صنعت خودرو ایران با بزرگ‌ترین معضل خود در سال‌های اخیر همچنان دست به گریبان است؛ بحث قیمت‌گذاری دستوری، این صنعت را به ورشکستگی کشانده است. این روند باعث شده است تا توسعه در صنعت خودرو ایران سال‌ها عقب بیفتد و نارضایتی از این صنعت افزایش پیدا کند. با این‌حال، بحث آزادسازی قیمت خودرو همزمان با آزادسازی واردات خودروهای صفر و کارکرده مطرح شده است. اما به‌واسطه عدم ارتباطات جهانی و عدم ورود تکنولوژی‌های جدید، حتی پس از آزادسازی قیمت خودرو نیز امیدی نیست که صنعت خودرو داخلی، توان رقابت با واردات خودروهای کارکرده را داشته باشد. چراکه سرمایه‌گذاری در این صنعت انجام نشده است و خودروهای کارکرده خارجی به لحاظ کیفی و حتی آلایندگی و مصرف سوخت، وضعتی بهتری نسبت به مدل‌های صفر کیلومتر داخلی دارند.
در همین زمینه با امیرحسن کاکایی، کارشناس صنعت خودرو به گفت‌وگو پرداختیم.
شرایط صنعت خودرو را این روزها چگونه ارزیابی می کنید؟ با توجه به دیدگاه وزیر صمت برای آزادسازی قیمت‌ها به نظر شما این صنعت به کدام سمت حرکت می‌کند؟
وضعیت صنعت خودرو بسیار بد و خطرناک است. گویی دست پنهانی می خواهد صنعت خودرو را زمین بزند و به‌طور کلی این صنعت را نابود کند. شاید بگویید همه برعکس این صحبت می‌کنند، اما عمل مهم است. عملیات تخریب به سمتی جلو می‌رود که صنعت را نابود کند. آقای وزیر درست می‌گویند که قیمت‌ها باید آزاد شود. اما متاسفانه قیمت آزاد نشده است. ازسمت‌دیگر، در مورد واردات خودروهای دست‌دوم اظهار کرده‌اند که نه استاندارد لازم است و نه بحث آلایندگی. این تنها یک معنی دارد و آن هم زمین زدن صنعت خودرو است. کسانی در آینده می‌توانند در این صنعت باقی بمانند که مونتاژکار یا واردکننده شوند.
چرا این تحلیل وجود دارد که صنعت خودرو در حال از بین رفتن است؟
در این شرایط امکان ندارد که صنعت خودرو مبتنی بر داخلی‌سازی ادامه حیات بدهد. از یک‌سو، روزبه‌روز بیشتر فشار می‌آورند که استانداردهای خودرویی را افزایش دهید و از سوی دیگر در بحث خدمات و فروش و... مشکلات ایجاد می‌کنند. این در حالی است که واردات خودرو با هر استانداردی آزاد شده است. یک شرایط پارادوکسیکال ایجاد کرده‌اند که نتیجه آن را می‌بینیم؛ ایران‌خودرو و سایپا از نظر اقتصادی نابودشده هستند. این‌که گفته می‌شود کیفیت بد است، نتیجه همین سیاست‌ها است. شرکت را زده‌اند، بعد می‌گویند چرا کیفیت پایین است. همه شعار می‌دهند که می‌توان قیمت‌ها را ۳۰ درصد کاهش داد یا تولید را ۵۰ درصد افزایش داد. اما با حرف و وعده نمی‌توان مشکلات را حل کرد.
آیین‌نامه واردات خودروهای دست‌دوم تقریبا مشخص شده است. این آیین‌نامه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
قبلا هم گفته بودم که نمایندگان مجلس تمام عزمشان را جزم کرده‌اند که موانع مقابل واردات را بردارند. الان با انتشار آیین‌نامه این عزم کاملا مشخص شد. از حالا به بعد واردات خودرو آغاز می‌شود و تبعات این واردات را شش ماه دوم سال خواهیم دید.
به نظر شما صنعت خودرو توان رقابت با خودروهای دست دوم وارداتی را دارد؟
خیر؛ به هیچ وجه. با این دست‌فرمانی که این‌ها حرکت می‌کنند، توان رقابت وجود نخواهد داشت. ضمن این‌که در تمام دنیا هم همین است. اگر این‌گونه برای خودروهای دست دوم فرش قرمز پهن کنند، آیا کسی حاضر خواهد شد بعد از ۵ سال خودرو خود را تعویض کند؟ چرا اروپایی‌ها بعد از ۵ سال خودرو خود را تعویض می‌کنند؟ آیا از پولداری است یا از نظام‌های اقتصادی است که تشویق می‌کند خودرو را تعویض کنید؟ هرجای دنیا فرش قرمز برای واردات خودروهای تا ۵ سال کارکرده پهن کنند، صنعت خودرویشان زمین خواهد خورد. در کشور ما شرایط به‌گونه‌ای است که از یک‌سو زحمت می‌کشند برای رفع موانع واردات و ازسوی‌دیگر تلاش می‌کنند برای ایجاد مانع برای تولید. جالب است که برخی مسئولان برعکس عمل می‌کنند. آیا در این سه سال دیده‌اید که یک وکیل مجلس با خوشحالی اعلام کند که فلان مانع را از جلو تولید برداشتیم؟ اما در این چند وقت چندبار مصاحبه انجام داده و پست در شبکه های اجتماعی منتشر کرده‌اند که واردات به‌زودی آزاد خواهد شد.
وقتی بحث واردات خودرو مطرح می‌شود، مسئولان می‌گویند که این اقدام برای تنظیم بازار است. این جمله را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
حرف نادرستی است؛ اگر باب یک بازار باز شود، دیگر به‌راحتی نمی‌شود در آن را بست. اگر هم ببندید، تبدیل به زمینه رانت‌خواری و فساد می‌شود. یا نباید این بازار باشد، یا باید همواره باز باشد. اگر واردات انجام شد، اما بعد از مدتی دوباره ممنوع شد، این یک کار فسادآور خواهد بود و تبدیل به رانت و فساد بزرگی خواهد شد.
آیا منظورتان مشابه همان کاری است که چند سال پیش انجام شد و واردات به‌طور کامل ممنوع شد؟
بله؛ دقیقا. یعنی حق ندارید نوسان ایجاد کنید و یک بار واردات را باز و بار دیگر ممنوع کنید. مثلا ۱۰۰هزار خودرو وارد کشور شود و از ۱۰۱هزارمین خودرو جلو واردات را بگیریم. این چیزی جز رانت و فساد به دنبال ندارد. مشکل این است که سیاست صحیحی اجرایی نمی‌شود.
اگر بخواهیم وضعیت صنعت خودرو ایران و دیگر کشورها و شرکت‌های مختلف را بررسی کنیم، به چه مواردی خواهیم رسید؟
شرکت‌هایی مانند فولکس‌واگن یا رنو در ۱۰ سال گذشته چندمیلیارد دلار برای توسعه خودروهای برقی سرمایه‌گذاری کرده‌اند، اما در ایران دریغ از ۵۰۰میلیون دلار سرمایه‌گذاری در صنعت خودرو طی یکی دو سال گذشته. با چه کسی قرار است رقابت کنیم؟ این‌قدر به صنعت خودرو هزینه تحمیل شده است که اصلا پولی برای سرمایه‌گذاری باقی نمی‌ماند. ما به سمتی می‌رویم که باید تمام تکنولوژی را وارد کنیم. این دیگر صنعت نخواهد بود و تبدیل به کارگر خودروسازان دیگر خواهیم شد. با این روشی که تاکنون جلو رفته‌ایم، بحث داخلی‌سازی و دانش‌بنیانی کلا از بین خواهد رفت. کدام شرکت دانش‌بنیان توانایی سرمایه‌گذاری برای توسعه و تولید باتری خودروهای برقی را دارد؟ مگر می‌توان با چین و آمریکا در این بخش رقابت کرد؟ برخی افراد در تئوری و حرف زدن خوب هستند، اما در عمل کسی توان کاری ندارد. بنابراین خود به خود زمین می خوریم یا وابستگی شدید پیدا می‌کنیم.
آیا بدین‌ترتیب به سمت مونتاژکاری صِرف حرکت می‌کنیم؟
بله؛ با سرعت به سمت مونتاژکار شدن صرف حرکت می‌کنیم. چه واردات انجام شود و چه نشود، با سرعت به سمت تبدیل شدن به مونتاژکاری در حوزه خودرو پیش می‌رویم. یعنی از آن چیزی که از صنعت خودرو در ذهن ما وجود داشته است، دیگر چیزی باقی نمی‌ماند. طی سال‌های اخیر میزان رضایت از خودروسازان بسیار پایین بوده است، با وجود این‌که خودروسازان زحمت فراوانی هم متحمل می‌شوند. به این دلیل که سرمایه‌گذاری در این بخش انجام نشده، میزان رضایت پایین بوده است.
در این شرایط فارغ از بحث‌های تئوریک و شعارهایی که داده می شود، اگر قیمت‌گذاری خودرو آزاد شود، آیا باز هم شاهد سقوط این صنعت خواهیم بود؟
با این اقدام شاید یک مقدار شرایط بهتر شود. با این وجود چون واردات آزاد شده است، حتی اگر قیمت ها آزاد شود، این صنعت بازهم نمی تواند رقابت کند و به‌سرعت به سمت مونتاژکاری حرکت می‌کند. چون این سند اخیر در مورد واردات خودروهای دست‌دوم بسیار سهمگین است. بحث ۲۰ درصد تعرفه مطرح است و همچنین ضابطه استانداردی خاصی برای واردات وجود ندارد و هرکسی هم توان واردات خواهد داشت. در این صورت چگونه قرار است رقابت شکل بگیرد؟ من هم قبول دارم که قیمت‌گذاری دستوری در سال‌های اخیر این صنعت را تحت فشار قرار داده است و قطعا باید قیمت‌ها آزاد شود. اما آزادسازی قیمت‌ها هم با دست‌فرمان برخی افراد، کفایت نمی‌کند.
آیا حتی با وجود آزادسازی قیمت‌ها نیز صنعت خودرو توان رقابت نخواهد داشت؟
خیر؛ رقابتی شدن نیازمند تحقیق و توسعه است. تحقیق و توسعه هم پول و سرمایه‌گذاری می‌خواهد. با حرف زدن که نمی‌توان پیشرفت کرد. صنعت خودرو نیازمند ارتباطات جهانی است. بدون این‌ها که نمی‌توان تکنولوژی به دست آورد. بله؛ اگر قیمت آزاد شود، تولید افزایش پیدا می‌کند و کیفیت محصولات هم افزاش پیدا خواهد کرد. اما با این شرایط نمی‌توان صنعت خودرو را متحول کرد. ازسوی‌دیگر، اگر واردات خودروهای دست‌دوم را باز نگه دارید، واضح است که صنعت خودرو نمی‌تواند رقابت کند. با این شرایط، صنعت خودرو به معنای واقعی از بین می‌رود. برخی فقط حرف‌های زیبا می‌زنند. چند وقت است که مدام از خودرو برقی صحبت می‌کنند. اما خودرو برقی نیاز به سرمایه‌گذاری و پول دارد. سرمایه‌گذاری نه در حد ۱۰۰میلیون یا ۲۰۰ میلیون دلار بلکه چند میلیارد دلاری پول احتیاج دارد.
۲۱:۳۵ - ۱۴۰۲/۰۶/۲۸
