به گزارش «اخبار خودرو»،رانش زمین، صبح چهارشنبه ۳۱فروردین در مسیر شرق به غرب بزرگراه شهید همت قبل از پل بزرگراه شهید چمران رخ داد. رانش زمین در قسمت تپه فضای سبز مجاور بزرگراه منجر به ریخته شدن خاک بر سطح بزرگراه و موجب بروز ترافیک شدید در یکی از اصلی‌ترین بزرگراه‌های پایتخت شد و برای ساعاتی رفت‌وآمد در این مسیر را با اختلال مواجه کرد. در ادامه گزارش به بررسی جزئیات این رخداد می پردازیم.
عامل ایجاد رانش زمین چه بود؟
چهارشنبه ساعت ۹ صبح در ضلع شمالی اتوبان همت از سمت شرق به غرب نرسیده به تقاطع چمران، حرکت دامنه‌ای به ابعاد ۲۰ در ۱۵ متر در دامنه خاکی مشرف به یال شمالی بزرگراه همت رخ داد که حرکت توده خاکی موردنظر یک باند کندرو اتوبان همت را مسدود کرد و موجب ترافیک غیرمعمول در آن ساعت روز در منطقه شد.
برخی کارشناسان حوزه زلزله در این باره اعلام کردند که شیب زیاد، پوشش خاکی تحکیم‌نیافته و نفوذ آب ناشی از آبیاری فضای سبز به لایه زیرسطحی خاکی، به‌رغم داشتن سیستم زهکشی و استفاده از ژئوتکستایل (صفحات نفوذپذیری که از الیافی همچون پلی‌استر یا پلی‌پروپیلن ساخته شده‌اند) موجب ناپایداری دامنه در قطعه‌ای از حاشیه شمالی همت نرسیده به تقاطع چمران شده است. کم نیستند حاشیه‌های بزرگراه‌های تهران که شیب‌های تندی دارند و معمولا آب‌پاش‌ها ساعت‌ها در این فضاها رها می‌شوند؛ تا جایی که آب به حاشیه خیابان و بزرگراه‌ها می‌آید. این حوادث کوچک و قابل‌کنترل هستند و اثراتشان خیلی سریع رفع می‌شود اما درس‌های بسیار خوبی دارند، به‌ویژه اینکه اگر در زمان زلزله و حوادث بزرگ چنین دامنه‌هایی شروع به حرکت کنند، موجب انسداد مسیر و ایجاد ترافیک سنگین می‌شوند. حمید جوانی، شهردار منطقه ۳ در این خصوص گفت: «به دلیل شیب زیاد و استفاده از ژئوسل در زیر خاک، بر اثر بارندگی‌های اخیر ریشه گیاهان از خاک فاصله گرفته و به محض آغاز فصل آبیاری، چمن رانش داشته و طی این فعل و انفعالات، لایه نخستین خاک به سمت اتوبان حرکت کرده است.» او ادامه داد: «نیروهای معاونت خدمات شهری و محیط‌زیست شهرداری منطقه ۳ با استقرار بشکه‌های ترافیکی و نوار خطر رانش، دیواره اتوبان همت شرق به غرب، قبل از خروجی چمران شمال را به صورت موقت رفع خطر کردند و با اقدام به موقع از از بروز هرگونه خسارت مالی و جانی پیشگیری شد.»
امکان پیشگیری وجود داشت؟
دکتر علی ، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به رخداد زمین‌لغزش در اتوبان همت گفت: «این دامنه خاکی مشرف به اتوبان دارای شیب بسیار تندی بوده؛ به طوری که بالا رفتن کارشناسان ما به شکل پیاده از آن توده دشوار بود. خاک این منطقه نیز به دلیل احداث اتوبان‌ها، تحکیم‌یافته نیست. در این بخش از دامنه مشرف به اتوبان همت، فضای سبز احداث و درختکاری انجام شده است. آبیاری بیش از حد نیاز زمین، فضای سبز، چمن‌ها و درختان موجب شد خاک اشباع شود و بر اثر اشباع‌شدگی و شیب تند این حرکت در دامنه خاکی روی داده است.» وی با تاکید بر اینکه آب زیاد موجب ناپایداری شده است، یادآور شد: «در این حادثه البته ممکن است ارتعاشات ناشی‌از حرکت خودروها نیز موثر باشد» بیت‌الهی اظهار کرد: «نکته مهم در این رخداد آن است که دامنه‌های مشرف به اتوبان‌ها و معابرهای اصلی به‌ویژه در مناطق شمالی شهر تهران کم نیستند بنابراین لازم است درباره پایداری این دامنه‌ها، به‌ویژه در زمینه آبیاری دقت بیشتری به عمل آید؛ چون دامنه‌هایی که ناپایداری دارند، ممکن است در اثر زلزله و ارتعاشات قوی، ریزش اتفاق بیفتد و برخی مسیرها هم مسدود شوند.» وی با بیان اینکه این حادثه ابعاد کوچکی داشته است، افزود: «این حادثه دقایقی بعد از رخداد، ساماندهی شد؛ ولی برای چنین دامنه‌ها و معابری باید حتما بازرسی‌های دوره‌ای به‌منظور اطمینان از عملکرد زهکش‌ها و پایداری دامنه‌ها به ویژه برای تهران برنامه‌ریزی و اجرا شود.»
وی در ادامه توضیح داد: « سیستم زهکش درصورتی‌که آب به عمق زمین و لایه‌های خاکی نفوذ کند، آب‌ها را جمع‌آوری و از طریق لوله به پایین‌دست هدایت می‌کند تا دامنه خیلی مرطوب و دچار حرکت نشود. در اینجا هم از این سیستم استفاده شده بود اما به نظر می‌رسد این سیستم کارایی لازم را نداشته است. بازدید دوره‌ای برای بررسی کارکرد این سیستم‌های زهکش توصیه می‌شود. افزون‌بر این در چنین زمین‌های پرشیبی که مشرف به اتوبان‌های اصلی هستند، احداث سازه‌های نگهبان و دیواره‌های جاده برای جلوگیری از حرکت دامنه نیز توصیه می‌شود.»
احداث دیوارهای جاده‌ای برای پایداری دامنه‌ها
در این رابطه علی جباری، کارشناس حوزه زمین‌شناسی در گفت‌وگوی اختصاصی به روزنامه «دنیای خودرو» گفت: «این حادثه ازجمله حوادثی است که کم و بیش ممکن است در سراسر ایران اتفاق بیفتد اما اگر پیشگیری نشود قطعا منجر به رانش زمین می‌شود.» وی تاکید کرد: «به‌خصوص در امتداد اتوبان‌ها و معابر اصلی به‌دلیل شیب‌ها و پستی و بلندی‌های زمین هنگام بارندگی و آبیاری ممکن است این حرکت‌ها تشدید شوند.» این کارشناس زمین‌شناسی اظهار کرد: «اصلی‌ترین مشکلی که این پدیده در محیط‌های شهری به وجود می‌آورد، این است که اگر روی چنین دامنه‌هایی ساختمان احداث شود، آن را جابه‌جا می‌کند.» وی درباره عوامل این رخداد بیان کرد: «نفوذ آب به زیر سطح و عملکرد ضعیف سیستم زهکش این بخش از دامنه مشرف به اتوبان عامل ایجاد این حادثه بوده است.» علی جباری در ادامه هشدار داد: «باید مراقب باشیم آب وارد این زمین‌ها نشود و علاوه‌بر سیستم زهکش که باید بازرسی شود، حتما باید دیواره‌هایی برای پایداری این دامنه‌ها احداث شود تا از این دست اتفاق ها تکرار نشود.»
