حمل ‌و نقل (Transport) یکی از گسترده‌ترین دانش‌ها و فنون است که در عصر کنونی از اجزای مهم اقتصاد ملی محسوب می‌شود و از عوامل اصلی توسعه اقتصاد و از مهم‌ترین شاخص‌های توسعه اجتماعی کشورها است. البته حمل‌ و نقل تنها عامل توسعه محسوب نمی‌شود، اما آثار اقتصادی آن در همه زمینه‌ها و فعالیت‌های اقتصادی همچون صنایع، کشاورزی، مسکن و گردشگری مشهود است. در بیشتر کشورهای توسعه‌یافته و پیشرفته به موازات سرمایه‌گذاری در بخش‌های اقتصادی، در زمینه توسعه و بهبود حمل‌ و نقل هم سرمایه‌گذاری شده تا در جهت توسعه ارتباطات میان سایر بخش‌های فعال جامعه مشکلی وجود نداشته باشد.

نقش بی ‌بدیل حمل ‌و نقل در توسعه کسب‌ وکار و ارتباط بین صنعت حمل‌ و نقل با بخش ‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی این باور را تقویت می‌کند که حمل ‌و نقل از ارکان اصلی اقتصاد و تجارت و عاملی بی‌رقیب در افزایش رفاه اجتماعی است. لذا توسعه صنعت حمل‌ و نقل به ‌عنوان پیشران توسعه صنعت، از اهمیت بسزایی برخوردار است و حمایت از توسعه این صنعت از مهم‌ترین مباحثی است که در حال حاضر در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌های اقتصادی کلان کشور مورد توجه قرار گرفته است.

توسعه‌ یافتگی حمل ‌و نقل در زمینه فناوری و کارآمدی و توانمندی آن، بستر توسعه همه‌جانبه را فراهم می‌کند. از سویی کارشناسان حوزه ‌های اقتصاد و حمل ‌ونقل معتقدند موفقیت‌های راهبردی در زمینه توسعه اقتصاد، به‌واسطه ارتقای مهارت‌های حمل‌ و نقل و سرمایه‌گذاری در بخش زیربنایی و تجهیزات حمل ‌و نقل است؛

بنابراین سرمایه‌گذاری در صنعت حمل ‌و نقل، بارمالی زیادی خواهد داشت، اما برای تسریع در روند توسعه کشور و برطرف کردن موانع حوزه حمل‌ و نقل، تقبل هزینه‌های این بخش ازسوی دولت اجتناب‌ناپذیر است. به لحاظ اجتماعی، سرمایه‌گذاری در بخش حمل ‌و نقل عمومی موجب بهبود و توسعه این صنعت خواهد شد و تاثیرات بسیاری در افزایش رفاه اجتماعی و توسعه کسب‌ وکار خواهد داشت. آمیختگی سیستم حمل‌ و نقل با زندگی مردم از بعد دسترسی به خدمات اجتماعی و رفاهی و نقش‌آفرینی این سیستم در ارتقای سطح کیفی زندگی و رفاه اجتماعی، نشان از نقش اجتماعی حمل‌ و نقل دارد. باوجود همه مزایایی که توسعه حمل ‌و نقل برای خدمت‌رسانی به جامعه دارد، در عصر کنونی ترافیک موجب بروز مشکلاتی برای شهروندان و مدیریت شهری شده و بی‌تردید مدیریت صحیح ترافیک آرامش‌ خاطر شهروندان جوامع را در پی خواهد داشت.

با توجه به رشد دو برابری جمعیت کشور در پنجاه سال گذشته و افزایش وسایل نقلیه، تغییر محسوسی برای توسعه معابر سواره‌رو در کلانشهرها ایجاد نشده است؛ به این ترتیب کلانشهرها با توسعه ناموزون و ناپایدار مواجهند و این امر منجر به بروز مشکل در حمل ‌و نقل درون‌شهری شده است. البته در راستای شناسایی و کاهش مشکلات ترافیکی مطالعات گسترده‌ای انجام شده است. در واقع الگوی رایج حمل‌ونقل منجر به تحمیل هزینه‌های سنگین زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی می‌شود. در این زمینه برخی مشکلات مستند از افزایش سطح مصرف انرژی، ترافیک جاده‌ها، انتشار گازهای گلخانه‌ای، آلودگی هوا و ایمنی جاده‌ای و اثرات بهداشت جاده‌ای دیده می‌شود.

ارتباط عمیق حمل‌ و نقل با زندگی شهروندان از نظر دسترسی به خدمات و رفاه اجتماعی و نقش اساسی آن در ارتقای سطح زندگی و رفاه عمومی، بیانگر نقش فرهنگی و اجتماعی این صنعت است.

بنابراین به ‌منظور توسعه رفاه شهروندان، افزایش فعالیت‌های اجتماعی و بهبود مستمر سطح کیفی زندگی اجتماعی و توسعه استانداردهای زندگی، توجه به پایداری حمل‌ و نقل ضرورت دارد.

پژوهش‌ها نشان می‌دهد پایداری سیستم حمل ‌و نقل موجب کاهش اثرات زیانبار زیست‌محیطی، افزایش کارآیی و بازدهی حمل ‌ونقل و بهبود وضعیت زندگی مردم خواهد شد. امروزه وضعیت پایداری حمل ‌و نقل به‌عنوان یکی از شاخص‌های سنجش کیفی زندگی شناخته می‌شود و بیانگر سطح رفاه اجتماعی جامعه است؛ بنابراین بهبود و ارتقای آن منجر به افزایش رفاه اجتماعی در جامعه خواهد شد.

حمل ‌و نقل و جابه‌جایی یکی از عمده‌ترین الزامات زندگی بشر به ویژه در حوزه تجارت است که در جوامع مختلف نتایج اقتصادی و اجتماعی مثبتی را به‌دنبال دارد. در حقیقت از نظر اقتصادی مجموعه خدماتی که سبب نقل و انتقال و جابه‌جایی منابع تولید شود، دارای ارزش اقتصادی است؛ از این رو حمل ‌و نقل از جمله ضروریات اقتصادی است که توجه فراوانی را می‌طلبد. اهمیت حمل‌ و نقل در اقتصاد کشور به قدری است که با استفاده بهینه و معقول از این صنعت، درآمدهای قابل‌توجهی عاید کشور می‌شود و موجبات رونق اقتصادی فراهم خواهد شد.

پیشرفت در صنعت حمل ‌و نقل از جمله عوامل مهم جهانی شدن است. برای رشد و توسعه صنعت حمل ‌و نقل و سرعت بخشیدن به جهانی شدن باید با سرمایه گذاری در این صنعت و رفع موانع و مشکلات احتمالی رقابت‌پذیری در این عرصه ، اقدامات اساسی و موثری برای توسعه حمل‌ و نقل عمومی و تسهیل تجاری فراهم شود.

* شهرام شیرکوند – حائـز ۲۸ رتبه برتر در جشنواره های بین المللی و ملی مطبوعات و خبرگزاری های کشور