گزینه است. از آن‌جا که پلت‌فرم شاهین با آریا یکسان است، گروه خودروسازی سایپا اعلام آمادگی کرد که توان برقی‌سازی شاهین به‌عنوان یک خودرو تاکسی را دارد. ناگفته نماند که در مرکز تحقیقات و نوآوری سایپا، پیش‌تر روی ساینای برقی و تیبای برقی نیز کار شده بود. درمجموع بازدید از این پروژه بسیار مورد استقبال اعضای هر دو نهاد مربوطه قرار گرفت. نکته بسیار جالب برای بنده، این بود که مدیرعامل اتحادیه تاکسیرانی اعلام کرد علاوه‌بر این‌که آمادگی لازم برای سرمایه‌گذاری روی خودرو شاهین برقی را دارند، از خودرو شاهین نیز درصورت تمایل این گروه خودروسازی به‌عنوان تاکسی شهری در ناوگان حمل‌ونقل عمومی استفاده خواهد شد. این امر می‌تواند برای گروه خودروسازی سایپا یک دستاورد بزرگ باشد؛ البته درصورتی که سیاستگزاری دقیقی در این حوزه داشته باشند.

به‌نظر شما بهترین مسیر برای گسترش حمل‌ونقل پاک چیست و فرهنگ استفاده بیشتر از این دسته از خودروها چگونه باید شکل بگیرد؟
ما در زمینه گسترش خودروهای برقی، فعالیت خود را ادامه می‌دهیم و از سایر ظرفیت‌های شرکت‌های داخلی که به‌داخلی‌سازی و بومی‌سازی قطعات خودرو عمق می‌دهند نیز استفاده می‌کنیم. ما صرفا به‌دنبال مونتاژکاری و آوردن قطعات یا خودرو به‌صورت CKD یا SKD نیستیم. ما به‌دنبال انتقال فناوری‌های مربوطه هستیم. اگر برخی از شرکت‌ها اقدام به‌مونتاژکاری می‌کنند، این موضوع شاید برای شروع حرکت در این مسیر بد نباشد. اما زمانی این موضوع برای کشور دستاوردی خواهد داشت که فناوری‌های مربوطه نیز به‌داخل کشور انتقال یابند. در حوزه خودروهای برقی نسبت به‌خودروهای دیزلی و بنزینی یک تفاوت بسیار مهم وجود دارد. در این‌جا صرفا مساله این نیست که قطعات از خارج کشور تامین شده و در داخل کشور مونتاژ شوند. درواقع مغزافزار این بخش، نرم‌افزاری است که در آن وجود دارد. در همین زمینه اگر خودرو دچار مساله و مشکلی شود، چون شرکت مونتاژکننده به‌طرف خارجی وابستگی دارد، بنابراین نمی‌تواند در این بخش عملکرد مناسبی داشته باشد. این نکته‌ای است که شرکت‌های خودروسازی باید به‌آن توجه ویژه داشته باشند. ما امیدواریم که بخش خصوصی این مساله را به‌صورت جدی‌تری دنبال کند. براساس آن‌چه ما اطلاع داریم، در گروه بهمن و کرمان‌خودرو، اقدامات بسیار ارزشمندی در این زمینه انجام شده است؛ به‌ویژه کرمان‌خودرو در این بخش اقدامات خوبی انجام داده است. ما در نظر داریم که در ادامه از ظرفیت‌های این خودروساز بیشتر استفاده کنیم.
باتوجه به‌این‌که فرهنگ‌ استفاده از خودروهای الکتریکی در داخل کشور به‌صورت کامل و مناسب گسترش پیدا نکرده و با در نظر گرفتن نیاز رانندگان ناوگان حمل‌ونقل عمومی، به‌نظر شما خودروهای الکتریکی داخلی مانند تارای برقی یا آریا برقی تا چه‌میزان می‌توانند موفق عمل کنند؟
موفقیت این موضوع تماما به‌خودروساز مربوط نمی‌شود. گاهی خودروساز باید کیفیت خوب ارائه دهد که به این مساله هم توجه می‌کند؛ اما اگر شاخص‌های خوب و کیفی برای تولید خودرو مناسب در نظر گرفته نشود، اصطلاحا بازار آن را پس می‌زند. ما به‌صورت خیلی خاص و دقیق درحال مراقبت از حوزه خودروهای الکتریکی هستیم. زیرا محصولاتی که در این حوزه قصد ورود به‌بازار را دارند، از همه‌لحاظ باید کیفیت فوق‌العاده‌ای داشته باشند. بنابراین باید کیفیت نمونه‌ برقی هر خودرو به‌مراتب بهتر از نمونه احتراق‌داخلی آن باشد. به‌هر حال در کشور ما اگر خودرویی از بدو ورود به‌بازار به‌اصطلاح خودی نشان ندهد، پذیرش آن در بازار سخت و دشوار خواهد بود. البته در کنار فرهنگ‌سازی، نیاز به‌آموزش هم وجود دارد که یکی از پایه‌های مهم در این بخش به‌حساب می‌آید. به‌عبارت دیگر شیوه‌های آموزشی نحوه استفاده و راندن این دسته از خودروها و به‌کارگیری آن‌ها در ناوگان حمل‌ونقل عمومی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. تمهیداتی در این زمینه صورت گرفته است. وقتی خودروسازان یک خودرو را به‌تولید محدود می‌رسانند، باید حتی محصول تولید محدود آن‌ها نیز موفقیت‌آمیز باشد. در این‌جا باید به این نکته اشاره کنم که برنامه وزارت کشور در گام نخست، خرید یک‌هزار دستگاه خودرو برقی است که به‌عنوان پایلوت در کلان‌شهر تهران به‌اجرا در می‌آید. اگر این پروژه موفقیت‌آمیز باشد، در گام دوم و در گام‌های بعدی به‌سمت خرید 10 هزار دستگاه خودرو برقی حرکت می‌کنیم. اما برای تولید همین یک‌هزار دستگاه هم شرکت‌های تولیدکننده خودرو باید بهترین‌ها را تولید کنند. هرچند که خودروسازان حاضر در این عرصه چنین برنامه‌ای دارند و با بهترین کیفیت قصد ورود به‌این حوزه را دارند. به‌نظر بنده در این زمینه مشکل‌ خاصی نداریم و خودروسازان این موضوع را به‌خوبی درک می‌کنند. اما باید بحث آموزش را جدی گرفت تا راننده یا مشتری نهایی خودرو برقی که می‌تواند تاکسیرانی یا هر ارگان و سازمان دیگری باشد، با روش‌های استفاده صحیح و نگهداری از این نوع خودروها آشنا شود. همچنین در این زمینه، سیاستگزاری دولت نیز بسیار مهم است. اگر ما می‌خواهیم در تولید این ‌یک‌هزار دستگاه خودرو برقی متوقف نشویم و به‌موفقیت دست پیدا کنیم، باید روی ‌شاخص‌های کیفیت و قیمت نیز دقت کافی و لازم را داشته باشیم.

باتوجه به‌این‌که در سطح جهانی نیز خودروهای الکتریکی نسبت به‌خودروهای بنزینی از قیمت بالاتری برخوردارند، چگونه می‌توان این خودروها را با قیمت مناسب به‌دست مصرف‌کننده داخلی رساند؟
از آن‌جا که قیمت نهایی خودروهای برقی باید رقابتی باشد، دولت می‌تواند نقش بسیار مهمی در این زمینه ایفا کند. به‌عبارت دیگر دولت می‌تواند تسهیلاتی اعطا ‌کند که در مرحله اول، پایدار باشند. یعنی تنها محدود به‌یک سال و دو سال نباشد. همچنین این تسهیلات باید ضوابط مشخصی داشته باشد. برای مثال فرض کنید یک خودرو برقی یک میلیارد تومان ارزش دارد. این قیمت به‌گونه‌ای است که به‌عنوان مثال راننده تاکسی توان پرداخت آن را ندارد. بنابراین حداقل 50 درصد این مبلغ را دولت باید یارانه بدهد و بخش دیگر آن را نیز به‌صورت تسهیلات کم‌بهره در نظر بگیرد. این موضوع باید به‌نحوی باشد که هم برای دولت صرفه‌ اقتصادی داشته باشد و هم برای شخصی که از این خودرو استفاده می‌کند. همچنین به‌نظر می‌رسد در کمترین زمان ممکن هم اعتبارات هزینه‌شده توسط دولت بازگردد. درحال حاضر هزینه‌های ناشی از درمان بیماری‌های مرتبط با آلودگی‌ هوا، تعطیل شدن صنایع و ادارات و همچنین هزینه‌هایی که به این دلیل روی دوش دولت است را می‌توان با انجام این طرح‌ها کم کرد. این موضوعی است که دولت می‌تواند به‌راحتی مدیریت کند. ما باید دقت داشته باشیم که می‌توانیم با سرمایه‌گذاری و سیاستگزاری‌های دقیق، کارها را طوری پیش ببریم که اگر قرار باشد یک ریال هزینه شود، 10 برابر آن به‌کشور بازگردد. بنابراین با دنبال کردن طرح‌های مرتبط با خودروهای برقی، در بخشی از این هزینه‌ها که صرف امور درمان، مصرف سوخت، بهره‌وری و راندمان در حمل‌ونقل عمومی می‌شود، صرفه‌جویی‌های زیادی صورت می‌گیرد.