خودروهای گازسوز که مدت‌ها از لیست علاقه‌مندی‌های خانواده‌های ایرانی حذف شده بود حالا با افزایش اختلاف نرخ بنزین‌وگاز دوباره مورد‌توجه قرار گرفته‌اند. آن‌ها علاوهبر برخورداری از سوخت ارزان‌تر، حجم کمتری از آلاینده‌ها را وارد هوا می‌کنند و دوستدار محیط‌زیست هم شناخته می‌شوند. اما با تمام این مزایا به‌نظر می‌رسد شرایط هنوز برای تولید قطعات چنین خودروهایی فراهم نباشد. در این خصوص محمدعلی احترام، کارشناس صنعت قطعه در گفت‌وگو با «دنیای‌خودرو» به بیان نظرات خود می‌پردازد.
در دهه ۸۰ خودروهای گازسوز مورد توجه قرار گرفتند اما طی سال‌های اخیر شاهد فراموش شدن آن‌ها بودیم. دلیل این ماجرا چیست؟
دلیل آن اختلاف اندک بین نرخ بنزین و گاز بود، از همین رو کمتر کسی به استفاده از این خودروها علاقه نشان می‌داد. حال با‌توجه به اصلاح قیمتی که انجام شده، مردم و مسئولان متوجه شده‌اند استفاده از خودروهای گازسوز به‌صرفه‌تر است. از همین رو توسعه خودروهای گازسوز در برنامه قرار دارد، اما اکنون اصلی‌ترین بحث بین تولیدکنندگان این است که گاز هم سال دیگر با افزایش قیمت روبه‌رو می‌شود یا نه؟ بنابراین اگر مسئولان وزارت نفت با قاطعیت این اطمینان را بین خودروسازان و قطعه‌سازان ایجاد نکنند، توسعه تولید خودروهای گازسوز هم به کندی پیش خواهد رفت.
با توجه به شرایط امروز در صورتی که خودروسازان قصد افزایش تولید خودروهای CNG را داشته باشند، قطعه‌سازان چنددرصد از نیاز آن‌ها را می‌توانند تامین کنند و چه بخشی از قطعات باید از خارج کشور وارد شود؟
براساس بررسی‌هایی که انجام داده‌ایم، قطعه‌سازان توان تولید کمتر از ۵۰ درصد قطعات خودروهای CNG را دارند و مابقی باید همگی از طریق واردات تامین شوند؛ چراکه برخی قطعات این خودروها در حوزه ایمنی هستند و تیراژشان هم به شدت کم و غیرقابل‌توجیه است. درحال‌حاضر نیز کیت‌های گازسوز به‌صورت کارگاهی روی خودروها نصب می‌شوند.
ذاروپا و آمریکا ما را تحریم کرده‌اند اما همچنان با چین مبادلات اقتصادی‌مان را ادامه دادیم. البته مساله‌ای که وجود دارد این است که چین کار کمی در حوزه خودروهای سواری گازی انجام داده و در این خصوص مهندسان این کشور نیز عقب هستند. البته با‌توجه به نیاز ایران اقداماتی در چین شروع شده و قرار است ECU را به‌عنوان مهم‌ترین قطعه خودروهای گازسوز تولید و به ایران ارائه دهند.
با توجه به اینکه اشاره کردید بیشتر قطعات وارداتی هستند، بهتر نبود همچون هدف داخلی‌سازی قطعات که با برگزاری میزهای تخصصی تعمیق ساخت داخل دنبال می‌شود، تولید قطعات گازسوز را هم پیش از اصلاح نرخ بنزین در برنامه قرار می‌دادیم؟
به‌رغم اینکه قطعه‌سازان زمزمه‌های اصلاح نرخ بنزین را شنیده بودند اما به سمت تولید قطعات خودروهای گازسوز حرکت نکردند، به‌این‌دلیل که آن‌ها اغلب درگیر مسائلی همچون تامین مواد اولیه و غیره بودند. از همین رو آن‌ها به سمت خرید تجهیزات مورد‌نیاز برای تولید قطعات خودروهای گازسوز نرفتند.
آن‌هایی هم تجهیزات داشتند تازه با افزایش نرخ قیمت بنزین است که به سمت آماده‌سازی امکاناتشان برای تولید رفته‌اند. به بیان کلی‌تر برای توسعه خودروهای گازسوز در بین قطعه‌سازان برنامه مناسبی وجود نداشته است.
به‌طور تقریبی چه مدت است قطعه‌سازان از حرکت صنعت خودرو به سمت تولید خودروهای گازسوز اطلاع دارند؟
تقریبا از یک‌سال‌و‌نیم گذشته قطعه‌سازان در این رابطه که باید به سمت تولید قطعات خودروهای گازسوز حرکت کنند، اطلاع داشتند. طرح افزایش قیمت که الان مطرح شده، از یک‌سال قبل با گران شدن بنزین و ثابت ماندن نرخ گاز مطرح و در مرکز پژوهش‌های مجلس نیز عنوان شد. در فاز نخست با اجرایی کردن کارت‌سوخت‌ها شروع شد. بنابراین مشخص بود چنین اتفاقی رخ خواهد داد و کسانی که در این بخش فعالیت می‌کردند هم تا حدودی می‌دانستند قیمت بنزین افزایش می‌یابد.
از این نظر هم نگرانی وجود ندارد و ظرفیت برگشتن به خودروهای گازسوز فراهم است. قابلیت استفاده از تجهیزات برای تولید قطعات این خودروها نیز مهیاست. البته اگر برنامه‌ریزی دقیق‌تری قطعه‌سازان انجام می‌دادند شاید اکنون سریع‌تر به نتیجه می‌رسیدند و خط‌تولید خودروهای گازسوز هم توسعه یافته بود. این خودروها علاوه بر اینکه از لحاظ قیمت سوخت مقرون‌به صرفه‌تر هستند از نظر محیط‌زیستی نیز آلودگی کمتری دارند.
با‌توجه به عدم آمادگی قطعه‌سازان برای تولید قطعات خودروهای گازسوز فکر می‌کنید چقدر زمان نیاز است تا آن‌ها توان تولید مناسب خط تولید را پیدا کنند؟
همانطور که اشاره کردم در حوزه خودروهای گازسوز، یکسری از قطعات در داخل تولید می‌شود و یکسری از قطعاتی که در حوزه ایمنی است نیز از طریق واردات تامین می‌شود. بنابراین در اینجا بحث تامین قطعات خارجی و داخلی اهمیت دارد تا اینکه بگوییم قطعه‌ساز برای تولید قطعات این بخش با توجه به اولویت‌هایش کم‌کاری کرده، البته در تولید مخزن گاز این موضوع ممکن است درست باشد.
چون دوره‌ای سرمایه‌گذاری‌های بسیار خوبی روی انواع مخزن و حتی کامپوزیت آن شد اما چون روند به سمت تقویت بنزین بود و تفاوت قیمت بنزین و گاز هم چندان زیاد نبود، آن صنایع نیز متوقف و دستگاه‌ها هم انبار شدند. الان زمان آن رسیده دستگاه‌ها را بازیابی کنند و تجهیزاتی را که در حوزه کیت‌های گازسوز و در حوزه تولیدات مرتبط با گازسوز بود، دوباره روی کار آورند. بحث دیگر که درباره ان نگرانی هم وجود دارد، تامین کاتالیست یا ECU و قطعاتی شبیه این است که در حوزه گازسوز تامین این قطعات با مشکلات بیشتری مواجه است.
دلیل اینکه می‌گویید در تامین ECU خودروهای گازسوز با مشکلات بیشتری مواجه خواهیم بود، چیست؟
ECU گازسوز به جای چهار انژکتور باید هشت انژکتور را پوشش دهد و ECUهای معمولی شاید توانمندی تطبیق با گازسوز را نداشته باشند. از همین رو تامین این قطعه حتی در چین با‌توجه به اینکه خودروهای گازسوز در آنجا رواج ندارد و این کشور به‌عنوان تامین‌کننده اصلی قطعات ما معرفی می‌شود، به‌زمان بیشتری نیاز دارد. برای تامین این قطعات همکاری‌هایی هم در تحقیقات موتور و ایران‌خودرو ایجاد شده اما برای تامین این قطعات نیاز به زمان بیشتری است.
برای تامین کاتالیست خودروهای گازسوز با چه مشکلاتی مواجه خواهیم بود؟
با‌توجه به اینکه در کاتالیست خودروها از چند فلز گرانبها استفاده می‌شود و قیمت این فلزات نیز طی سال‌های اخیر روند افزایشی داشته است برای تامین کاتالیست خودروهای گازسوز با مشکلات بیشتری مواجه هستیم؛ چراکه PGM گاتالیست خودروهای گازسوز۵۰ است و PGM کاتالیست بنزینی نیز ۱۵ است. این به این معناست که در خودروهای گازسوز به نسبت خودروهای بنزینی ۳ تا ۴ برابر فلزات گرانبها بیشتر مصرف می‌شود. از همین رو کاتالیست خودروهای بنزینی حدود ۲میلیون‌تومان و برای گازسوز نیز بین ۳ تا ۴ میلیون تومان است.
البته هرچند چنین مشکلاتی برای تولید خودروهای گازسوز وجود دارد اما این خودروها از نظر بحث آلودگی محیط‌زیستی پایین و مصرف سوخت، نسبت‌به خودروهای بنزینی از ارزش بیشتری برخوردار هستند.
این خودروها هم سوخت ارزان دارند و هم مشکل بنزین یورو چهار، پنج، شش ندارند و با یکسری تغییرات حتی می‌توان یورو ۶ را هم روی همین خودروها دریافت کرد. بنابراین به نظر من در آینده خودروهای CNG در بازار خودرو سهم خوبی را به خود اختصاص دهند.
براساس پیش‌بینی که انجام دادید در آینده چنددرصد از بازار خودرو متعلق به خودروهای گازسوز خواهد بود؟
بر اساس گزارشی که برای مرکز پژوهش‌های مجلس تهیه کردم، تا سال ۱۴۰۴ حدود۴۰درصد از بازار خودرو به گازسوزها اختصاص دارد. یعنی ۴۰درصد CNG و مابقی هم به بقیه محــصولات اختصاص می‌یابد.
درحال حاضر جایگاه‌های CNG تامین نیاز این درصد بالا از خودروها را دارند؟
چنین ظرفیتی همین الان نیز در جایگاه‌های CNG وجود دارد و جایگاه‌های ما اکنون زیر ظرفیت میانگین فعالیت می‌کنند. درحال‌حاضر با‌توجه به اصلاح قیمتی که در سوخت انجام شد، این مزیت به وجود آمده است تا از خودروهای گازسوز استفاده بهتر و بیشتری شود.
فکر می‌کنید با این شرایطی که قطعه‌سازان ما در تولید همین قطعات خودروهای بنزینی هم با مشکل مواجه هستند، به چقدر زمان برای تولید قطعات خودروهای گازسوز نیاز دارند؟
بر اساس پیش‌بینی که انجام داده‌ام به نظر می‌رسد تا آخر شهریور مساله ECU و کاتالیست حل شود. چون تامین این قطعات چندان پیچیده‌ای نیست و فقط بحث این است که باید بازار مشخص شود. الان بازار توجیه شده است و چندکارگاه هم به این سمت حرکت کرده‌اند که کارگاه تبدیل را تجهیز و موتورهای بنزینی را به گازسوز تبدیل کنند. مثل چندسال پیش که همه به سمت گازسوز رفتند الان هم همه به سمت گازسوز حرکت خواهند کرد.
فکر می‌کنید دوباره این تب استفاده از خودروهای گازسوز بعد از مدتی همچون گذشته فروکش کند؟
چندسالی تب این ماجرا داغ می‌شود و ادامه آن بستگی به اختلاف قیمت بنزین و گاز دارد. البته از ادامه آن استقبال می‌کنم چون با این شرایط محیط‌زیستی بهترین گزینه توسعه تولید خودروهای گازسوز است.
برای تولید قطعات «های تک» خودروهای گازسوز هم اکنون برنامه‌ای وجود دارد؟
در حوزه گازسوز در ایران بزرگ‌ترین کاری که انجام شده؛ روی موتور EF۷ است که سرمایه‌گذاری کردند تا پایه گازسوز شود. اما در حوزه قطعات هنوز بسیار عقب هستیم. در قطعات اصلی که انژکتور وجود دارد، در بنزینی و گازی هر دو وارداتی است. ECU هم بنزینی جلوتر است.
علاوهبر قطعات «های‌تک» خودروهای گازسوز، همانطور که اشاره کردم یکسری قطعات «های‌تک» به حساب نمی‌آیند و قطعات ایمنی هستند که صرفه ندارد با توجه ریسکی که دارد و تیراژ پایین خودرو به سمت داخلی‌سازی آن برود.
قطعه «های تک» اصلی عضو زنجیره تامین مجموعه گازسوز موتور است که این اتفاق در ایران رخ داده اما در اجزا هنوز جای کار وجود دارد که شامل کاتالیست تا مخزن می‌شود. درحال حاضر هم از قدیمی‌ترین نوع مخازن که فلزی هستند در خودروهای گازسوز استفاده می‌کنیم. البته با تمام مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد اگر تولید خودروهای گازسوز جدی گرفته شود قطعا در آینده مشکل تامین و داخلی‌سازی قطعات آن را هم برطرف خواهیم کرد.
در کنار مسائلی که به آن‌ها اشاره کردید، یکی از اهدافی که وزارت صنعت در‌خصوص تولید خودرو پیش می‌برد، بحث کاهش ارزبری است. فکر می‌کنید گازسوز شدن خودروها به این هدف هم کمک کند؟
بستگی‌به این‌دارد دارد چه سیاست‌گذاری را در زمینه بنزین پیش ببریم. برای مثال می‌توانیم بنزین یورو چهار، پنج و غیره را صادر کنیم که با ارزآوری آن کمک بزرگی به بخش ارزی صنعت خودرو خواهیم کرد. چراکه با گازسوز شدن خودروها ظرفیت بالایی از بنزین مصرفی کاهش و می‌توانیم از این ظرفیت را در راستای ارزآوری استفاده کنیم.
علاوهبر این در خودروهای یورو پنج و شش باید طرح‌های توسعه‌ای روی موتورها انجام دهیم درصورتی که خودروها گازسوز را به‌راحتی می‌توانیم به یورو پنج و شش تبدیل کنیم. بنابراین می‌توانیم بگوییم در این زمینه هم خودروهای گازسوز با هدف وزارت صنعت همراه‌تر هستند.
