بازار خودرو ایران در انتظار واردات خودرو است. با این‌حال ممکن است بازار طی ماه‌های پیش رو با متغیرهای دیگری نیز مواجه شود. بحث پایان‌بخشی به قیمت‌گذاری دستوری در حالی مطرح شده است که بسیاری معتقدند با واردات خودرو، آزادسازی قیمت‌ها حتمی خواهد بود. هرچند خود موضوع واردات نیز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، اما ممکن است این اتفاق رخ دهد و قیمت محصولات داخلی نیز دچار تغییراتی شود. اما درصورتی‌که قیمت خودرو آزاد شود، چه تغییراتی در بازار رخ می‌دهد و وضعیت برای دو خودروساز به چه صورت خواهد شد؟ در ادامه اگر بازار خودرو ایران دچار تغییرات شود، خودروسازان چینی چگونه واکنش نشان خواهند داد؟ آیا خودروسازان چینی نیز بی‌خیال تولید محصولات سی‌کی‌دی (مونتاژی) در کشور می‌شوند و صرفا محصولات سی‌بی‌یو (وارداتی) را به بازار ایران عرضه می کنند؟
در همین زمینه با امیرحسن کاکایی، فعال و کارشناس صنعت خودرو به گفت وگو پرداختیم.
اگر قیمت خودرو آزاد شود، شاهد چه اتفاقاتی در بازار خودرو خواهیم بود؟
نخستین اتفاقی که رخ می‌دهد، این است که ایران‌خودرو و سایپا با مشکل فروش مواجه می‌شوند و دوباره احتیاج به نقدینگی پیدا می‌کنند. سال ۹۴ هم همین اتفاق رخ داد. قیمت‌ها به تعادل رسید و این دو شرکت حدود ۴هزار میلیارد تومان از دولت قرض گرفتند. یعنی ایران‌خودرو و سایپا را به‌گونه‌ای گوشه رینگ انداخته‌اند که حتی اگر قیمت‌ها آزاد شود، باز هم این دو شرکت ضربه خواهند خورد. این هم به دلیل وارداتی است که مد نظر مسئولین قرار دارد.
چرا در صورت آزادسازی قیمت‌ها این سرنوشت را برای دو خودروساز بزرگ متصور هستید؟
چون علت این‌که مردم برای خرید خودرو در صف می‌ایستند، حاشیه سود آن است. مدام می‌گویند ۶۰۰هزار خودرو در سال کم داریم، درصورتی‌که عمده کسانی که برای خرید خودرو تلاش می‌کنند، اصولا به خودرو نیاز ندارند و برای سرمایه‌گذاری این کار را انجام می‌دهند. درحال‌حاضر هم همه می‌دانند چون دولت ارز کافی ندارد، واردات مقطعی خواهد بود و بعد از مدتی جلوی آن گرفته خواهد شد.
در شش‌ماه دوم که درآن قرار داریم، شرایط عجیبی در بازار حاکم خواهد شد. بسیاری از مردم پیش‌خرید خودروهای مونتاژی که انجام داده‌اند را تکمیل وجه نخواهند کرد.
چون مردم می‌دانند که سود خودرو کاهش پیدا کرده است. اصولا اوضاع بدی درست کرده‌اند که حتی اگر قیمت‌ها آزاد شود که البته باید هم آزاد شود، وضعیت ایران‌خودرو و سایپا بهبود پیدا نمی‌کند و حداقل تا شش ماه مشکل فروش خواهند داشت.
حتی بدون واردات خودرو هم این اتفاق خواهد افتاد. زیرا مردم پولی برای خرید ندارند و درحال‌حاضر تنها سرمایه‌داران هستند که خرید انجام می‌دهند. یعنی کمتر از یک‌میلیون و ۲۰۰هزار نفر سرمایه‌گذار اصلی هستند. با مقایسه نسبت درآمد مردم با تورم می‌توان به این موضوع پی برد.
درآمد در ۱۰ سال اخیر نسبت به تورم پایین آمده و منطقی است که تقاضا به‌شدت پایین آمده باشد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که این رقم به ۷۰۰هزار تا یک‌میلیون و ۲۰۰هزار نفر رسیده است. برخی مدعی هستند که این اوضاع با جایگزینی خودروهای فرسوده درست می‌شود، اما باتوجه به برنامه واردات، خودرو فرسوده‌ای هم از رده خارج نخواهد شد.
بنابراین عملا تنها ۷۰۰هزار نفر تا یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار نفر می‌مانند که آن‌ها هم پول کافی ندارند و خودروسازن باید با اقساط ارزان و بلندمدت به آن‌ها خودرو بفروشند. حالا باید دید که ایران‌خودرو و سایپا از کجا این مقدار پول را خواهند آورد. درحال‌حاضر حجم ریالی فروش مدیران خودرو از سایپا بیشتر شده است. چراکه بخش خصوصی به‌خوبی حرکت می‌کند.
باتوجه به آزادسازی واردات، آینده بازار خودرو را چگونه ارزیابی می کنید؟
دلیل این که مدتی است قیمت خودروها ثابت ماند، به قیمت دلار بازمی‌گشت. طی هفته‌های گذشته، هم قیمت دلار افزایش یافت، هم قیمت خودرو بالا رفت. این موضوع در مورد خودروهای پرتیراژ زیر یک میلیارد تومان صدق می کند، نه مدل‌هایی مانند لکسوس. نکته این است که وقتی واردات انجام شود، خرید و فروش این خودروها به‌شدت پایین می‌آید، همین طور که الان هم در این بخش بازار با رکود مواجه هستیم. در شش ماه آینده، اوضاع بازار بسیار پیچیده خواهد شد، اما بعید است که قیمت کاهش پیدا کند.
خودروهایی مانند ساینا با کاهش قیمت همراه نخواهد شد، مگر آن‌که نرخ ارز کاهش پیدا کند و در آن صورت هم تنها خرید و فروش کم می شود. اما اگر نرخ ارز بالا برود، قیمت این خودروها هم افزایش پیدا می‌کند. البته پیش‌بینی من این است که اگر واردات به تعداد زیاد انجام شود، قیمت ارز افزایش پیدا می‌کند. چرا که واردات تعداد خودرو پیش‌بینی شده، بین ۵۰۰میلیون تا ۲میلیارد دلار پول لازم دارد.
همین موضوع تقاضای دلار را بالا می برد و باعث افزایش قیمت ارز می‌شود. اگر نرخ ارز بالا برود، دوباره قیمت خودرو هم افزایش پیدا می‌کند. باید این نکته را در نظر گرفت که دو، سه پارامتر محیطی روی این بازار تاثیر می گذارد که قیمت و خرید و فروش برخی از آن‌هاست. ممکن است خرید و فروش هم انجام نشود، اما قیمت بالا برود.
شرکت‌های بخش خصوصی اعلام می‌کنند که تولید آن‌ها نسبت‌به سال قبل کم شده است. ارزیابی شما در این خصوص چیست؟
براساس آخرین آمار که مربوط به پایان تیر می‌شود، بخش خصوصی ۲۰درصد سهم بازار را داشته که در گذشته ۱۰درصد بوده است. اما چنانچه با این دست‌فرمان یا بهتر بگوییم این‌گونه دست‌به‌عصا جلو بروند، خود به خود تیراژ پایین می‌آید. به‌ویژه آن‌که اگر خودروسازان چینی، صادرات خودرو به ایران به‌صورت CBU (خودرو کامل) را به‌صرفه‌تر ارزیابی کنند، دیگر به دنبال CKDکاری (مونتاژ خودرو) در ایران نخواهد رفت.
بنابراین می‌توان گفت که ممکن است شرکت‌های چینی هم تغییر سیاست دهند؟
قطعا همین‌طور است. تا امروز بازی ادامه داشت؛ چون آیین‌نامه نیامده بود و همه‌چیز در حد پیش‌بینی بود. البته همین الان هم افراد بسیاری پیش‌بینی می‌کنند که این آیین‌نامه اجرا نمی‌شود.
وقتی به ایران‌خودرو و سایپا ارز نمی‌دهند، چگونه می‌خواهند به واردات ارز تخصیص دهند. در هفته‌های گذشته ارز پتروشیمی به بالای ۳۷هزار تومان رسید و باید ببینیم که تبعات این تصمیمات در بازار چه خواهد بود و نمی‌توان از الان پیش‌بینی درستی انجام داد. باید جلو بریم و ببینیم قیمت‌های واقعی چقدر است؛ اما حدس من این است که با وضع قوانین جدید ازجمله کاهش تعرفه برای سی‌بی‌یو و اصراری که به واردات وجود دارد، به‌زودی به‌صرفه خواهد بود که به‌جای سی‌کی‌دی‌کاری، واردات انجام شده و روی مونتاژ سرمایه‌گذاری نشود. البته مدعی هستند که برای افزایش تولید داخل برنامه‌ریزی می‌کنند، اما هیچ شرکت چینی این کار نمی‌کند، چون در بلندمدت به سرمایه‌گذار اعتماد ندارد و باید این اطمینان خاطر را داشته باشد که حداقل در پنج سال هیچ تغییری سیاستی اتفاق نمی افتد. این در حالی است که حداقل دو سال زمان می‌برد تا این سی‌کی‌دی‌ها به کشور برسند و زیرساخت‌ها درست شود و سه تا پنج‌سال هم زمان می‌برد که سرمایه اولیه برگردد. در چنین وضعیتی کسی اعتماد نمی‌کند که روی توسعه ساخت داخل سرمایه‌گذاری کند. پس اگر این آیین‌نامه اجرایی شود، روی تولید سی‌کی‌دی‌کارها هم تاثیر می‌گذارد.
