شکی وجود ندارد تولید در سال جاری باید روند افزایشی داشته باشد. باتوجه به حجم بالای پیش‌فروش خودرو و متعهد کردن خودروسازان تا زمستان سال آینده، باید میزان تولید به قدری افزایش پیدا کند که پاسخگوی نیازها باشد و شاید خودروسازان بتوانند زودتر از موعد خودروها را تحویل مشتریان دهند. با این‌حال، روند و شرایط تولید چشم‌انداز مثبتی از افزایش تولید نشان نمی‌دهد. در روزهای ابتدایی سال، قطعه‌سازان از این‌که ارز مورد نیاز آنها برای تامین مواد اولیه و قطعات نیمه‌ساخته از خارج، تخصیص داده نشده، گلایه داشتند و حالا با ورود به ماه چهارم سال، دغدغه قطعه‌سازان یک پله نزول کرده و از نبود دلار به نبود ریال افت کرده است.
پیش‌فروش خودرو در سامانه یکپارچه باعث شده است تا عملا نقدینگی خودروساز از بین برود و همین مساله سبب شده است؛ پرداختی به قطعه‌سازان بسیار بی‌نظم شده یا اصولا پرداختی انجام نشود. این روند نیز باعث شده است تا کارگران برخی قطعه‌سازان چندماهی حقوق دریافت نکنند. بحران نقدینگی در صنایع خودرو و قطعه‌سازی همواره وجود داشته، اما با پیش‌فروش عجیب خودروها در سامانه یکپارچه وزارت صمت این بحران به اوج خود رسیده است.
به‌نظر می‌رسد نخستین خواسته خودروساز و قطعه‌ساز از وزیر جدید، بازگرداندن شرایط فروش به گذشته و کنار گذاشتن سامانه فروش خودروها باشد. به‌ویژه آن‌که وزیر صمت جدید با احیای کمیته خودرو در وزارتخانه، توجه ویژه‌ای به حوزه تولید نشان داده و این مساله خودروساز و قطعه‌ساز را به تغییرات مثبت در آینده امیدوار کرده است.
در همین زمینه، با منصور منصوری؛ دبیر انجمن قطعه‌سازان به گفت‌وگو پرداختیم.
وضعیت مطالبات و تامین نقدینگی در صنعت خودرو و قطعه در سه ماه گذشته به چه صورت است؟
همواره در بحث پرداخت مطالبات، تولیدکنندگان قطعات می‌دانند که در فروردین‌ماه خودروساز نقدینگی مناسبی در اختیار ندارد. اما از اردیبهشت‌ماه معمولا پرداخت بخشی از مطالبات به قطعه‌سازان انجام می‌شد. یعنی معمولا قطعه‌ساز برنامه‌ریزی انجام می‌داد و امید داشت که طی اردیبهشت و خرداد بخشی از مطالبات را دریافت کند. این مشکل جدی وجود دارد، اما درحال‌حاضر مهم‌ترین چالش قطعه‌سازان کمبود شدید نقدینگی است.
کمبود نقدینگی به‌گونه‌ای است که قطعه‌ساز نه می‌تواند به پیمانکاران خود پولی پرداخت کرده و نه می‌تواند مواد اولیه خریداری کند. همچنین برخی از قطعه‌سازان به جایی رسیده‌اند که در پرداخت حقوق کارگران هم دچار مشکل شده‌اند و چند ماه است که نتوانسته‌اند حقوق کارگران خود را پرداخت کنند.
برای این‌که یک تولیدی شکل بگیرد، باید از سه‌ماه قبل برنامه‌ریزی و ضمن خرید مواد اولیه و قطعات، زنجیره تامین تکمیل شود تا درنهایت قطعات کامل و مجموعه‌ها به خودروساز تحویل داده شود. درحال‌حاضر این اتفاق رخ نداده است و باید برای این موضوع راهکاری اندیشید.
ازسوی‌دیگر، شاهد سیستم انقباضی بانک‌ها هستیم و قطعه‌ساز نمی‌تواند برای دریافت وام به بانک مراجعه کند. یعنی به دلیل بحث‌های تورمی که وجود دارد، دست قطعه‌سازان از دریافت وام و تسهیلات کوتاه شده است.
بنابراین این دو مبحث چالش جدی پیش روی قطعه‌سازان قرار داده است که امیدواریم خودروسازان بتوانند این مساله را حل‌وفصل کنند. در غیر این صورت، افت تولید خواهیم داشت و خدای ناکرده با چالش‌های کارگری هم مواجه خواهیم شد.
نقش وزیر صمت جدید در برطرف کردن مشکلات را چگونه می‌بینید؟ حضور علی‌آبادی در وزارت صنعت چه تاثیری بر خودروسازی کشور خواهد داشت؟
حضور آقای علی‌آبادی در رأس وزارت صنعت، معدن و تجارت نویدبخش روزهای خوبی خواهد بود. ایشان به‌عنوان یک مدیر جهادی در بخش توسعه ساخت داخل باور جدی دارند. تجربه نشان داده در گروه مپنا هم چنین عملکردی داشته است. در آغاز فعالیت هم اقدامات مهمی انجام داده‌اند. احیای کمیته خودرو اقدام مهمی بود که از سوی ایشان انجام شد. همچنین وزیر صمت برای خودرو وقت مناسبی اختصاص داده و توجه خوبی داشته و جلسات خوبی را هماهنگ کرده‌اند.
این‌که تا این حد به حوزه خودرو دید مثبتی دارند، برای ما که کمتر شاهد پمپاژ انرژی ازسوی وزارتخانه بودیم، نویدبخش است. اما باید به شرایط حال حاضر هم توجه ویژه کرد. مثلا از ایران‌خودرو هر ۳۰ثانیه یک خودرو بیرون می‌آید. بنابراین باید قبل از آن تمام امکانات آماده باشند تا این تحقق برنامه انجام شود وگرنه این اتفاق نمی‌افتد و ممکن است شاهد افت تولید باشیم.
چه مدت خودروسازان پرداختی نداشته‌اند؟ چرا خودروسازان با کمبود نقدینگی مواجه شده‌اند؟
ممکن است قیمت خودرو همیشه برای خودروسازان چالش‌برانگیز باشد و همیشه این بحث مطرح است که قیمت‌گذاری دستوری باید در صنعت خودرو کنار گذاشته شود. برای خودروسازان هم این نحوه فروش، درحال‌حاضر مشکلاتی را به وجود آورده است. سامانه یکپارچه، یکی از عللی است که اجازه نمی‌دهد خودروسازان نقدینگی را جذب کنند و بدهی قطعه‌سازان را بپردازند. در هر صورت، همان‌طور که قطعه‌ساز باید مشکلات خود ازجمله مواد اولیه، مالیات، بیمه و تمام مسائل موردنیاز تولید را برطرف کند، از خودروسازان هم توقع داریم موارد مربوط به پرداختی قطعه‌سازان مانند مطالبات را حل‌وفصل کند.
طبق قرارداد، این مطالبات باید ظرف کمتر از ۱۲۰ روز پرداخت شود. ما هم قطعا در کنار خودروساز هستیم. حدود ۸۰ درصد ارزش خودرو توسط قطعه‌سازان تامین می‌شود و این تولیدکنندگان نقش بسزایی را در تولید خودرو دارند. اگر بناست اقدامی انجام شود یا راهکاری ارائه شود، ما در کنار آنها هستیم، اما تامین نقدینگی جزو وظایف خودروسازان است. ولی خودروسازان می‌گویند مدیریت فروش دست خودشان نیست و نمی توانند نقدینگی را جذب کنند.
آیا براین اساس، می‌توان گفت سامانه یکپارچه، نقدینگی خودروسازان را از بین برده است؟
این‌که مدیریت فروش را از یک بنگاه اقتصادی بگیرید، کاملا نادرست است. مهم‌ترین ابزار جذب نقدینگی برای خودروسازان، فروش خودروست. اما زمانی که مدیریت فروش را از خودروسازان می‌گیرند، مشکلاتی برای آنها به وجود می‌آید. این نخستین بار است که مدیریت فروش از خودروسازان گرفته شده است. همیشه یعنی حتی در زمان قرعه‌کشی‌ها طی سال‌های گذشته، خودروسازان توسط سازمان فروش، بازه زمانی و ایجاد تعهد برای محصول را بررسی می‌کردند.
اما حالا حجم زیادی از نوبت‌دهی برای خودروسازان ایجاد و اعلام می‌شود که چه افرادی حائز شرایط هستند. در واقع هم تعهد برای افراد ایجاد شده و هم از طرف دیگر ممکن است این افراد تصمیم قطعی برای خرید نگیرند. زیرا ممکن است زمان تحویل برای این افراد مناسب نباشد. اما در سازمان فروش یک خودروسازی، مشتری امکان دریافت برنامه‌های فروش را داشته و فضا برای انتخاب زمان تحویل را دارد.
در این شرایط، هم تکلیف خودروساز معلوم بود و هم تکلیف مشتری. اما حالا واقعیت این است که این اتفاق نیفتاده است؛ تنها یک نوبت‌دهی صورت گرفته است و این نوبت‌دهی برای خودروساز تعهد ایجاد می‌کند، اما مدیریت فروش دست خودروسازان نیست. درحالی‌که باید به زمان توجه ویژه شود. اگر به هر دلیل، قطعه‌سازان در زمان مناسب تمام سیکل‌های مربوط به تولید و مسائل کیفی و لجستیک را انجام ندهند، عملا با افت تولید مواجه خواهیم شد. همچنین ممکن است نارضایتی‌هایی به وجود بیاید که درحال‌حاضر هم شاهد آن هستیم.
این موضوع ازسوی خودروسازان نیز بارها به‌عنوان چالش اصلی مطرح شده است. هم‌اکنون قطعه‌ساز ریالی ندارد که به دنبال ارز باشد، یعنی مشکل این بخش حادتر شده است. عملا بحث نبود نقدینگی به ریال رسیده و مشکلاتی را برای قطعه‌سازان به وجود آورده است. البته درخواست جلساتی را به خودروسازان به‌ویژه ایران خودرو داده ایم تا راه حلی برای این مشکل پیدا کنیم.
آیا قرار نیست با وزیر جدید برای حذف سامانه یکپارچه صحبت کنید؟ اگر این سامانه برداشته شود، تعهدات فعلی چه می‌شود؟
این موضوع مهمی است. همان‌طور که تصمیم در این خصوص گرفته شده، اگر بخواهد تصمیم متفاوتی اتخاذ شود، باید راهکار آن پیدا شود. طبق جلساتی که با وزیر برگزار شد، وزیر جدید فرد باتجربه و بادرایتی است و تصمیمات ایشان قطعا تصمیمات خوبی خواهد بود. چراکه اهل مشورت است. گاهی اوقات احساس می‌کنیم، فردی که مسئولیتی را پذیرفته، به همه مسائل آگاه است و خودش تصمیمی می‌گیرد بدون آن‌که تمامی نتایج و جوانب را بسنجد. اما وزیر جدید در مدتی که این مسئولیت را پذیرفته، تمام افراد باتجربه در این بخش را جمع کرده است و نظرات آنها را می‌شنود و تمام جوانب امر را در نظر می‌گیرد.
سامانه یکپارچه قطعا مزایایی داشته و قصد داشتند که با اجرای این سامانه مشکلی را برطرف کنند، اما دو مشکل دیگر را به وجود آورده است که برای حل آنها نیاز به برنامه‌ریزی خاص وجود دارد. به همین دلیل گفته می‌شود؛ دولت باید صرفا سیاست‌ها را وضع کند و تصدی‌گری و فعالیت‌های اجرایی مربوط به بنگاه‌های اقتصادی را به خودشان بسپارد که یکی از آنها مدیریت فروش است.
در صورت ورود دولت به مدیریت فروش، چالش‌هایی به وجود می‌آید. یکی از چالش‌ها این است که سامانه یکپارچه، پل ارتباطی بین وزارتخانه و خودروسازان است، اما مشکل ما نبود نقدینگی در دست خودروسازان و عدم پرداخت مطالبات سازندگان است. این‌که واقعا سامانه یکپارچه باعث این موضوع شده است، باید از سوی خودروساز با وزارتخانه مطرح شود، اما شاهد بودیم سال گذشته خودروسازان با برنامه‌های فروش ماهانه و دو هفته یک‌بار جذب نقدینگی داشتند تا عملا پرداخت مطالبات را انجام بدهند و خرید مواد اولیه توسط قطعه‌سازان را عملیاتی کنند.
این اتفاق، امسال نیفتاده که می‌توان یکی از عوامل آن را سامانه یکپارچه دانست. بنابراین خودروساز باید مشکل خود را در این بخش حل کند؛ چه وام از سیستم بانکی دریافت کند و چه از منابع غیرمولد خود استفاده کند. قبلا به‌صورت هفتگی خودروساز بخشی از مطالبات را پرداخت می‌کرد.
به همین دلیل، از اردیبهشت‌ماه انتظار داشتیم این پرداخت انجام شود، اما ورودی ساپکو کم شده و به سازنده تنها بخش کوچکی از بدهی پرداخت می‌شود و زمان پرداخت بعدی مشخص نیست. عملا نظم و نظام پرداخت مطالبات به هم ریخته است و کاملا مشهود است. نظم و نظامی که همیشه در شرکت ساپکو شاهد بودیم، عملا انجام نمی‌شود و این بی‌نظمی، امکان برنامه‌ریزی درست از قطعه‌سازان را گرفته است؛ قطعه‌سازان در پرداخت حقوق کارگران، پرداخت به پیمانکاران و خرید مواد اولیه، با مشکل مواجه‌اند و این چالش بزرگی پیش روی قطعه‌سازان است که باید راهکاری فوری برای آن پیدا کرد.
آیا تایید می‌کنید تولید خودرو اخیرا کاهش پیدا کرده است؟
تولید طبق برنامه مورد نظر خودروسازان انجام نشده که یکی از دلایل آن کمبود شدید نقدینگی بوده است.
