موضوع هــوای پـاک در آغــاز فصل سرد بیش از روزهای دیگر سال موردتوجه مسئولان قرار میگیرد. از آنجا که در این روزها وارونگی هوا قبل از شدتگرفتن سرما گریبان پایتخت و کلانشهرهای کشور را گرفته است، بررسی دلایلی را که موجب تشدید این وضعیت میشود؛ مورد بررسی قرار دادیم. مهمترین عامل در این میان، به غیر از سوزاندن مازوت در نیروگاههای تولید برق؛ تردد خودروهای فرسوده بهنظر میآید.
در اینباره سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیطزیست مجلس معتقد است: «اصلاحیه پیشنهادی دولت درخصوص اسقاط خودرو عملا اسقاط خودرو را تعطیل و امضای طلایی را اجرایی میکند.» وی در گفتوگو با روزنامه «دنیایخودرو» عنوان کرد: «هنگامی که اسقاط خودرو تعطیل شود، تا ۸۰درصد آلایندگی هوا و خسارت ۱۱میلیارد دلاری به سلامت مردم تحمیل میشود.»
رفیعی در ادامه اظهار کرد: «مهمترین مساله اسقاط خودروهای فرسوده، کاهش میزان آلایندگیهای هواست که کشور را دچار چالشهای بسیار و سلامت مردم را تهدید میکند.»
برخی کارشناسان معتقدند میزان هزینه تحمیلی به شهروندان بابت آلودگی هوا بیشاز هزینههای پیشگیری از آلودگی هواست. بیماریها و مرگومیرهای ناشی از آلودگی هوا چه میزان به دولت و شهروندان زیان وارد کرده است؟
طبق آمارهای منتشرشده از سوی وزارت بهداشت، سالانه حدود ۲۷هزار مرگومیر منتسب به آلودگی هوا در کشور ثبت میشود، اما متاسفانه آلودگی هوا دیده نمیشود و اثرات مستقیم و غیرمستقیم آن که منجر به فوت یا عوارض دیگر میشود، در آمارها به چشم نمیآید.
تا پیش از ممنوعیت واردات خودرو عملا تنها واردکنندگان خودرو اقدام به اسقاط میکردند که آن هم طی سالهای اخیر متوقف بوده است. حمایتهای دولت برای خروج از بنبست تردد خودروهای فرسوده تا چه میزان میتواند به نوسازی چهره شهرها سرعت ببخشد؟
از زمانی که دولت بهطور جدی وارد عرصه اسقاط شد، روند خوبی شکل گرفت؛ بهشکلی که توانستیم حدود ۲میلیون خودرو فرسوده را از رده خارج کنیم. اما به دلیل اینکه ارائه گواهی اسقاط خودرو فقط مربوط به خودروهای وارداتی بود و خودروسازان داخلی هیچ مسئولیتی برای اسقاط خودروهای فرسوده نداشتند، همانطور که مطرح کردید؛ از سال ۹۶ که واردات خودرو ممنوع شد، عملا اسقاط خودرو نیز به کما رفت.
احیای طرح ساماندهی صنعت و بازار خودرو در مجلس پیشین استارت خورد، اما کشمکشهای مجلس و دولت وقت نگذاشت مردم از مزایای این طرح بهرهمند شوند و درنهایت مجلس فعلی طرح ساماندهی را با تغییراتی به مرحله تصویب نهایی و ابلاغ رساند. مصوبه ساماندهی چه کمکی به شفافسازی قانون از رده خارج کردن و اسقاط خودروهای فرسوده خواهد کرد؟
طرح ساماندهی صنعت خودرو از مجلس دهم معطل ماند و مجلس یازدهم توانست آن را تصویب برساند. در این قانون تکالیفی برای دستگاهها در حوزه خودرو مشخص شد و مواردی هم در حوزه حفظ محیطزیست مطرح شده است. در یکی از تبصرههای ماده ۱۰ این قانون اشاره شده که به ازای تولید هر ۴ خودرو و موتورسیکلت، یک خودرو فرسوده باید از رده خارج شود. این تبصره برای جبران آمار اسقاطی است که بعد از ممنوعیت واردات خودرو به صفر رسید. البته سهماه از ابلاغ این قانون نگذشته بود که دولت لایحه اصلاحی به مجلس ارائه کرد. در لایحه الحاقی آورده شده است که اسقاط یک به چهار خودروها لحاظ نشود و به ازای آن 1.5درصد مبلغ تولید خودرو از تولیدکننده پول گرفته شود. بدین ترتیب تولیدکننده عملا این مبلغ را از خریدار دریافت کرده و دیگر مسئولیتی برای اسقاط خودروهای فرسوده نخواهد داشت.
مبلغ درنظر گرفتهشده (1.5درصد قیمت تمامشده) آیا میتواند شرایطی را برای دارندگان خودروهای فرسوده ایجاد کند که از تردد با خودروهای اسقاطی منصرف شوند؟
نرخ خودروهای مستعمل که در اختیار مردم است بهنوعی تابع قیمت خودرو نو در بازار است. بر این اساس، رقم 1.5درصد قیمت خودرو نو مبلغ ناچیزی است که اصلا برای دارندگان خودروهای فرسوده هیچ انگیزهای جهت پیشقدم شدن در اسقاط ایجاد نمیکند و قطعا آنها راضی نمیشوند خودرو فرسوده خود را برای بازیافت به شرکتهای اسقاط خودرو تحویل دهند. موضوع مهم دیگر این است که در تبصره ۳ لایحه پیشنهادی دولت آمده است؛ درصورتیکه گواهی اسقاط به میزان لازم نباشد و موجب اختلال در روند تولید خودروها شود، باید فرآیند پرداخت پول بهجای اسقاط خودرو اجرا شود. ازسویدیگر، مرجع تشخیص این اختلال و کمبود گواهی اسقاط هم خود وزارت صمت است؛ این یعنی ذینفع، هم سیاستگزاری، هم اجرا و هم نظارت میکند. جالبتر آنکه صندوقی که پیشنهاد شده پول 1.5درصد به آن پرداخت شود هم در خود وزارت صمت دیده شده است.
برخی کارشناسان معتقدند؛ اصلاح طرح ساماندهی صنعت خودرو و حذف اسقاط خودرو، موانع بسیاری پیش روی شهروندان خواهد گذاشت. به نظر شما اجرایی شدن اصلاحیه پیشنهادی دولت درخصوص اسقاط خودرو چه پیامدهایی را به دنبال خواهد داشت؟
اگر اسقاط خودرو تعطیل شود، یعنی ۸۰درصد آلایندگی هوا و خسارت ۱۱میلیارد دلاری به سلامت مردم را نادیده میگیریم. همین الان در تامین شربت سرماخوردگی و داروهایی ساده دچار مشکل هستیم. حال میخواهند بیماریهای صعبالعلاج هم به اینها اضافه کنند. درعینحال یارانه پنهان مصرف سوخت گازوئیل و بنزین را که وسایط نقلیه فرسوده چندین برابر خودروهای نو به خود اختصاص میدهند هم در نظر نمی گیرند که آن هم عدد و رقم قابل توجهی است. جای تاسف است که دغدغه مسئولان امر این شده که پول اسقاط خودرو به کدام صندوق برود؛ سازمان محیطزیست یا وزارت صمت. هرچند معتقدم اگر به صندوق ملی محیطزیست واریز شود با توجه به ماهیتی که دارد، بهتر خواهد بود. اما در عجبم که اصلا چرا سازمان محیطزیست در دولت اصلا اجازه داد که لایحه پولیکردن اسقاط که اساس آن به محیطزیست صدمه وارد کرده است و آسیبهای آن به مردم مرتبط میشود، به مجلس ارائه شود.