بازار خودرو در یکی دو سال اخیر با چالش‌های بسیاری مواجه بوده است. این بازار مانند بسیاری دیگر از بازارها تحت تاثیر شدید قیمت دلار است. اما علاوه بر دلار، بحث کاهش عرضه خودرو و رشد تقاضا نسبت به تولید باعث شده است تا همواره تورم قیمتی در این بازار دیده شود. فاصله قیمت خودرو در کارخانه و بازار گاهی بیش از دوبرابر می‌شود. این روند نشان از علاقه مردم به برخی خودروها و تمایل به خرید این خودروها دارد. بنابراین باید تولید این خودروها افزایش پیدا کند و خرید این خودروها به‌صورت فروشگاهی و تحویل به‌روز باشد. با این‌حال، قیمت‌گذاری دستوری باعث شده است خودروسازان نتوانند تولید را افزایش دهد. از سوی دیگر، عدم واردات خودرو سبب شده است رقابتی در بازار وجود نداشته باشد. با این وجود، در دو سه هفته اخیر قیمت خودرو به‌شدت رشد پیدا کرده است و این احتمال وجود دارد قیمت‌ها دیگر به سطح ماه‌های قبل بازنگردند. این روند در شرایطی است که قدرت خرید عموم مردم هم تغییری نکرده و این سوال مطرح می‌شود قیمت‌ها تا چه اندازه می‌توانند رشد کنند و آیا برای خودروهایی که معمولا قیمت پایینی داشته‌اند، کسی حاضر است میلیاردی پول بدهد یا خیر؟
در همین زمینه با حسن قاضیان، فعال و کارشناس حوزه خودرو به گفت‌وگو پرداختیم.
وضعیت بازار خودرو در ماه‌های پایانی سال را چگونه ارزیابی میکنید؟ آیا روند فعلی ادامه‌دار خواهد بود؟
بازار خودرو معمولا هر سال با نزدیک شدن به پایان سال، شاهد افزایش قیمت خودروها بوده است. با وجود این‌که حدود دو سال است که این بازار در رکود کامل به سر می‌برد، اما همواره با نزدیک شدن به سال جدید و آغاز تعطیلات، بازار با افزایش قیمت روبه‌رو است. با این وجود، شدت افزایش قیمت بستگی به شرایط اقتصادی و شرایط کلان کشور دارد. امسال چندین اتفاق رخ داده و قیمت دلار از ۵۵هزار تومان هم عبور کرد. قیمت ارز در تمام طول سال روی عدد ۴۸ یا ۴۹ ثابت شده بود و در برخی مقاطع رشد کرده و دوباره به این عدد بازگشته بود. اما اتفاقات سیاسی و بینالمللی باعث شد نرخ دلار جهش پیدا کند و قیمت طلا و سکه نیز رشد داشته باشد. طبیعی است قیمت خودرو نیز در ادامه این روند رشد قیمت را تجربه کند. به نظرم این روند با افزایش قیمت ارز ادامه‌دار خواهد بود و پس از عید، قیمت خودروها در بازار احتمالا تا حدودی کاهش پیدا خواهد کرد. سال گذشته نیز قیمت‌ها از بهمنماه به‌شدت رشد پیدا کرد، اما از اردیبهشت‌ماه این روند فروکش کرد. البته باید در انتظار سیاست دولت درخصوص قیمت خودروها نیز بود. اگر قرار بر آزادسازی قیمت‌ها باشد، قیمت خودرو نیز رشد خواهد کرد.
رشد چند ده‌میلیون تومانی قیمت خودروها در یک ماه اخیر ناشی‌از چیست؟ عدم‌تحقق واردات در حد و اندازه وعده‌داده‌شده و کاهش تولید خودرو یا مطرح شدن بحث عرضه ۱۲۰هزار دستگاه خودرو با قیمت حاشیه بازار و جهش نرخ ارز در هفته‌های اخیر؟
متاسفانه بازار خودرو ایران به هر خبری واکنش نشان می‌دهد. هر بار که بحثی مطرح می‌شود، قیمت خودرو افزایش پیدا می کند و اگر شرایط به حالت عادی بازگردد، قیمت ها نیز به روند قبلی بازمی‌گردند. اما این تاثیر معمولا در حد دو تا سه‌درصد شاید کمی بیشتر بوده و معمولا قیمت خودرو دوباره به قبل بازمی‌گردد. قطعا مطرح‌شدن عرضه ۱۲۰هزار دستگاه خودرو با قیمت حاشیه بازار آن‌هم در این شرایط که به روزهای پایانی سال و اوج مصرف و خرید خودرو می‌رسیم، تاثیر بسیاری روی قیمت‌ها دارد. اما فراموش نکنیم طی این مدت، قیمت بسیاری از اقلام افزایش پیدا کرده است؛ از بازار لوازم خانگی گرفته تا گوشت و مرغ و... همگی افزایش داشته‌اند. پس این موضوع، ارتباطی با خبر عرضه ۱۲۰هزار دستگاه خودرو نداشته است. جهش نرخ دلار اصلی‌ترین دلیل افزایش قیمت خودرو در این مدت است. باز هم تاکید می کنم که معمولا قیمت‌ها در این وقت سال افزایش پیدا می‌کند.
آیا این‌که بسیاری از مسئولان می‌گویند مردم دست از خرید بکشند و فعلا خودرو نخرند تا قیمت‌ها پایین بیاید، راهگشاست؟
این صحبت‌ها هم در نوع خود بسیار جالب است. بارها به افرادی که قصد خرید خودرو دارند، توصیه کردهایم اگر به خودرو احتیاج دارند، هر زمانی که می‌توانند خرید کنند. این موضوع بستگی به دیدگاه مشتری دارد. وقتی شما به کالایی احتیاج دارید، باید آن را تهیه کنید. اگر برای راحتی و استفاده اقدام به خرید خودرو می‌کنیم، خیلی تفاوتی ندارد که مثلا چند میلیون بالاتر یا پایینتر بخواهیم خرید کنیم. چراکه افراد معمولا خودرو را حداقل دو تا سه‌سال سوار می شوند. پس با این وضعیت تورم، شما با هر قیمتی خرید کنید بعد از چند سال با همان قیمت یا بیشتر به فروش می‌رسانید. بنابراین این‌که گفته می‌شود از خرید خودرو دست بکشید تا قیمت‌ها کاهش پیدا کند، صحیح نیست. قطعا هرسال قیمت‌ها افزایش پیدا خواهد کرد. اما طی یکی دو سال اخیر قیمت خودرو با نزدیک شدن به سال جدید به‌شدت رشد می‌کند و بعد از عید با رکود شدیدی که معمولا شاهد بوده‌ایم، قیمت‌ها دوباره به مظنه قبلی نزدیک می‌شود. با این‌حال حتی ممکن است این پیش‌بینی هم اشتباه از آب دربیاید. چراکه سال آینده شاهد افزایش مالیات‌ها هستیم. مالیات بر ارزش افزوده سال آینده یک‌درصد رشد می‌کند. همچنین مالیات بر درآمد و... هم افزایش پیدا می‌کند. ضمن این‌که پیش‌بینی می‌شود سال آینده بیش‌از ۳۰درصد حقوق کارگران افزایش پیدا کند. همه این موارد ممکن است باعث شود تا قیمت‌ها حتی بیش از پیش رشد کند. اما به‌هرحال، با این اوضاع اقتصادی، رکود سنگین‌تر از سال جاری هم پیش‌بینی می‌شود. بنابراین اگر به خودرو احتیاج دارید، باید خریدتان را انجام دهید.
معمولا هرسال به خودروساز مجوزی برای افزایش قیمت خودرو داده می‌شود. این مساله تا چه اندازه روی بازار تاثیرگذار است؟
معمولا کمی بیش از درصدی که به خودروساز اجازه افزایش قیمت داده می‌شود، در بازار شاهد رشد قیمت خواهیم بود. اما واقعا مشخص نیست که سقف افزایش قیمت و کشش بازار چقدر خواهد بود. آیا بازار به دنای ۲میلیارد تومانی هم اقبال نشان خواهد داد؟ آیا افراد حاضر هستند برای ساینا ۶۰۰میلیون تومان هزینه کنند یا سورن را بیش از ۱.۲میلیارد تومان خرید کنند؟ شرایط بسیار عجیبی بر بازار خودرو و البته سایر بازارها حاکم است. ارزش پول ملی طی دو سه هفته اخیر ۱۰درصد کاهش پیدا کرده است.
مدام خودروهای داخلی را با خودروهای اقتصادی دنیا مقایسه می‌کنیم و می‌گوییم اقتصادی ترین خودروهای دنیا حداقل ۲۰هزار دلار ارزش دارند و گرانترین محصولات داخلی حدود ۱۵هزار دلار توسط خودروساز به فروش می‌رسد و شاید هم کمتر. اما می‌بینیم این خودروها به دست مشتری واقعی نمی‌رسد و در بازار عملا با قیمت خودروها روز دنیا بلکه بیشتر به فروش می‌رسد. قصد مقایسه فنی بین خودروهای داخلی و خارجی ندارم. بحث بر سر رشد قیمت‌ها و عدم رقابت در بازار است.
بسیاری از این خودروها تولید بسیار پایینی دارند. مثلا در سال جاری حدود ۷۱هزار دستگاه دنا تولید شده است. اما شاید نیاز بازار به این خودرو ۲۰۰هزار دستگاه باشد. برای این‌که بازار ملتهب نشود، باید قیمت به خودروساز سپرده شود تا بتواند تولید را به اندازه تقاضا بالا ببرد.
از سوی دیگر، باید واردات آزاد باشد تا افراد با کمی پول بیشتر بتوانند خودرو روز خارجی سوار شوند. در این صورت رقابت در بازار شکل می‌گیرد و بازار تا این حد ملتهب نمی‌شود که با هر خبری دچار شوک قیمتی شود. اما متاسفانه تصمیماتی که برای بازار خودرو و البته کلان اقتصاد کشور گرفته شده، معمولا خلاف این مساله را ثابت کرده است. مشکلات بسیاری در اقتصاد کشور وجود دارد و بحث خودرو، قیمت‌گذاری و بازار خودرو بخش کوچکی از مشکلات ریشه‌ای است.
طی این مدت شاهد کاهش تیراژ در صنعت خودرو بوده‌ایم. این روند در بلندمدت چه تاثیری بر بازار دارد؟
واضح است که بازار خودرو نیاز به افزایش عرضه دارد و این نیاز صرفا ناشی‌از علاقه به سرمایه‌گذاری در این بازار نیست. هرچند هنوز دلالی در این بازار وجود دارد، اما مساله اصلی این است که بازار تغذیه نمی‌شود. وقتی بازار تامین نشود، قطعا تورم شکل خواهد گرفت. کاهش تولید این پالس را به بازار می‌دهد که فلان خودرو در بازار کمتر خواهد بود و کسی که آن را در اختیار دارد، می‌تواند با قیمت بیشتری به فروش برساند.
قطعا اگر طی ماه‌های آینده خودروسازان نتوانند نسبت‌به سال قبل تولید بیشتری داشته باشند و این روند برای ماه‌های آینده ادامه‌دار باشد، رشد قیمت خودروها را نظاره‌گر خواهیم بود. ادامه کاهش تولید در بلندمدت تاثیر به‌شدت منفی بر بازار خواهد داشت؛ بازاری که واردات هم در آن انجام نمی‌شود و بیش از یک‌سال است که قرار بوده هزاران دستگاه خودرو وارد آن شود.
هر ماه باید حدود ۱۰هزار دستگاه خودرو خارجی به بازار عرضه شود، اما می‌بینیم طی بیش‌از یک سال گذشته حدود یک‌هزار دستگاه خودرو پلاک و عرضه شده است. بنابراین همان‌طور که عرض کردم، صرف سرمایه‌گذاری مطرح نیست و با کمبود عرضه خودرو در بخش‌های مختلف مواجه هستیم.
