بازار لاستیک ایران در مهرماه ۱۴۰۴ بیش از هر زمان دیگری در معرض بادهای متناقض اقتصاد کلان، سیاست‌های متنوع صنایع خودروسازی و تصمیمات دولت قرار گرفته است. افت ارزش ریال و افزایش نرخ ارز، هزینه تولید را بالا برده و فضای رقابتی با برندهای خارجی (که عمدتا وارداتشان نیز تحت تاثیر تحریم و محدودیت قرار دارد) سهم بیشتری را نصیب محصول ایرانی کرده است. اگرچه در بازدهی عملکرد و کیفیت، محصولات خارجی همچنان مزیت‌هایی دارند، اما نسبت «قیمت به کارایی» لاستیک‌های ایرانی با توجه به شرایط اقتصادی و جغرافیایی کشور، برای بسیاری از مالکان خودروها انتخابی منطقی است.

لاستیک‌های داخلی و اقتصادی

محصولات تولید داخل همچون بارز، یزدتایر، ایران تایر و کویر تایر، سهم عمده‌ای از بازار را در سایزهای رایج خودروهای پرتیراژ همچون پراید، پژو ۲۰۶، ۴۰۵، پارس، تیبا، وانت و حتی برخی خودروهای جدید داخلی به خود اختصاص داده‌اند. تنوع سایز، از ۱۳ اینچ (مناسب پراید و MVM ۱۱۰) تا سایزهای ۱۶ و ۱۸ اینچ (مورد مصرف خودروهای وارداتی و کراس‌اوور) دامنه قابل‌توجهی یافته است.

از نگاه قیمتی، لاستیک بارز مدل P۶۴۰ با سایز ۱۸۵/۶۵R۱۴، مناسب خودروهایی چون پژو ۲۰۶، ۲۰۷، پارس و ۴۰۵، در مهرماه هر جفت با قیمت ۴ میلیون و ۴۹۰ هزارتومان عرضه شده است؛ در حالی‌که سایز مشابه مدل Elpida P۶۴۰ تک‌حلقه‌ای از همین برند، به قیمت ۲ میلیون و ۲۳۱ هزار و ۸۰۰ تومان معامله می‌شود. این اختلاف قیمت می‌تواند ناشی از تفاوت نوع گل لاستیک، تکنولوژی استفاده شده و تعداد حلقه در بسته‌بندی باشد. محصولات ایران تایر هم، نظیر مدل Sarina با سایز ۱۷۵/۶۰R۱۳ که عمدتا برای پراید و برخی مدل‌های MVM۱۱۰ مناسب است، هر جفت ۴ میلیون و ۲۴۰ هزار تومان قیمت‌گذاری شده است.

جالب آن‌که، در همین بازه قیمتی، برند چینی رودوینگ (RW-۵۸۱) نیز برای مصرف‌کنندگان اقتصادی و پراید وجود دارد و همین قیمت‌گذاری رقابتی موجب شده بازار لاستیک‌های رده‌پایین کم‌تر شاهد فاصله قیمتی غیرمنطقی باشد.

نکته حائز اهمیت دیگر حضور یزدتایر در بازه قیمتی ۳ میلیون و ۹۵۰ هزار تومان برای سایز ۱۷۵/۶۰R۱۳ (گل SUN) تا حدود ۴ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان برای مدل STANZA با سایز ۱۳/۷۰/۱۷۵ است. کویر تایر نیز علاوه بر تمرکز بر سایزهای رایج، تایرهای خاص‌تر همچون مدل WONDERFULL (KB۷۰۰) برای کراس‌اوورها و شاسی‌بلندهای وارداتی با سایز ۲۲۵/۶۰R۱۸ را به بازار عرضه کرده که قیمت هر حلقه از آن ۲ میلیون و ۹۲۰ هزار تومان است؛ قیمتی که نسبت به برندهای خارجی هم‌کلاس، قابل‌رقابت و حتی اقتصادی‌تر محسوب می‌شود.

تحلیل کلی قیمت‌ها نشان می‌دهد که در حال‌حاضر، بخش اصلی بازار تایر در حوزه خودروهای سواری اقتصادی در اختیار تولیدات داخلی است؛ محصولاتی که ضمن رعایت استانداردهای ملی و ارائه گارانتی، محدوده قیمتی ۳ میلیون و ۹۰۰ هزار تا ۴ میلیون و ۷۵۰ هزار تومان را برای هر جفت تایر ۱۳ تا ۱۵ اینچ برای پراید، پژو، تیبا و ... پوشش می‌دهند. اما در سایزهای مخصوص خودروهای وارداتی و کراس‌اوور، اگرچه همچنان قیمت تایرهای وارداتی بالغ بر ۱۵ تا ۲۰ میلیون تومان هم دیده می‌شود، تولیدکنندگان داخلی سعی کرده‌اند گزینه‌های مقرون‌به‌صرفه‌تری را ارائه دهند.

لاستیک‌های وارداتی و برندهای خارجی شاخص

در صدر برندهای خارجی حاضر در بازار ایران، نام‌هایی همچون کومهو (Kumho) از کره جنوبی، جی تی رادیال (GT Radial) سنگاپور- چین، یوکوهاما و دانلوپ ژاپن، هانکوک کره، نکسن کره و در رده پایین‌تر برخی برندهای چینی مانند ترازانو و رودوینگ قابل مشاهده است. قیمت لاستیک‌های وارداتی به‌وضوح فاصله معناداری با نمونه‌های داخلی دارد. برای مثال، کومهو تایر مدل TA۲۱ با سایز ۲۰۵/۵۵R۱۶ که برای مزدا ۳ و برخی تویوتاها مناسب است، در بازار مهرماه امسال تا قیمت ۱۵ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان (هر جفت) عرضه می‌شود.

جی تی رادیال مدل Fe۱ City با سایز ۱۸۵/۶۵R۱۴، مناسب پژو و کوییک، قیمتی معادل ۷ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان دارد که تقریبا ۵۰ تا ۷۰ درصد بالاتر از نمونه داخلی مشابه است. یوکوهاما مدل BluEarth Es۳ و هانکوک مدل Kinergy eco۲ نیز تایرهایی هستند که در سایز ۲۰۵/۵۵R۱۶ قیمت‌هایی بین ۱۴ تا ۱۵ میلیون تومان دارند.

در میان لاستیک‌های چینی، برندهایی مثل ترازانو مدل Z۱۰۷ (سایز ۱۹۵/۵۰R۱۶) با قیمت حدود ۳ میلیون و ۱۵۰ هزار تومان برای هر حلقه و رودوینگ مدل N۵۰۰۰ Plus (سایز ۲۰۵/۶۰R۱۴) با قیمت حدود ۹ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان در بازار حضور دارند. مهم‌ترین نکته درباره این لاستیک‌های چینی، عرضه با قیمت پایین‌تر نسبت به برندهای ژاپنی و کره‌ای است، اما همچنان سطح قیمتی آن‌ها بالاتر از نمونه داخلی باقی می‌ماند.

این قیمت‌ها به خوبی شکاف و تفاوت بازار تایر را نشان می‌دهد: اگرچه محصولات داخلی عمده نیاز خودروهای رایج را با قیمتی بین ۴ تا ۵ میلیون تومان برای هر جفت تامین می‌کنند، اما خودروهای وارداتی یا محصولات لوکس و خاص، به‌ ناچار به سبد وارداتی، چه از برندهای معتبر اروپایی، ژاپنی یا گزینه‌های اقتصادی چینی، با قیمت‌هایی تا چند برابر نمونه‌های داخلی روی می‌آورند. همین اختلاف، بازارگرمی بسیاری برای محصولات اقتصادی چینی ایجاد کرده و در عین حال حضور ناپایدار و سیال قیمت را در بخش تایر وارداتی تداوم داده است.

برندهای داخلی مطرح در بازار لاستیک ایران

بازار لاستیک ایران در حوزه تولید داخلی عمدتا تحت تسلط چند شرکت بزرگ و باسابقه است؛ گروه صنعتی بارز، یزد تایر، ایران تایر و کویر تایر چهار ستون اصلی این صنعت هستند. گروه صنعتی بارز که حدود نیم قرن سابقه دارد و با ظرفیت تولید سالانه بیش از ۱۲۵ هزار تن تایر، بزرگ‌ترین مجموعه تولیدکننده لاستیک ایران محسوب می‌شود، حدود ۳۸ درصد از بازار تایر سواری و ۵۰ درصد حجم تایرهای کشاورزی را در کشور تامین می‌کند.

موفقیت بارز علاوه بر گستردگی سایزبندی و همکاری با خودروسازهای بزرگ داخلی، ناشی از انتقال فناوری از شرکت کنتیننتال آلمان و برخورداری از سبد محصولات متنوع (از تایرهای رادیال سواری تا باری- اتوبوسی) است. بارز محصولات خود را همواره با گارانتی رسمی و خدمات پس از فروش عرضه می‌کند و در سال ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ موفق شد سهم خود را در بازار حفظ و حتی اندکی افزایش دهد. یزد تایر به‌عنوان یکی از شرکت‌های باسابقه خصوصی، با سبدی کامل شامل تایر خودروهای سواری، تجاری و حتی موتورسیکلت، بخش اصلی بازار تایرهای سایز پایین (مناسب پراید و پژو ۲۰۶) را تامین می‌کند.

تمرکز این شرکت بر کیفیت، الگوهای متفاوت آج و رعایت استانداردهای ملی موجب شده جایگاهش همواره در کنار بارز حفظ شود. ایران تایر نیز با قدمتی فراتر از نیم قرن و تولید سالانه نزدیک به ۲۹ میلیون کیلوگرم انواع تایر، سهم مهمی در بازار لاستیک سواری، وانت و حتی تایرهای نیمه‌سنگین دارد. این شرکت نیز همواره محصولات خود را با نرخ مصوب دولتی و عرضه مستقیم به بازار ارائه می‌دهد و از حیث خدمات پس از فروش و تنوع با یزد تایر و بارز در رقابت است.

کویر تایر که در دهه‌های اخیر رشد چشمگیری را تجربه کرده، علاوه بر تمرکز بر سبد محصولات سواری با کیفیت بالا و قیمت اقتصادی، با ارائه سایزهای خاص برای خودروهای وارداتی نیز مخاطب خود را افزایش داده است. نکته مهم درباره تمام برندهای فوق، رعایت استانداردهای ملی و در برخی محصولات دریافت نشان تاییدیه کیفیت اروپا (E-mark) است که محصولات آن‌ها را در بازار منسجم، رقابتی و قابل اتکا نگه داشته است. البته حضور برندهای خارجی معتبر همچنان به دلیل شرایط تحریم محدود و پراکنده خواهد بود و در سایزهای خاص بازار آزاد جای خود را از دست نخواهد داد.

در نهایت، تنها راه برون‌رفت از چرخه ناکارآمد کنونی، اصلاح سیاست‌های ارزی، شفافیت روند واردات مواد اولیه، حمایت واقعی دولت از تولیدکننده داخلی، تسهیل صادرات و ارتقای فناوری تولید است. مصرف‌کنندگان باید همواره به اصالت برند توجه کنند و نسبت به خرید از نمایندگی‌های معتبر حساس باشند. در چشم‌انداز کوتاه‌مدت، نرخ لاستیک افزایشی و آمیخته با عدم اطمینان خواهد بود؛ اما در بلندمدت در صورت تداوم روال فعلی، بازار با ورود محصولات جدید داخلی و افزایش کیفیت، سهم محصولات بومی را باز هم تقویت خواهد کرد.

نیروی اصلی بازار، اعتماد عمومی به برند داخلی، قیمت مناسب، شبکه خدمات پس از فروش و تضمین استاندارد است. دولت اگر سیاست‌های دستوری را به سیاست‌های رقابتی و حمایتی اصلاح کند، بی‌تردید لاستیک ایرانی جایگزین مطمئن و کارآمد برای خانواده ایرانی خواهد ماند؛ مشروط به آن‌که تحریم‌ها و چالش‌های زیرساختی، سرمایه‌گذاری و انتقال فناوری مانع جدی در مسیر توسعه ملی نباشد.