قیمت خودروهای فرسوده در برخی پلت‌فرم‌های فروش طی هفته گذشته به‌یک‌باره به ارقام نجومی رسید. هرچند همان موقع نیز مشخص بود که چنین اعدادی سرابی بیش نخواهد بود. با این‌حال آن‌طور که مشخص شده است؛ افراد بسیاری طی این مدت اقدام به خرید این خودروها تا قیمت ۱۸۰میلیون تومان نیز کرده‌اند، به امید این‌که با واردات خودروهای نو و دست دوم، قیمت این خودروها نیز تا ۴۰۰میلیون تومان افزایش پیدا کند! با این‌حال این مساله دروغین تنها بازارگرمی افرادی بود که در سطح گسترده‌ای دلالی می‌کنند. قیمت این خودروها در نهایت حدود ۴۰میلیون تومان خواهد بود و بیش از این مبلغ در مراکز اسقاط پولی جابه‌جا نخواهد شد. بنابراین فعالان این حوزه با هشدار به افراد اعلام کرده‌اند هرگز ارقام نجومی برای این خودروها پرداخت نکنند، چراکه قرار نیست قیمت این خودروها همپای بهای خودروهای صفرکیلومتر باشد. درخصوص وضعیت اسقاط و بحث میزان قیمت این خودروها با جلال امینی‌فر، سخنگوی انجمن مراکز اسقاط به گفت‌وگو پرداختیم.
چرا برخی فکر کردند قیمت خودروهای فرسوده افزایش پیدا کرده است؟
صحبت برخی از افراد این مساله را ایجاد کرد که قرار است قیمت این خودروها افزایش پیدا کند. یکی از نمایندگان مجلس، گفته بود که اگر واردات خودروها باز شود، قیمت خودروهای فرسوده به ۳۰۰ تا ۴۰۰میلیون‌تومان می‌رسد. درحال‌حاضر هم با این‌که هنوز قانون واردات تصویب نشده، آقای رشیدی کوچی گفته است که هر کد ملی می‌تواند یک خودرو وارد کند و قیمت خودروهای فرسوده افزایش می‌یابد. اما درواقع اقدامات اخیر را عده‌ای انجام دادند که خواستار حذف گواهی اسقاط از آیین‌نامه واردات هستند؛ آیین‌نامه‌ای که در دست تصویب هیات دولت است.
روند صدور و فروش گواهی اسقاط درحال‌حاضر به چه صورت است؟
سال ۹۳ به‌ازای هر خودرویی که وارد کشور می‌شد، به ۴ تا ۸ گواهی اسقاط نیاز داشتیم. اما اکنون مابه‌ازای ورود هر خودرو تنها یک گواهی ریده است. با این‌حال، می‌خواهند به‌طور کل گواهی اسقاط را حذف کنند و این مشکلات را به وجود می‌آورند. در برخی سایت‌ها هم آگهی‌های خودرو آزاد بود، اما این پلت‌فرم‌ها اخطار دریافت کردند و دوباره قیمت‌ها بسته شد.
حالا کار به تبلیغات تلگرامی رسیده است و اعلام کرده‌اند قیمت گواهی اسقاط به ۳۰۰میلیون تومان می‌رسد. این در حالی است که گواهی اسقاط با ۳۵میلیون تومان صادر می‌شود. درحال‌حاضر، هم شرکت‌های خودروسازی و مونتاژکاران و بخش خصوصی و دولتی این گواهی را خریداری می‌کنند.
ایران‌خودرو هم با قیمت ۳۵میلیون تومان گواهی را از انجمن مراکز اسقاط کشور خریداری می‌کند. این مراکز هم گواهی‌ها را تولید می‌کنند و به حد توان خود در اختیار تولیدکننده و واردکننده می گذارند.
آیا امکان دارد قیمت گواهی اسقاط به ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان برسد؟
خودرو فرسوده در مراکز اسقاط با قیمت ۴۰میلیون تومان خریداری می‌شود و بسته به نوع خودرو شاید کمی بالاتر از این رقم هم خریداری شود. خودروهای فرسوده متناسب با ارزش لاشه و گواهی اسقاط و سود مراکز، قیمت‌گذاری می‌شوند. قیمت عرضه گواهی اسقاط نیز روی ۳۵میلیون تومان است. اما فردی که خودرو مشمول اسقاط خود را ۱۸۰میلیون تومان قیمت‌گذاری می‌کند، گواهی اسقاط را روی ۱۷۰میلیون تومان در نظر گرفته که محال است به این مبلغ برسد.
در سال ۹۳ که ۱۰۰هزار خودرو وارد کشور شد، میزان مصرف گواهی اسقاط برای هر خودرو بین ۴ تا ۶ عدد بوده است. از طرف دیگر، برای خودروساز داخلی هم سوپاپ‌اطمینان ۱.۵درصد را در نظر گرفته‌اند تا اگر گواهی نبود، معادل ۱.۵ درصد قیمت خودرو را پرداخت کنند.
بنابراین نمی‌توان گفت چون خودروسازان داخلی وارد عرصه شده‌اند، گواهی اسقاط برای واردات کم می شود. هر میزان گواهی که برای واردات لازم باشد، تامین خواهد شد. برای خودروسازان داخلی با حجم داخلی‌سازی بالای ۴۰درصد نیز گواهی تامین خواهد شد. درحال‌حاضر مراکز ۳۰هزار گواهی اسقاط آماده عرضه در اختیار دارند.
در سال ۹۳ که بسته به میزان مصرف سوخت، برای هر خودرو وارداتی بین ۴ تا ۸ گواهی نیاز بود، چه تعداد خودرو اسقاط شد؟
در سال ۹۳ حدود ۳۲۵ هزار خودرو اسقاط شد و هیچ اتفاقی هم برای بازار نیفتاد و خودرو هم در بازار گران نشد. قیمت گواهی اسقاط خودرو فرسوده تابعی از قیمت خودرو نو است؛ هرچه قیمت خودرو نو افزایش یابد، قیمت خودرو کارکرده و گواهی اسقاط هم بالا می‌رود. درحالی‌که اگر خودرو وارد شود، قیمت خودرو در ایران کاهش پیدا کرده و به تبع آن قیمت خودرو فرسوده هم کاهش پیدا می کند.
اگر واردات باز شود، سالانه به چه اندازه گواهی اسقاط نیاز داریم؟
براساس آمارهای پلیس راهور درحال‌حاضر ۱۲میلیون دستگاه خودرو فرسوده از سال ۸۶ به قبل در کشور تردد دارند. با توجه به محدودیت‌های عرضه و شرایط زیرساختی که درحال‌حاضر داریم، هیچ زمان به رقم واردات مشابه سال ۹۳ نمی‌رسیم و ضمنا به‌ازای هر کد ملی، توان مالی برای واردات وجود ندارد.
به طور معمول چند دستگاه از خودروهای فرسوده در سال باید از رده خارج شوند تا به یک رویه ثابت دست پیدا کنیم؟
همان‌طور که اشاره شد، ۱۲میلیون دستگاه خودرو به سن فرسودگی رسیده‌اند. در این میان، حدود ۳.۵میلیون خودرو وجود دارند که به معنای واقعی مستهلک هستند و تردد آن‌ها برای مردم خطراتی را به همراه دارد.
با توجه به این‌که اتفاق مثبتی در انتظار خودروسازان و واردکنندگان است، آمار ستاد نوسازی نشان می‌دهد که چنان‌چه سالانه ۵۰۰هزار گواهی اسقاط تولید شود، همه باید از این گواهی استفاده کنند. با توجه به شرایط اقتصادی و قیمت خودرو فرسوده که تابعی از خودرو نو است و روند نامشخص واردات، عملا ۵۰۰هزار گواهی هم در کشور تولید نخواهد شد. مدت زیادی است که در انتظار واردات خودرو هستیم، اما اعداد منتشرشده ازسوی گمرک نشان می‌دهد که عملا اتفاق خاصی در این زمینه نیفتاده است.
آیا اگر خودروسازان هر سال عددی را به خودروهای فرسوده اختصاص دهند، به تسریع خروج خودروها کمک می‌کند؟
برای این‌که هم حمایت از تولید داخل شود و هم خودروهایی با خدمات پس از فروش مناسب در اختیار مردم قرار گیرد، بهترین طرح این است که کارخانه‌ها و تولیدکنندگان داخلی به این مبحث ورود کنند و طرح‌های جایگزینی را اجرا کنند.
اگر تولیدکنندگان ۲۵درصد از تولید خود را به طرح‌های جایگزینی اختصاص دهند، بحث گواهی اسقاط در گزینه‌های خودشان حل می‌شود. چراکه این تولیدکنندگان باید به ازای ۴ خودرو تولیدی یک خودرو فرسوده از رده خارج کنند.
پس وقتی خود تولیدکنندگان ۲۵درصد تولید خود را به طرح‌های جایگزینی اختصاص دهند، به‌صورت اتوماتیک گواهی اسقاط خود را تامین می‌کند و ضمن حمایت از مصرف‌کننده، تولیدات خود را به فروش می‌رسانند. درحال‌حاضر گفته می‌شود ایران‌خودرو قرار است ۸۰۰هزار دستگاه خودرو در سال تولید کند که سهم این خودروساز از طرح جایگزینی را به ۲۰۰هزار دستگاه می رسد.
به‌طور کل نیز قرار است در کشور یک‌میلیون و ۲۰۰هزار دستگاه خودرو تولید شود که با مشارکت خودروسازان در طرح جایگزینی به از رده خارج کردن ۳۰۰هزار دستگاه خودرو می‌انجامد. اما دراقع این کار انجام نمی‌شود.
هم‌اکنون ایران‌خودرو محصولات خود را پیش‌فروش کرده است، اما اگر بتواند برنامه‌ریزی کند و سبد مشخصی برای جایگزینی در نظر بگیرد، کار به‌راحتی پیش می‌رود. از ابتدای طرح جایگزینی از شهریور سال گذشته و با توجه به قانون بودجه سال گذشته و امسال و قانون ساماندهی، تنها ۵۲هزار نفر در طرح‌های جایگزینی ورود کرده‌اند که در مقایسه با ۲۰درصدی که باید طبق قانون انجام می‌شد، بسیار کم است.
درحال‌حاضر قیمت کارخانه و بازار نزدیک‌تر شده است و تولیدکنندگان می‌توانند از اقساط استفاده کرده و شرایط را تسهیل کنند، یعنی از ۱.۵ درصدهای واریزشده در قالب تسهیلات و کمک‌های یارانه‌ای استفاده کرده و وام‌های کم‌بهره پرداخت کنند. در این صورت، مردم تشویق می شوند و مافیای حذف گواهی اسقاط از بین می‌رود.
وگرنه در صورت حذف گواهی اسقاط، اولین دودی که به چشم مردم می‌رود، افزایش مصرف سوخت خواهد بود که یکی از معضلات فعلی کشور است. ما در کشورمان، ناترازی سوخت داریم و باید با خروج خودروهای فرسوده این وضع را کنترل کنیم. همچنین باید خودروهای کم‌مصرف و برقی را وارد کنیم. خوشبختانه وزیر صنعت شرایط خوبی را در نظر دارد و برای استقبال خودروهای برقی، برنامه‌ریزی کرده است تا خودروهای قدیمی از رده خارج شوند.
آیا درنهایت قیمت خودروهای اسقاطی توسط سازمان حمایت مشخص می‌شود؟
پس از این‌که آیین‌نامه از رده خارج شدن خودروهای وارداتی که در انتظار تصویب توسط هیات دولت است، تبدیل به مصوبه شود، سازمان حمایت از تولیدکننده و مصرف‌کننده قیمت گواهی اسقاط را مشخص می‌کند.
این قیمت در کشور ثابت است و هیچ انحصار و اتفاقی برای آن نمی‌افتد و کسی هم دخل و تصرفی در آن ندارد. قیمت خودرو فرسوده هم بین یک‌هفتم تا یک‌دهم ارزان‌ترین خودرو نو است و بر همین اساس تبدیل به گواهی می‌شود. اگر قیمت خودرو نو ثابت بماند، قیمت گواهی اسقاط هم تابعی از آن خواهد بود.
