از سرمای ارتفاعات کردستان تا گرمای کویری کرمان و رطوبت شمال، هر اقلیم رفتار متفاوتی از روغن موتور می‌طلبد. بسیاری از خرابی‌های زودرس موتور یا افت راندمان به دلیل استفاده از روغن نامناسب در شرایط اقلیمی خاص رخ می‌دهد.
در مناطق گرم و خشک (جنوب و مرکز کشور)، دمای بالا باعث رقیق‌شدن سریع روغن موتور و کاهش لایه روانکار می‌شود. انتخاب روغن‌هایی با گرانروی بالاتر (مانند SAE 20W-50) بهترین عملکرد را دارد.
در دمای پایین مناطق سرد و کوهستانی (شمال غرب و غرب کشور)، روغن غلیظ‌تر می‌شود و حرکت اولیه موتور سخت‌تر خواهد بود.
در این مناطق روغن‌های با گرانروی پایین‌تر مانند 5W-30 توصیه می‌شود. در اقلیم مرطوب مناطق مرطوب و معتدل (شمال کشور)، مقاومت روغن در برابر اکسیداسیون اهمیت دارد.
روغن‌های سنتتیک با افزودنی ضدزنگ عملکرد بهتری دارند. وجود گرد و غبار و گرمای بالا مناطق کویری و بیابانی (جنوب شرق و شرق کشور) نیازمند روغنی با خاصیت پاک‌کنندگی (Detergent) و پایداری حرارتی بالاست.
در کنار روغن موتور خودروها، روغن صنعتی نقش کلیدی در تداوم عملکرد ماشین‌آلات کارخانه‌ها، خطوط تولید و تجهیزات معدنی دارد. این روغن‌ها برای روانکاری چرخ‌دنده‌ها، پمپ‌ها، توربین‌ها و سیستم‌های هیدرولیک طراحی شده‌اند. انتخاب روغن صنعتی مناسب بر اساس شاخص ویسکوزیته (ISO 32 تا 220) و افزودنی‌های ضداکسیداسیون، از توقف خط تولید جلوگیری می‌کند.
از سوی دیگر خودروهای مدرن به دلیل طراحی دقیق‌تر موتور، نیازمند روغن‌هایی با اصطکاک پایین و گرانروی کنترل‌شده هستند. روغن‌های با برچسب API SN یا SP و ILSAC GF-6 برای این خودروها ایده‌آل‌اند. این روغن‌ها باعث کاهش مصرف سوخت و کنترل بهتر دما می‌شوند.
صنعت روانکار در جهان، به‌ویژه در دهه اخیر، با ورود فناوری‌های نانو، حسگرهای هوشمند و ترکیبات زیست‌پایه، مسیر تازه‌ای را تجربه می‌کند. ایران نیز با توجه به اقلیم متنوع و حجم بالای ناوگان خودرویی، در آستانه یک تحول بزرگ در حوزه روغن موتور و روغن صنعتی قرار دارد.
در سال‌های اخیر، بسیاری از برندهای معتبر جهانی و داخلی به سمت توسعه روغن‌هایی حرکت کرده‌اند که قابلیت پایش عملکرد در لحظه را دارند؛ به‌طوری‌که با نصب سنسورهای هوشمند در سیستم روغن‌کاری، تغییرات دما، فشار و ویسکوزیته به‌صورت بلادرنگ (Real-time) ثبت می‌شود.
این داده‌ها، با اتصال به نرم‌افزارهای تحلیلی، به رانندگان و مدیران فنی هشدار می‌دهند که زمان تعویض روغن فرا رسیده است یا احتمال اکسیداسیون وجود دارد. تصور کنید راننده‌ای در بندرعباس که در گرمای ۴۵ درجه رانندگی می‌کند، از طریق اپلیکیشن «موتورازین» هشدار دریافت کند که روغن فعلی‌اش بیش از حد داغ شده و باید از نوع گرانروی بالاتر (مثل 20W-50) استفاده کند، در حالی که کاربری در اردبیل به او توصیه می‌شود روغن با گرانروی پایین‌تر و مقاومت سرما تهیه کند.
یکی از چالش‌های پنهان در بازار روانکارهای ایران، استفاده از فرمولاسیون عمومی و غیربومی برای تمام مناطق است. در حالی‌که نیاز یک کامیون معدنی در کرمان با یک خودروی سواری در رشت یا تهران قابل‌مقایسه نیست.
در همین راستا، مفهوم روغن موتور ویژه شهرها و روغن صنعتی ویژه شهر اهمیت حیاتی پیدا می‌کند. این رویکرد به معنای طراحی ترکیب شیمیایی روغن بر اساس پارامترهای محلی است؛ مانند میانگین دمای سالانه، رطوبت نسبی، ارتفاع از سطح دریا و نوع سوخت مصرفی. برای مثال، در شهرهای ساحلی که رطوبت بالاست، افزودنی‌های ضداکسیداسیون و ضدزنگ نقش پررنگ‌تری دارند.
اما در نواحی کویری، تمرکز اصلی بر مقاومت در برابر تبخیر و اکسیداسیون حرارتی است. به‌عنوان نمونه، در مناطق کشاورزی جنوب کرمان، روغن‌های صنعتی با شاخص ویسکوزیته بالا برای پمپ‌های آبیاری پیشنهاد می‌شود، در حالی‌که در کارخانه‌های شمال کشور، روغن‌های صنعتی سبک‌تر با افزودنی‌های ضدکف مناسب‌تر هستند.
این تفکیک علمی باعث کاهش استهلاک ماشین‌آلات، صرفه‌جویی در مصرف سوخت و افزایش طول عمر تجهیزات می‌شود. در نهایت، بومی‌سازی فرمولاسیون روانکارها در ایران، گامی استراتژیک در جهت ارتقای بهره‌وری ملی است؛ اقدامی که با پشتیبانی شبکه توزیع و مشاوره فنی خدمات موتورازین، می‌تواند ایران را به یکی از بازیگران اصلی بازار روانکار خاورمیانه تبدیل کند.
در کشوری با تنوع اقلیمی ایران، انتخاب روغن موتور صرفا یک خرید ساده نیست؛ بلکه تصمیمی فنی و اقتصادی است. هرچه روغن سازگارتر با دما، فشار و نوع کاربری موتور باشد، طول عمر موتور افزایش می‌یابد. انتخاب روغن موتور مناسب با اقلیم، نوع خودرو و کیفیت ساخت آن، اصلی‌ترین گام برای حفظ سلامت و بهره‌وری موتور است.
در موتورازین، راهکارهای بومی برای هر منطقه از ایران فراهم شده است تا انتخاب روغن، دیگر دغدغه‌ای فنی نباشد بلکه تصمیمی آگاهانه و اقتصادی باشد.
