در این مقاله، با تکیه بر دستورالعملهای فنی و استانداردهای کارخانههای سازنده، روش خواندن اعداد روی لاستیک لودر را از پایه تا پیشرفته بررسی میکنیم تا هم کاربران عمومی و هم تکنسینهای حرفهای بتوانند به آسانی این اطلاعات را تفسیر کنند. در تایرهای نخی یا Bias، ابعاد معمولا با فرمت دو عدد به شکل ذیل نمایش داده میشود: ۱۸-۳۳. دو عدد اول (سمت راست) قطر داخلی تایر است که بر روی رینگ درج میشود. در واقع این دو عدد قطر رینگ را نشان میدهند. دو عدد سمت چپ هم نشاندهنده ارتفاع تایر است. اگر بین اعداد خط فاصله (-) باشد، واحد اعداد، اینچ است. اگر بین اعداد ممیز (/) باشد ، واحد اعداد، سانتیمتر است.
در تایرهای رادیال یا سیمی، ترکیب اعداد کمی متفاوت است و معمولا شامل سه بخش عددی و یک حرف است؛ دو عدد سمت چپ عرض مقطع اسمی تایر را بر حسب اینچ نشان میدهند. دو عدد دوم نسبت H/S تایر را نشان میدهند. یعنی نسبت ارتفاع پاشنه تایر به پهنای تایر. حرف R نشان دهنده ساختار تایر است و دو عدد آخر قطر داخلی تایر که بر روی رینگ سوار میشوند را نشان میدهند.
در تایر بایاس، لایههای بدنه یا همان کارکاس از نخهای مصنوعی یا نخی ساخته شدهاند که به شکل مورب، با زاویه تقریبا ۳۰ تا ۴۰ درجه نسبت به خط مرکزی تایر، روی هم قرار میگیرند. این لایهها به صورت ضربدری از یک سمت تایر به سمت دیگر کشیده شده و یک ساختار یکپارچه بین دیواره و آج ایجاد میکنند. همین یکپارچگی باعث میشود دیواره و آج همزمان خم شوند و با هم حرکت کنند. تایرهای بایاس برای کارهای سنگین با سرعت پایین مناسباند و ضربهگیری خوبی در زمینهای ناهموار دارند، اما در سرعتهای بالا بیشتر گرم میشوند و عمر آج آنها کمتر از تایرهای رادیال است. همانطور که در بخش قبلی به آن اشاره شد علامت تشخیصی این نوع تایر روی دیواره، وجود یک خط فاصله «-» یا اسلش «/» بین اعداد ابعاد است. ساختار تایر رادیال متفاوت است.
در این نوع، لایههای بدنه به صورت شعاعی و عمود بر خط مرکزی تایر (زاویه ۹۰ درجه) از یک لبه به لبه دیگر کشیده میشوند. روی این لایهها، کمربندهای فولادی یا فیبری (Belts) قرار گرفته که آج را محکم و پایدار نگه میدارند. در نتیجه دیواره و بخش آج عملکردی مستقل پیدا میکنند. همین ویژگی باعث افزایش عمر آج، کاهش مصرف سوخت و پایداری بیشتر در سرعتهای بالا میشود. البته دیواره تایر رادیال در برابر ضربههای جانبی کمی آسیبپذیرتر است. روی دیواره این تایرها، وجود حرف R میان اندازهها نشانه رادیال بودن است. یکی از دیگر اعداد روی لاستیک لودر و ماشینآلات سنگین شاخص بار و سرعت است.
شاخص بار یک عدد کُدی است که ظرفیت تحمل بار هر تایر را در شرایط استاندارد نشان میدهد. این عدد بهطور مستقیم روی تایر حک میشود و باید با جدول استاندارد شاخص بار مطابقت داده شود تا ظرفیت دقیق بر حسب کیلوگرم یا پوند مشخص شود.
به عنوان مثال اگر شاخص بار روی تایر عدد ۱۹۰ را نشان دهد طبق جدول ETRTO، شاخص ۱۹۰ به معنی تحمل ۱۳۳۰۰ کیلوگرم (تقریبا ۱۳.۳ تن) بار توسط هر تایر بهصورت تکی است. شاخص بار همیشه برای یک تایر اعلام میشود، نه برای محور یا کل وسیله. اگر بار و فشار باد تنظیم نباشد، حتی با شاخص بار مناسب، عمر تایر کم و ریسک خرابی بالا میرود. در ماشینآلات سنگین، شاخص بار باید متناسب با وزن کاری + فشار دینامیکی (مانند پر و خالی شدن جام یا تغییر شیب مسیر) انتخاب شود.
نماد سرعت نیز یک حرف انگلیسی است که حداکثر سرعت مجاز تایر را در شرایط ایمن و تحت بار نامیاش نشان میدهد. به عنوان مثال اگر روی تایر بعد از شاخص بار حرف B آمده باشد به این معناست که حداکثر سرعت مجاز این تایر ۵۰ کیلومتر بر ساعت است. البته در تایرهای ماشینآلات معدنی، ساختمانی و لودرها، نماد سرعت اغلب پایینتر است چون تمرکز روی تحمل بار و مقاومت در زمینهای خشن است. تجاوز از سرعت مجاز باعث افزایش گرمای داخلی تایر و آسیب به ساختار لایهها میشود.
وقتی این دو کنار هم میآیند (مثل ۱۹۰B)، یعنی این تایر در سرعت ۵۰km/h میتواند تا ۱۳.۳ تن بار را تحمل کند. تغییر یکی از این پارامترها معمولا نیازمند کاهش پارامتر دیگر است (بار کمتر در سرعت بالاتر یا برعکس). علاوه بر ابعاد، شاخص بار و نماد سرعت، بسیاری از لاستیکهای مورد استفاده در لودرها و سایر ماشینآلات سنگین دارای علامتگذاریهای تکمیلی هستند که اطلاعاتی دقیق و کاربردی در خصوص ماهیت، کاربری و شرایط استفاده از تایر ارائه میدهند.
این علائم، نقش مهمی در انتخاب صحیح تایر متناسب با شرایط عملیاتی ایفا میکنند. حروف TL بیانگر Tubeless یا تایر بدون تیوب داخلی است که از لایه داخلی ویژه برای نگهداری هوا استفاده میکند. این نوع ساختار، نشت هوا را به حداقل رسانده و تعمیرات را سادهتر میسازد. در مقابل، علامت TT نشانه Tube Type بوده و حاکی از نیاز به استفاده از تیوب داخلی است . کدهایی نظیر E3، E4، L5 یا G2 بیانگر نوع و عمق آج و کاربری آنها هستند. به عنوان مثال، کد E3 برای کامیونهای معدنی با آج متوسط، L5 برای لودر با آج بسیار عمیق و مقاوم در محیطهای سایشی، و G2 برای گریدرها با آج کمعمق و مناسب کار بر روی سطوح صاف طراحی شده است.
این طبقهبندی بر اساس استاندارد TRA (Tire & Rim Association) انجام میشود. کدی مانند XAD 65-1 در تایرهای میشلن، معرف سری تولید و نسل محصول است و برای سفارش قطعات یدکی و ردیابی موجودی در انبار اهمیت دارد.
نمادهایی مانند F(محور جلو)، ( R محور عقب) یا فلش جهت حرکت، بیانگر محل مناسب نصب و جهت صحیح گردش تایر هستند. رعایت این علائم به عملکرد بهینه و افزایش عمر کارکرد کمک میکند.
عباراتی مانند M+S (Mud + Snow) به معنای مناسب بودن تایر برای شرایط گل و برف، یا نماد کوه سهقلو با دانهبرف برای تایر تاییدشده در شرایط برفی شدید، از جمله علامتگذاریهای اختیاری ولی مهم هستند.