بازار لوازم یدکی یکی از بزرگ‌ترین بازارهای کشور است که سالانه هزاران میلیارد تومان گردش مالی دارد. اما این بازار تحت‌تاثیر برخی شرایط این روزها وضعیت خوبی ندارد و رکود در این بازار گزارش شده است. افزایش شدید هزینه‌ها منجر به چند برابر شدن قیمت قطعات شده است. افزایش نرخ ارز و عدم تامین آن برای واردات هم مزید بر علت شده است. اما طی یکی دو سال اخیر و با اجباری شدن قانون درج کد رهگیری و شناسه کالا روی قطعات بازار هم با مشکلاتی مواجه شده است. بسیاری از فعالان این حوزه با بیان اینکه این طرح هم مانند طرح های قبلی به‌زودی کنار گذاشته خواهد شد، در مقابل اجرای این طرح مقاومت می‌کنند. اما اینکه بازار درحال‌حاضر چه شرایطی دارد و رکود در این بازار تحت تاثیر چه عواملی است با حمید محمودی، فعال حوزه لوازم یدکی به گفت‌وگو پرداختیم.
وضعیت بازار لوازم یدکی در سال جاری به چه صورت است؟ اجباری شدن شناسه کالا چه تاثیری بر این بازار گذاشته است؟
بازار از خردادماه به بعد دچار رکود شدید شده است. این رکود چهار عامل اصلی دارد. عامل نخست، بحث کد رهگیری و شناسه کالا برای قطعات است. بسیاری‌از کالاها این کد رهگیری و شناسه کالا را ندارند که تبدیل به معضلی برای فروشندگان قطعات شده است. همکاران شهرستانی ما هم خریدی انجام نمی‌دهند، چراکه نگران هستند باری را که خریداری کرده‌اند به دلیل نداشتن شناسه و کد توقیف شود. عامل دوم؛ افزایش شدید نرخ ارز در اسفندماه سال گذشته بود.
خیلی‌ها فکر می‌کنند با کاهش نرخ ارز قیمت‌ها هم کاهش پیدا خواهد کرد. بنابراین در انتظار کاهش قیمت هستند. البته ناگفته نماند برخی همکاران در ماه دوم سال جاری با پیش‌بینی اینکه قیمت‌ها بیشتر از این جهش خواهند کرد، حجم سفارش‌های خود را افزایش دادند. عامل سوم که خود نیز ناشی‌از رکود است، نبود نقدینگی است که این رکود را بازتولید و تشدید می‌کند؛ کسبه دچار مشکل فروش شده‌اند و موجودی نقدینگی در بازار به‌شدت افت کرده و خیلی از همکاران ما با مشکل چک برگشتی مواجه هستند. اما همه این مشکلات یک طرف و عامل چهارم در طرف دیگر؛ تیر خلاص را سازمان مالیاتی با اعلام افزایش ۲۰ درصدی نرخ مالیات به ما زد و همه را شوکه کرد. یعنی برای همه کسبه یک‌باره یک شریکی پیدا شده است که ادعای سهم می‌کند و تا ۲۰ درصد درخواست دارد.
آیا این ۲۰درصد مربوط به فروش است یا سود فعالان حوزه لوازم یدکی؟
سازمان مالیاتی می‌گوید از ۲۰درصد سود شما حدود ۹درصد سهم دارایی است که با قانون جدید به ۱۵درصد می‌رسد. این البته بسته به میزان فروش هر فروشگاه تغییر می‌کند. اما با بازاری که وجود دارد بسیاری از فعالان این حوزه، قطعات را با یک‌درصد سود به فروش می‌رسانند. دارایی اما این یک‌درصد سود را اصلا قبول ندارد و باور نمی‌کند فعال اقتصادی با یک‌درصد سود محصول خود را به فروش برساند. از آن‌جاکه قیمت‌ها به‌شدت گران شده است، دارایی به گردش مالی شما توجه می‌کند و کاری به سود ندارد. مثلا برای قطعه‌ای مانند دیسک و صفحه یک‌درصد سود هم نمی‌توان کسب کرد. در این بازار دیسک و صفحه را ۲میلیون و ۶۰۰هزار تومان خریداری می‌کنیم و ۲میلیون و ۶۲۰هزار تومان به فروش می‌رسانیم. این میزان سود در ۲۰میلیارد تومان جنس هم سود قابل‌توجهی نیست و به درصد هم نمی‌رسد. بنابراین افراد گردش مالی بالایی دارند، اما سود فراوانی کسب نکرده‌اند. دارایی اما به این میزان سود توجه ندارد. دارایی حتی به اظهارنامه‌های شفاف و واقعی هم کاری ندارد و بسیاری از همکاران ما مشمول ماده ۱۰۰ شده‌اند. به‌هرحال تیر خلاص را دارایی به بازار لوازم یدکی زده است.
آیا این رکود در گذشته هم سابقه داشته است؟ شرایط چرا این روزها تا این حد آشفته شده است؟
طی دو، سه سالی که در کشور با کرونا و بحث قرنطینه و محدودیت سفر مواجه بودیم، بازار تا این حد با رکود مواجه نشده بود. یعنی در آن مدت بسیاری از کسب‌وکارها با ورشکستگی و مشکلات بسیاری مواجه شدند، اما بازار یدکی به مسیر خود ادامه داد و تنها بازاری بود که سرپا ماند. اما درحال‌حاضر این‌طور نیست و بازار به‌گونه‌ای شده که در تهران و سایر شهرستان‌ها، صدای بازاریان درآمده است و حتی یک تلفن برای اعلام قیمت دریافت نمی‌کنیم.
آیا تا به‌حال پرونده قضایی درخصوص شناسه کالا برای فعالان این حوزه تشکیل شده است؟
در تهران طی دو، سه هفته گذشته سراغ همه آمده‌اند و تذکراتی را در این خصوص اعلام کرده‌اند. در همین پاساژی که کار می‌کنیم، برای چند نفر برگه پر و چند قلم کالا را ثبت کردند که بدون شناسه بود. من کسی را نمی‌شناسم که کالاهایش در این رابطه ضبط یا جریمه شده باشد. بار یکی از مشتریان ما در کرمانشاه را در باربری به دلیل نبود شناسه ضبط و نرخ عجیبی را روی بار آن اضافه کرده‌اند؛ مثلا لنت پرایدی که فاکتور آن ۱۳۵هزار تومان است با قیمت ۶۵۰هزار تومان ثبت کرده و ۱۰ برابر هم جریمه بریده‌اند.
دلیل عمده اینکه کالاها هنوز بدون شناسه هستند، چیست؟
محصولات وارداتی که تازگی وارد می‌شوند، شناسه دارند. اگر این کالاها از مبادی ورودی قانونی به کشور بیایند، شناسه دارند. اما بخش زیادی از کالاهای موجود در بازار مربوط به خریدهای قبلی است که در انبارهای بازرگانان بوده و به مرور از انبار خارج شده و مربوط به دوره قبل از شناسه است. بسیاری از تولیدات داخلی هم هنوز شناسه ندارند و بسیاری از تولیدکنندگان و بازاریان با کدشناسه و کد رهگیری مخالف هستند. اصل قضیه اما این است که سایت کدشناسه و کدرهگیری زیرساخت‌های درستی ندارد و نمی‌توان به‌راحتی از آن استفاده کرد. سایت رهگیری هفت‌خوانی است که باید از آن رد شویم. اگر کالایی را در این سایت ضبط کنیم، دو تا سه روز زمان می‌برد که کد آن را دریافت کنیم. فرآیند انجام این کار بسیار زمان‌بر است و به همین دلیل بسیاری از فعالان به دنبال دریافت این کد نمی‌روند. به نظر می‌رسد این طرح هم مانند طرح‌هایی است که قبلا اعلام شده، اما به نتیجه نرسیده و باطل شده است، نیمه‌کاره می‌ماند. درحال‌حاضر کد شناسه در چاپخانه‌ها به‌صورت آماده وجود دارد. بنابراین کد شناسه، دلیلی بر اصالت کالا نیست. ضمن اینکه دلیلی برای گرانفروشی کالا هم شده است و برخی کالاها به دلیل آن که کد شناسه دارند، با قیمت بالاتری عرضه می‌شوند. دود این ماجرا به چشم مصرف‌کننده نهایی می‌رود. برخی افراد هم از کد شناسه یک کالا پرینت می‌گیرند و برای سایر کالاها هم از همان استفاده می‌کنند. از این رو، امکان اینکه متوجه شویم کد شناسه واقعی است یا نه، برای ما و مصرف‌کننده وجود ندارد.
آیا به‌نظر شما مصرف‌کننده به این کدها توجه دارد و آن‌ها را اعتبارسنجی می‌کند؟
به‌طور کلی مصرف‌کننده نهایی از قطعات یدکی اطلاع خاصی ندارد. مصرف‌کننده نهایی این قطعات درواقع مکانیک است. زمانی که خودرو برای تعمیر به تعمیرگاه می‌رود، مکانیک اقلام و قطعات موردنیاز را معرفی می‌کند. در واقع مکانیک می‌تواند روی کد حساسیت داشته باشد و مصرف‌کننده نهایی نه به کد اهمیتی می‌دهد و نه قطعه را می‌شناسد. موضوعی که درحال‌حاضر در بازار مطرح است، کد شناسه است. بازار نسبت‌به این موضوع مقاومت دارد و تهدیدهای وزارت صمت و سازمان بازرسی هم تاثیری ندارد و بازار تصمیم گرفته است که با این موضوع مقابله کند. همه می‌گویند نباید در بازار به دنبال کد شناسه و رهگیری بود. کالاها یا تولید داخل هستند یا وارداتی که باید هر کدام از آن‌ها از مبدأ پیگیری شوند. فروشنده نباید با این موضوع درگیر شود. فروشنده‌ها هنوز از سال های قبل هم اجناسی را در انبارها دارند، به‌ویژه که لوازم یدکی تاریخ مصرف ندارد.
