دکتر علی میرزایی * - خودروسازی یکی از صنایع پیشرو در اتوماسیون صنعتی و استفاده از ربات‌های صنعتی در جهان محسوب می‌شود. با پیشرفت خیره‌کننده ربات‌های صنعتی، تولید خودروسازان بهینه می‌شود و هزینه‌های آن‌ها کاهش می‌یابد و این تحول در صنعت‌خودرو تاثیر چشمگیری داشته است. در کشورهای پیشرو، شاهد استفاده از فناوری‌های مکمل پیشرفته مانند هوش مصنوعی، مجازی‌سازی و همکاری ربات‌ها با انسان هستیم که می‌تواند در خودروسازی اثرگذارتر باشد.
انواع اتوماسیون
در صنعت‌خودرو، اتوماسیون به‌اشکال مختلفی ظاهر می‌شود و برای کارهای مختلف از جمله جوشکاری، رنگ‌آمیزی، مونتاژ، جداسازی، برش و فرز استفاده می‌شود که هدف نهایی افزایش کارایی، کیفیت و ایمنی است.
اتوماسیون ثابت: این روش در تنظیمات تولید با حجم بالا که برای وظایف خاص طراحی شده است، پیشرفت می‌کند و اتوماسیون به‌معنای جابه‌جایی اتوماتیک فیزیکی دستگاه نیست. در ادامه انواع اتوماسیون را بررسی می‌کنیم:
اتوماسیون انعطاف پذیر: در این نوع اتوماسیون امکان پیکربندی مجدد برنامه کنترل وجود دارد و به نیازهای تولید، با سرعت تعیین شده پاسخ داده می‌شود. تنظیمات اتوماسیون انعطاف‌پذیر، تغییر سریع برای تولید قطعات متنوع را تسهیل می‌کند.
اتوماسیون رباتیک: حضور ربات‌ها به‌طور فزاینده‌ای در کارخانه‌های خودروسازی ضروری است. این ربات‌ها وظایف مختلفی از جوشکاری و مونتاژ تا بازرسی دقیق را برعهده دارند. درجه اتوماسیون این نوع ربات‌ها متفاوت است.
ربات‌های انسان‌نما: استفاده از ربات‌های انسان‌نما، نمونه‌ای از ابتکارات BMW بوده و نشان‌دهنده یک جهش تکنولوژی قابل توجه است. این ربات‌ها مهارتی انسان‌گونه از خود به‌نمایش می‌گذارند و می‌توانند وظایف پیچیده خود را در کنار همتایان انسانی انجام دهند.
بسیاری از تولیدکنندگان خودرو مانند مرسدس‌بنز، حتی رویکرد هیبرید (انسان و ربات با هم) را انتخاب می‌کنند. کمپانی تویوتا و کارخانه گروه BMW در مونیخ از هوش مصنوعی و تجزیه و تحلیل داده‌ها برای بهینه‌سازی فرآیندهای تولید خود نیز بهره می‌برند و با ترکیب فناوری‌های مختلف، هم‌زیستی جدیدی با هدف بهره‌وری بین انسان و فناوری ایجاد کرده‌اند.
رویای تسلا
یکی دیگر از کمپانی‌های خودروسازی که در زمینه طراحی و تولید ربات‌ها حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد، تسلا است. Optimus تسلا که با نام Tesla Bot شناخته می‌شود، یک ربات انسان‌نماست که در سال 2022 رونمایی شد. کمپانی تسلا Optimus را با هدف ساخت یک ربات مقرون‌به‌صرفه و درعین حال بسیار توانا در تیراژ میلیاردی عرضه کرد.
این ربات قرار است بین سال‌های 2025 تا 2027 با قیمتی کمتر از 20 هزار دلار در دسترس عموم قرار گیرد.
این دسته از ربات‌ها می‌توانند در انجام کارهای مختلف با انسان همکار شوند. در این ربات‌ها از فناوری‌هایی مانند Autopilot و Neuralink استفاده می‌شود. معرفی Optimus Gen 2 از عزم تسلا برای تولید ربات‌های انسان‌نما با هدف افزایش سرعت و پویایی پروسه تولید در کارخانه‌ها، حکایت دارد. ایلان ماسک آینده‌ای را با یک میلیارد ربات انسان‌نما تا دهه 2040 متصور است و تسلا می‌خواهد این ربات را به‌عنوان یک بازیکن محوری در بازارهای جهانی خودروسازی معرفی کند.
مزایای ربات‌ها
ربات‌های انسان‌نما ارزان‌تر از یک صنعت‌گر خواهند بود و انتظار حقوق، بیمه و مزایا را نخواهند داشت و 24 ساعته و بدون اشتباه کار خواهند کرد. این نوع صنعت‌گران (ربات‌های انسان‌نما) از لحاظ اقتصادی برای یک تولیدکننده ایده‌آل خواهند بود.
با این‌که هزینه‌های دقیق مرتبط با ساخت و نگهداری این ربات‌ها اعلام نشده و تاثیر آن بر جنبه‌های اقتصادی- اجتماعی آینده مشخص نیست، اما طراحی و ساخت این نوع ربات‌ها همچنان قابل بحث است؛ این مساله برای صنعت‌خودرو یک انقلاب به‌مراتب بزرگ‌تر از برقی‌سازی خواهد بود.
رشد اتوماسیون فناوری در صنعت‌خودرو ایران
در حوزه خودروسازی جهان، اتوماسیون و ربات‌های انسان‌نما به‌سرعت در حال تکامل هستند و طیفی از فناوری‌ها (از هوش مصنوعی گرفته تا ربات‌های مشترک) را در بر می‌گیرد. بازار جهانی ربات‌ها در تولید خودرو قابل توجه و روبه‌رشد است.
تا سال 2022 میلادی، ارزش بازار رباتیک خودرو 12.2 میلیارددلار بود و منابع مختلف برای ابعاد این بازار در آینده پیش‌بینی‌های متفاوتی را ارائه می‌دهند. گزارش‌ها نشان می‌دهد این بازار می‌تواند تا آخر این دهه میلادی بین 15 تا 23 میلیارددلار گسترش پیدا کند (البته بدون در نظر گرفتن ربات‌های انسان‌نما مانند Optimus).
اگر کشورمان بخواهد در بازار خودروسازی آینده جهان بازیگری مطرح باشد، باید در انواع زمینه‌های فناوری که بهره‌وری را افزایش می‌دهد، برنامه‌ریزی راهبردی بلندمدت داشته باشد. تنها تغییر پیشرانه خودروها از احتراقی به‌برقی به‌بهبود محیط‌زیست کمک نمی‌کند.
پیشرفت‌های دیگری مانند پیشرفت‌های رباتیک، نوید افزایش کارایی و سازگاری با محیط‌زیست را می‌دهد. در کشور ما هنوز برنامه مدونی در زمینه تحول بهره‌وری با استفاده از پیشرفته‌ترین تکنولوژی‌های رباتیک ارائه نشده است. فراموش نکنیم که برقی‌سازی حمل و نقل هم دو دهه پیش یک رویا محسوب می‌شد و در کشورمان برنامه‌ریزان و سیاستگزاران در این زمینه تا حدی تعلل کرده‌اند.
* کارشناس و پژوهش‌گر صنعت‌خودرو
