صنایع خودرو و قطعه‌سازی ایران از دل یک تحریم سفت و سخت خود را بیرون کشیده است. هرچند همچنان مشکلات بسیاری پیش روی این صنایع به لحاظ تکنولوژیکی وجود دارد، اما به‌هرحال روند تولید در کشور متوقف نشد و اگر مشکلات عمده داخلی وجود نداشت، امروز حتی تولید به میزان قابل توجهی افزایش پیدا می‌کرد. درحال‌حاضر و بر اساس اطلاعاتی که انجمن تولیدکنندگان خودرو اروپا منتشر کرده، صنعت خودرو ایران طی ۹ ماه از سال ۲۰۲۳ با وجود کاهش ۸درصدی تولید، حدود ۱.۵درصد کل خودروهای دنیا را تولید کرده است.
این روند می‌توانست با همکاری مسئولان و مدیران دولت افزایش داشته باشد و حتی در بازارهای خارجی نیز صنعت خودرو و قطعه حضور بیشتری داشته باشد. روسیه یکی از کشورهایی است که بازار آن می‌تواند برای قطعه‌سازان و خودروسازان داخلی بسیار مناسب باشد. با این‌حال، غالبا به دلیل بوروکراسی داخلی ایران، ارتباطات به کندی پیش می‌رود؛ درصورتی‌که خودروساز و قطعه‌ساز آمادگی حضور در این بازار را دارد، اما شاهد مشکلات بسیاری پیش روی این دو صنعت هستیم. به‌تازگی جلسه مشترکی بین خودروسازان و قطعه‌سازان ایرانی و شرکت نامی (Nami) روسیه برگزار شده است.
این شرکت به نوعی متعلق به دولت روسیه است و وظیفه توسعه صنعت خودرو این کشور را به عهده دارد. نامی را یکی از بهترین شرکت‌های خودروسازی روسیه می‌دانند. مدیران این شرکت به همکاری با صنعت خودرو و قطعه ایران علاقه بسیاری دارند و امیدوارند با برداشته‌شدن مشکلات مربوط به بوروکراسی و همچنین مشکلات مربوط به تحریم‌ها همکاری‌ها را گسترش دهد.
درخصوص آخرین وضعیت همکاری قطعه‌سازان و صنعت خودرو ایران با روسیه و صادرات قطعات به این کشور با ابراهیم دوست‌زاده، عضو هیات مدیره انجمن همگن قطعه‌سازی کشور به گفت‌وگو پرداختیم.
بحث روابط ایران و روسیه مطرح است و در سطح خودروسازی ها هم روسیه حضور پیدا کرده است. قرار بود قطعه‌سازان هم در روسیه حضور داشته باشند. آیا قطعه‌ای در این خصوص به روسیه صادر شده است یا همچنان درگیرودار استانداردهای کشور مقصد هستیم؟
واقعیت این است که هنوز صادرات خاصی در خروجی‌های نمایشگاه امسال انجام نشده است. در نمایشگاه سال گذشته، صادرات محقق شد. امسال هم مراحل نهایی عقد قرارداد بین دو یا سه شرکت انجام شده است و امیدواریم ظرف سه، چهار ماه آینده، صادرات به‌واسطه حضور در نمایشگاه امسال را داشته باشیم. قبل از حضور در نمایشگاه سال گذشته هم صادرات به روسیه داشته‌ایم و ارتباطی به این نمایشگاه ندارد. به‌واسطه حضور در نمایشگاه ۲۰۲۲، دو سه سازنده دیگر به صادرکنندگان ما اضافه شدند و امسال هم مباحث مربوط به سه سازنده دیگر به صورت جدی پیگیری کرده‌ایم.
دو تا از این تولیدکنندگان بخش خصوصی هستند و به همین دلیل شاید اطلاعات مرتبط با نحوه کار آن‌ها نمی‌توان رسانه‌ای کرد، اما ما دورادور در جریان هستیم و گزارش‌هایی به ما رسیده که این امور در حال پیگیری است. پای یک شرکت دولتی هم در میان است. اما اجازه انتشار جزئیات وجود ندارد و تا زمانی که نهایی نشده است این اطلاعات رسانه‌ای نمی‌شود. بعد از نمایشگاه، نشستی را با حضور شرکت «نامی» در هتل ارم تهران داشتیم که با حضور تعداد زیادی از خودروسازان داخلی و قطعه‌سازان داخلی برگزار شد.
شرکت نامی استراتژیست و سیاستگزار صنعت خودرو در روسیه محسوب می‌شود. این یک شرکت دولتی و بسیار نزدیک به دولت است. درحال‌حاضر در مرحله نهایی امضای تفاهم‌نامه هستیم. یعنی چارچوب اصلی مشخص شده است و موضوعیت کمیته‌ها و کارگروه‌های لازم برای پیشبرد اهداف و شاخص‌ها تعیین شده‌اند. محور تفاهم و همکاری ما نیز تولید خودرو و صادرات و واردات قطعات خودرو بین دو کشور است. امیدواریم طی هفته‌های آتی تفاهم‌نامه به امضا برسد.
این تفاهم‌نامه تنها شامل قطعات خودروهای ایرانی است یا تمام خودروها را شامل می‌شود؟
در این تفاهم‌نامه هم خودروهای روسی وجود دارد و هم مدل‌های ایرانی. قرار بر این است که از پتانسیل زنجیره تامین قطعه‌سازی ایران برای نیازهای طرف روس یا برعکس استفاده کنیم. ازسوی‌دیگر، نیازهایی در بدنه خودروسازی و زنجیره تامین ما وجود دارد که پتانسیل آن در روسیه نیز دیده می‌شود. هم بحث صادرات قطعات خودرو به روسیه و واردات آن مطرح است و هم از سوی دیگر طرف روس بحث صادرات و واردات را خواهد داشت.
آیا خودروهایی مانند لادا که رونمایی شد، برنامه‌ای برای داخلی‌سازی و تولید داخل دارند؟
تفاهم‌نامه ما دو بخش اصلی دارد؛ یکی بحث تولید خودرو مشترک و خودکفایی این قطعات است و دیگر صادرات و واردات قطعات از روسیه به ایران و برعکس است. صرفا در مورد خودرو لادا صحبتی نشده است، اما این تفاهم‌نامه تمامی خودروهای ایرانی و روس را در برخواهد گرفت. طبعا این تفاهم‌نامه باید برنامه‌های اجرایی و کاربردی و عملیاتی هم داشته باشیم تا به محض نهایی شدن تفاهم‌نامه، رسانه‌ای شود.
پس می‌توان گفت شرایط همکاری با شرکت‌های روسیه خوب است؟
واقعیت این است که سرعت پیشرفت کار کند است، اما نظر هر دو طرف مثبت است و بسیار راغب به انجام این کار هستند و به نقل از دولت روسیه اعلام شده که نظر دولت روسیه درخصوص همکاری خودرویی با ایران نسبت‌به چین مثبت‌تر است و برای این نظر دلایلی هم دارند که از اشاره به آن‌ها معذورم. روس‌ها مصمم به همکاری با ایران هستند، اما کمی بوروکراسی اداری ما و مسائل و مشکلات درخصوص صادرات، حمل‌ونقل و تراکنش‌های مالی بین دو کشور باعث شده است این عملیات کند پیش برود. من به‌عنوان یکی از نمایندگان انجمن قطعه‌سازان کشور از سرعت پیشرفت این همکاری راضی نیستم، اما مراحل در حال پیشرفت است و مشکل خاصی وجود ندارد.
آیا مشکلات در مسیر این همکاری بیشتر از طرف ایران است؟
بله، می‌توان گفت بیشتر مشکلات از این سمت است. از سوی دیگر، نبود استاندارد مشترک یکی دیگر از مسائلی است که در روسیه هم وجود دارد. کشور روسیه با استانداردهای اروپایی درخصوص تمامی قطعات کار می‌کرده است که ما آشنایی چندانی با آن استانداردها و سطح کیفی آن‌ها نداریم. از این رو، تست‌ها و مراکز تاییدشده برای ارائه تاییدیه با اختلاف نظر مواجه شده است. ما درحال‌حاضر از مراکز داخلی استفاده می‌کنیم و به‌ندرت از مراکز تست اروپایی بهره برده‌ایم.
اما روس‌ها تا امروز از اروپایی‌ها استفاده می‌کرده‌اند و این موضوع باعث سردرگمی طرف روسی شده است. بر این اساس، یکی از اهداف حاشیه‌ای کارگروه‌هایی که در ذیل این تفاهم‌نامه باید تشکیل شود، بحث تدوین استاندارد مشترک است تا در این خصوص زبان مشترک داشته باشیم. این مشکل شاید بیشتر از طرف روس دیده می‌شود. چراکه ما در سال‌های اخیر به‌واسطه تحریم‌ها، این مسائل و مشکلات را حل کرده‌ایم و مراکز تست مشخصی داریم. اما روسیه با توجه به آن‌که به‌تازگی تحریم شده است، هنوز در این زمینه چندان مصمم نیست و وضعیت مشخصی برای حل مشکل ندارد. اما سایر موارد به مشکلات ما برمی‌گردد.
این کارگروهی که در حال تشکیل آن هستیم، متشکل از بخش خصوصی و دولتی است. از آن‌جا که سیاستگزاری و تولید خودرو مشترک، یکی از اهداف این تفاهم‌نامه است. پس باید نمایندگان دولت هم حضور داشته باشند و اظهارنظر کنند. به همین دلیل، کار کمی کند پیش می‌رود، اما تمام سعی و تلاش ما این است که این قضیه شکل بگیرد و اطمینان داریم که قطعا به نتیجه می‌رسد.
وضعیت قطعه‌سازی درحال‌حاضر چطور است؟
با حضور در وزارتخانه مسائل کیفی را بررسی کرده‌ایم و به‌صورت هفتگی جلساتی را برای ارتقای کیفیت خودرو و قطعات خودرو برگزار می‌کنیم. درخصوص زنجیره تامین هنوز مشکلات پابرجاست.
بحث عدم تزریق نقدینگی به‌موقع و به‌اندازه، یکی از بزرگ‌ترین معضلات زنجیره تامین است که باعث شده است تیراژ تولید هم هدف اصلی خود را محقق نکند. شاید اگر این وضعیت ادامه پیدا کند، در ماه‌های آتی شاهد توقف خطوط قطعه‌سازان باشیم و مشکل عدم تامین به‌موقع حادتر هم شود.
به‌روزرسانی قیمت‌ها در یکی از خودروسازان اتفاق نیفتاده است و در سایر خودروسازان هم تنها بخش‌هایی انجام شده است. سیاست‌های انقباضی بانک‌ها هم یکی دیگر از مشکلات است. قطعه‌سازان داخلی با تمدید حد سال قبل هم مشکل دارند و این در حالی است که نیاز داریم حداقل معادل درصد تورم اعلامی از سوی بانک مرکزی به حد سال قبل اضافه شود.
انتظار ما این است که حداقل ۱.۵ برابر سال گذشته به قیمت خرید خودروسازان افزوده شود. زنجیره تامین نیاز به حد دارد. چراکه نهاده‌های تولید مشابه این درصد با افزایش قیمت همراه بوده‌اند. این در حالی است که نه‌تنها این رقم به حد سال قبل اضافه نمی‌شود، بلکه برخی بانک‌ها تمدید حد سال قبل را هم انجام نمی‌دهند یا با تاخیر انجام می‌دهند و برخی هم با اکراه این کار را می‌کنند.
