تعیین سن فرسودگی و بیمه انواع وسایل نقلیه موتوری، موضوع ماده۸ قانون هوای پاک (اصلاح‌شده در سال ۱۴۰۰)، براساس آیین‌نامه‌ای است که حداکثر ظرف مدت سه‌ماه پس از ابلاغ این قانون به پیشنهاد مشترک سازمان و وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان ملی استاندارد ایران و بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران به‌تصویب هیات‌وزیران می‌رسد.
بر اساس این ماده قانونی، «سن مرز فرسودگی» سنی است که وسایل نقلیه موتوری به علت طول عمر و میزان کارکرد، دچار افت عملکردی و ایمنی شده و نیازمند تعمیرات و نگهداری فنی بیشتر هستند؛ این وسایل نقلیه موتوری مشمول افزایش دفعات سالانه معاینه فنی می شوند. باتوجه به سن فرسودگی که در گذشته اعلام می‌شد (۲۵ سال) اکنون بخش قابل‌توجهی از وسائل نقلیه شخصی و عمومی و همچنین موتورسیکلت‌هایی که در جاده‌ها و خیابان‌های کشور تردد می‌کنند از سن فرسودگی عبور کرده‌اند.
فرسودگی ۹۰درصدی موتورسیکلت‌های کشور؛ چالشی ملی
چند روز قبل، رئیس پلیس راهور فراجا از وجود مافیا در حوزه موتورسیکلت‌های حمل بار و کاری خبر داد و گفت: بخشی از این مافیا دارای صدها دستگاه موتورسیکلت هستند که عمده آن نیز فرسوده است.
سردار سیدتیمور حسینی درباره وضعیت وخیم موتورسیکلت‌های فرسوده افزود: عمده این موتورسیکلت‌ها که به‌عنوان ابزار کار و جابه‌جایی بار استفاده می‌شوند، منبع معیشت اقشار ضعیف است.
وی در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان موتورسیکلت‌های فرسوده‌ای را که به شهروندان آسیب فیزیکی و خسارت مالی می‌زنند، پیگیری کرد، گفت: متاسفانه برخی از این موتورسیکلت‌ها مدارک شناسایی یا هوینی ندارند و همین مساله کار را برای پلیس سخت می‌کند.
رئیس پلیس راهور با تاکید بر اینکه طبق قانون، پلیس موظف به پیگیری شکایت مردم است، افزود: ساماندهی موتورسیکلت‌ها به‌خصوص موتورسیکلت‌های فرسوده تنها از توان پلیس خارج است و باید همه نهادها با قدرت وارد شوند.
سردار حسینی، فرسودگی ۹۰درصدی موتورسیکلت‌های کشور را چالشی ملی دانست و افزود: باید دولت با تمام توان برای نوسازی و خارج کردن این موتورسیکلت‌ها از سطح خیابان و استفاده روزمره، وارد شود تا بحران‌های مستقیم و غیرمستقیم این وسائل‌نقلیه به طور اساسی و ریشه‌ای حل شود.
وی یکی از علل استفاده از موتورسیکلت‌های فرسوده را قیمت ارزان آنها به‌عنوان وسیله‌ای برای امرار معاش عنوان و اظهار کرد: چنانچه مشاغل مناسب برای این راکبان وجود داشته باشد حتما دست از این کاربرمی‌دارند.
رئیس پلیس راهور همچنین به وجود مافیا در موتورسیکلت‌ها به خصوص در حوزه جابه‌جایی بار اشاره کرد و گفت: برخی از این مافیا صدها موتورسیکلت دارند که با به‌کارگیری از اقشار ضعیف از آنها سودجویی می‌کنند.
به‌گفته سردار حسینی، بیشترین دغدغه موتورسیکلت در شهر و استان تهران است و پلیس طی چندماه اخیر با طرح ۱۰ و ۲۰ وارد میدان شده اما همچنان از نظر کارشناسی نیاز به کنترل بیشتر برای رفع فاصله بین این معضل و واقعیت امروزی جامعه داریم.
وی تاکید کرد: نگاه ما این است هرکسی باعث از بین بردن آرامش و آسایش دیگران شود باید با او برخورد کرد و طرح‌های مذکور نیز با همین هدف اجرا شده است؛ اما باید قبول کرد برای حل ریشه‌ای بحران‌های موتورسیکلت، لازم است تمام نهادها به‌خصوص دولت در کنار پلیس قرار گرفته و وارد میدان شود.
عبور سن برخی موتورسیکلت‌ها حتی از ۳۰سال
دی‌ماه سال گذشته سردار سیدتیمور حسینی در این باره تاکید کرد: بیش‌از ۹۰درصد موتورسیکلت‌های فعال کشور فرسوده هستند و به نوبه خود به دغدغه‌ای ترافیکی و آلاینده تبدیل شده‌اند.
وی به وضعیت موتورسیکلت‌های کشور اشاره کرد و توضیح داد: اکنون حدود ۱۲میلیون دستگاه موتورسیکلت در کشور تردد می‌کنند که از این تعداد، کمتر از ۱۰درصد در لیست فرسوده قرار نمی‌گیرند.
رئیس پلیس راهور، معضل موتورسیکلت‌های فرسوده را علاوه‌بر موضوع آلودگی و ترافیکی، هویت نامشخص مالکان بسیاری از آنها دانست و افزود: متاسفانه به‌دلیل فرسودگی و ارزش پایین، بسیاری از این موتورسیکلت‌ها بدون معامله و نقل و انتقال رسمی، دست‌به‌دست می‌شوند و هویت مشخصی ندارند.
نبود قانون مشخص برای موتورسیکلت‌های فرسوده و قیمت بالای موتورسیکلت‌های جدید، باعث شده است رقبتی برای تعویض این موتورسیکلت‌ها نباشد.
به‌گفته سردار حسینی لازم است نهادهای متولی علاوه‌بر تعیین الزامات قانونی برای تعویض موتورسیکلت فرسوده، مشوق‌هایی نیز برای خرید وسیله نقلیه جدید فراهم کنند تا علاوه بر استانداردسازی این وسائل نقلیه، مالکیت آنها نیز مشخص شود.
وی نوسازی موتورسیکلت‌ها و خروج دستگاه‌های فرسوده را موضوعی فرادستگاهی عنوان کرد. که اکنون با وجود تعیین حداکثر ۱۲سال سن مفید برای این وسائل نقلیه، سن برخی موتورسیکلت‌ها حتی از ۳۰سال نیز عبور کرده است.
همچنین طبق برآوردهای کارشناسان و نهادهای رسمی، بیش‌از ۱۰درصد آلودگی هوای شهر تهران ناشی از موتورسیکلت‌های فرسوده و کاربراتوری است که هر کدام از آنها حدود ۱۲ برابر یک خودرو یورو ۴ آلایندگی ایجاد می‌کنند.
به‌گفته رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط‌زیست نیز ۹۰درصد موتورسیکلت‌های شماره‌گذاری‌شده فرسوده و فاقد معاینه‌فنی هستند که با اجرای طرحی، موتورسیکلت‌ها فرسوده از رده خارج خواهند شد.
داریوش گل‌علیزاده، با یادآوری اینکه در بین منابع آلاینده کلانشهرها به‌ویژه شهر تهران، موتورسیکلت‌ها نزدیک به ۱۰درصد در انتشار ذرات معلق سهم دارند، درباره چرایی مراجعه نکردن صاحبان موتورسیکلت‌ها به مراکز معاینه‌فنی گفت: اگر موتورسیکلت‌های فرسوده به این مراکز مراجعه کنند، نمی‌توانند تایید این مراکز را بگیرند؛ از این رو برنامه ما در این زمینه اجرای طرح از رده خارج‌کردن موتورسیکلت‌های فرسوده به استناد ماده ۱۰ قانون ساماندهی صنعت خودرو است که دوباره سن فرسودگی را احیا خواهد کرد.
