خودروهای برقی به‌فناوری پیشرفته مانند هوش مصنوعی، حسگرها، اینترنت اشیا و شبکه‌هایش متکی هستند که این مساله نگرانی‌های امنیت ملی را در کشورهای غربی افزایش داده است. زیرا چین یکی از بازیگران قدرتمند در تولید انبوه این فناوری‌هاست. صنعت‌خودرو در سراسر جهان نقش پررنگی در اشتغال و اقتصاد دارد.

به‌همین دلیل چرخش چین به‌سمت تولید خودروهای برقی، غول‌های سنتی خودروساز غربی را به‌چالش کشیده است. رهبران اروپایی نگران افزایش سهم بازار خودروهای برقی چینی در اروپا هستند.

اتحادیه‌اروپا به‌دلیل دست کم گرفتن چین، با خطر از دست دادن صنعت‌خودرو خود مواجه است. بعد از خواب چندین ساله، حالا که اتحادیه‌اروپا تسلط چین بر بازار خودروهای برقی را مشاهده کرده، آن را محصول یارانه‌های غیر عادلانه دولتی در چین می‌داند.

اتحادیه‌اروپا در حال بررسی این یارانه هاست؛ زیرا از تاثیر آن بر خودروسازان خود می‌ترسد. انتظار می‌رود خودروهای برقی چینی سهم بزرگی از فروش جهانی را به‌خود اختصاص دهند و این امر سبب نگرانی اروپا شده است.

کشورهای غربی در توسعه صنایع فناوری پاک دیر عمل کرده‌اند و اکنون با تنش‌های تجاری با چین مواجه هستند. هرچند که خودروسازان غربی نیز به‌سرعت به‌سمت برقی‌سازی صنایع خودروسازی‌شان حرکت می‌کنند.

چین که زمانی به‌عنوان یکی از عوامل آلوده‌کننده آب و هوا در جهان شناخته می‌شد، اکنون به‌یک قهرمان صنعتی در بهبود آب و هوای جهانی با گسترش تکنولوژی‌های مختلف سبز تبدیل شده است و صنعت‌خودرو برقی کارآمد چینی، برای دگرگون کردن خودروهایی با سوخت فسیلی تلاش می‌کند.

درعین حال کنترل زنجیره تامین باتری خودروهای برقی توسط چین به‌این کشور برتری منحصر به‌فردی داده است. کنترل زنجیره تامین تکنولوژی‌های حساس در 10 سال گذشته در چین به‌طور پیوسته رشد کرده و موقعیت این کشور را به‌عنوان برترین بازیگر جهانی در صنعت‌خودرو برقی مستحکم کرده است. چین همچنین کنترل خوبی بر مواد معدنی ضروری برای ساخت باتری خودروهای برقی دارد.

یارانه‌ خودروهای برقی چین زیر ذره‌بین اروپایی‌ها!

خبرگزاری بلومبرگ ادعا می‌کند دولت مرکزی چین از سال 2016 تا سال 2022 درمجموع 57 میلیارد دلار به‌عنوان یارانه در جهت رقابتی کردن خودروهای برقی چینی تخصیص داده است.

کمیسیون اروپا در حال بررسی یارانه‌های دولت چین برای بخش خودروهای برقی است. به‌نظر می‌رسد در نیمه نخست سال جاری، سازندگان چینی خودروهای برقی 1.78 میلیارد یوآن (391 میلیون‌دلار) یارانه دریافت کرده‌اند.

قابل ذکر است که پنج شرکت از 10 شرکت دریافت‌کننده یارانه برتر دولتی، در بخش تولید برق یا باتری بوده‌اند. پیشتاز دریافت این کمک ها، شرکت CATL بود که یارانه خیره‌کننده 2.85 میلیارد یوآنی دریافت کرده که این رقم تقریبا سه برابر یارانه دریافتی در سال گذشته است. شرکت EVE Energy، رقیب CATL شاهد افزایش چهار برابری یارانه‌ها بود و رقم دریافتی آن به 1.08 میلیارد یوآن رسیده است . SAIC Motor، مونتاژکننده برجسته خودروهای برقی نیز 2 میلیارد یوآن کمک دولتی دریافت کرده است.

همچنین شرکت بی‌وای‌دی که یک شرکت پیشرو در فروش خودروهای برقی چینی است، 1.78 میلیارد یوآن یارانه دریافت کرده که تقریبا سه برابر میزان سال قبل است. شرکت چانگان اتومبیل 856 میلیون یوآن کمک‌های بلاعوض دولتی دریافت کرده که برخی از آن‌ها برای «حمایت صنعتی» اختصاص داده شده است.

گریت وال موتورز نیز یارانه‌های دریافتی قابل توجه خود را به‌حمایت دولت محلی از جهانی شدن نسبت داده است. اورسولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا تحقیقات گسترده‌ای را درمورد یارانه‌های خودروهای برقی چینی در بازارهای جهانی آغاز کرده است. این تحقیقات اروپا به‌طور بالقوه می‌تواند منجر به‌اعمال تعرفه بر واردات خودروهای برقی از چین به‌اروپا شود.

مسیر پر چالش چین برای رهبری بازار خودروهای برقی

جوزپ بورل، نماینده عالی اتحادیه‌اروپا در امور خارجی معتقد است تحولات اقتصادی چین در طول سال‌ها، این کشور را از یک تولیدکننده کالاهای ارزان‌قیمت به یک نیروگاه فناوری در سطح جهانی تبدیل کرده است.

روابط اقتصادی بین اتحادیه‌اروپا و چین با حجم تجارت و عدم‌تراز قابل توجهی جریان دارد. به‌نظر می‌رسد جهان با دور شدن از «جهانی شدن» به «تمرکز بر امنیت ملی» روی آورده است؛ به‌طوری که هر کشوری به‌شدت از اقتصاد ملی خود محافظت می‌کند.

به‌گفته جوزپ بورل، اتحادیه‌اروپا چین را هم‌زمان به‌عنوان یک شریک و رقیب تجاری می‌بیند. آرمان اتحادیه‌اروپا کاهش تراز منفی تجاری با چین و حفظ منافع امنیت ملی اروپایی‌ها به‌ویژه در زمینه فناوری است. به‌نظر می رسد درنهایت چین و غرب به‌توافق می‌رسند؛ اما اروپا حاضر نیست اقتصاد و بازار پر رونق صنعت‌خودرو را به‌راحتی در اختیار چینی‌ها قرار بدهد.

البته تنش اقتصادی-سیاسی میان چین و غرب در فناوری پاک، فراتر از یارانه‌های خودروهای برقی است. فناوری‌های دیگر، از انرژی‌های تجدیدپذیر خورشیدی و باد گرفته تا کالاهای مصرفی برقی و نیمه‌هادی‌ها، بخشی از دلایل این تصمیم تازه اروپاست. اتکای بیش از حد به تولید نیمه‌هادی خارجی، به‌ویژه در تایوان و کره‌جنوبی می‌تواند بر اقتصاد ایالا متحده و اروپا تاثیر فراوانی بگذارد. این روزها مفهوم جدیدی از راهبرد اقتصادی با عنوان «اقتصاد و امنیت ملی» در کشورهای مختلف مطرح است که بر ژئوپلیتیک به‌هم تنیده فناوری و اقتصاد تاکید دارد. نه‌تنها بخش‌های دولتی، بلکه بخش‌خصوصی نیز باید قبل از سرمایه‌گذاری در فناوری‌های خاص، به‌ابعاد ژئوپلیتیکی این سرمایه‌گذاری‌ها توجه کنند تا مطمئن شوند کسب و کارشان، چابکی لازم برای مقابله با خطرات اقتصادی ناگهانی را دارد.

چشم‌انداز تجارت جهانی در حال تحول است. به‌وجود آمدن مفهوم «اقتصاد و امنیت ملی» به‌معنای آن است که بازار آزاد جهانی آن‌قدرها هم آزاد نیست و تحت‌تاثیر کنش‌های سیاسی می‌تواند تغییر کند. از این به‌بعد، کسب‌وکارها ریسک‌های ژئوپلیتیکی را باید به‌خوبی مدیریت و درک کنند. شرکت‌ها باید تخصص درون‌سازمانی ژئوپلیتیکی و تاثیر آن بر اقتصادشان را پرورش دهند.

برنامه‌های آموزش اجرایی باید توجه ویژه‌ای به «تجارت و ژئوپلیتیک» داشته باشند. شرکت‌ها بر اساس سندهای بالادستی باید امنیت ملی را در تصمیم‌گیری‌ها، از سرمایه‌گذاری‌های خارج از کشور گرفته تا مدیریت زنجیره تامین لحاظ کنند. به‌نظر می‌رسد در حال حاضر، مسائل ژئوپلیتیکی در زنجیره تامین خودروهای برقی به‌مراتب مهم‌تر از گذشته شده است.

رهبری جهانی برای تولید انبوه فناوری سبز

پاسخ غیر احساسی و سنجیده چین به‌تحقیقات در مورد اتهام یارانه‌های خودروهای برقی از سمت اروپا اهمیت موضوع ژئوپلیتیکی دیگری را برجسته می‌کند.

چین برای به‌دست آوردن جایگاه رهبری تکنولوژی در جهان، تنها به‌افزایش فروش محصولات و تسط بر فناوری نیاز ندارد؛ آن‌ها به‌بالا بردن مهارت‌های جدید برای مدیریت در سطح جهانی نیاز دارند.

غرب که تا به‌امروز چیدمان رهبری جهانی تکنولوژی را در دست داشته است، موقعیت خود را در برابر اقتصاد چین متزلزل‌تر از قبل می‌بیند. در مقابل چین نیز نیاز به‌اصلاح روابـــــط با اتحادیه‌اروپا را با توجه به‌سیاست‌های اقتصادی در حال تحول درک می‌کند.

زمان نشان خواهد داد که آیا خودروهای برقی نظم جهانی جدیدی را به‌وجود می‌آورند یا به‌دلیل اشتباهات ژئوپلیتیکی سبب ایجاد تنش بیشتری در جهان می‌شوند و تکنولوژی سومی جای خودروهای برقی و فسیلی را خواهد گرفت. خودروهای برقی، آزمون تازه‌ای برای رهبریت بالقوه جهانی چین در فناوری‌های مختلف است.

مشارکت برد-برد ایران و چین در زمینه تکنولوژی

صنعت‌خودرو ستون مهم اقتصاد جهانی است. این صنعت در ایران نیز روی تمام جنبه‌های زندگی روزمره جامعه تاثیر می‌گذارد و منبع مهمی برای اشتغال است؛ تقریبا 5 درصد از نیروی کار جهانی به‌طور مستقیم در این صنعت مشغول به‌کار هستند. غرب اکنون متوجه جایگاه کلیدی تکنولوژی‌های خودروهای برقی چین در جهان شده است و در تلاش برای تبیین گزینه‌های تجاری خود است تا به‌قدرت چین در فناوری‌های راهبردی پاسخ دهد.

البته به‌چالش کشیدن چین در این زمینه، کار آسانی نخواهد بود؛ چراکه زمان به‌نفع رقبای چین نیست. درواقع هیچ راه‌حل ساده یا کوتاه‌مدتی برای رقابت با چین در زمینه خودروهای برقی وجود ندارد.

چینی‌ها برای تحقق چشم‌انداز خود در زمینه تبدیل شدن به‌رهبر جهانی تولید خودروهای برقی، بسیار متفکر و صبور بوده‌اند. دولت چین از طریق سیاست‌هایی مانند یارانه‌ها، مشوق‌های مالیاتی و ‌سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، حمایت قابل توجهی از صنعت‌خودرو برقی انجام داده است.

درنهایت همگونی بازار عرضه و تقاضا در رشد انبوه خودروهای برقی بسیار موثر است و بازار ایران، نه با خودروهای لوکس برقی گران‌قیمت وارداتی (چینی یا غیر چینی) و نه با خودروهای ارزان بی‌کیفیت (برقی یا غیر برقی) بلکه تنها در سایه انتخابی هوشمندانه می‌تواند این همگونی را به‌دست آورد. درمجموع می‌توان گفت مشارکت برد-برد ایران با چین می‌تواند به‌رشد بالقوه صنعت‌خودرو ایران کمک کند.

دکتر علی میرزایی - کارشناس و محقق صنعت و بازار خودرو