از ورود و آغاز به‌کار تاکسی‌های اینترنتی در کشور بیش از یک دهه می‌گذرد. اوایل دهه 90 خورشیدی بود که نخستین پلت‌فرم تاکسی آنلاین در ایران به تبعیت از کشورهای منطقه راه‌اندازی شد و در مدت کوتاهی مورد استقبال عمومی قرار گرفت. بعد از آن بود که با اضافه شدن ناوگان تحت‌پوشش و افزایش تقاضا برای سفرهای درون‌شهری در خارج از مسیرهای مصوب تاکسیرانی، تاکسی‌های آنلاین به‌یکی از محبوب‌ترین گزینه‌های حمل‌ونقل شهری تبدیل شدند. این روند سیر صعودی به‌خود گرفت و در شهرها و استان‌های دیگر نیز گسترش یافت.

در کنار سایر مدل‌های جابه‌جایی مسافر، تاکسی‌های اینترنتی با ارائه خدمات به صرفه و باکیفیت به شهروندان، سعی در ایجاد سیستم هوشمند حمل و نقل شهری دارند که هدف اصلی آن، جلب رضایت شهروندان و بهبود سفرهای درون شهری است. یکی از قابلیت‌های خوب تاکسی‌های اینترنتی انعطاف‌پذیری آن‌هاست. شما هر ساعتی از روز که بخواهید می‌توانید فعالیت کنید و درخواست بدهید. تعداد ساعات فعال، شلوغی یا خلوتی مسیر، رضایت مشتریان و... همگی جزو مواردی هستند که می‌توانند در پوشش و سرویس‌دهی نقش مهمی داشته باشند.

ویژگی‌های کاری

قریب به یک دهه می‌شود که حمل‌ونقل و جابه‌جایی مسافر در شهر تهران و سایر شهرهای تحت پوشش شکل جدیدی به‌خود گرفته است. بر این اساس شاهد فعالیت خودروهایی درسطح شهرهای بزرگ کشور هستیم که توسط سیستم‌های نرم‌افزاری و با استفاده از تلفن‌های هوشمند در دسترس مسافران قرار می‌گیرند و دیگر نیازی به مراجعه به آژانس‌ها در این وضعیت نخواهد بود.

مسافران توانایی امتیازدهی به‌رانندگان را دارند و هزینه کمتری پرداخت می‌کنند که سبب رضایت آنان شده و این درحالی است که استفاده از این تکنولوژی رضایت رانندگان را هم به‌همراه داشته است.

به‌طور کلی نظارت بر فعالیت رانندگان از طریق سامانه سماس زیر نظر وزارت کشور صورت می‌گیرد. به این صورت که تمام وسایل‌نقلیه باید علامت مشخصه تاکسی اینترنتی داشته باشند که از سوی وزارت کشور تهیه می‌شود. همچنین پس از پایان هر سفر از طریق نظرسنجی، نحوه عملکرد راننده توسط مسافر به‌شرکت مربوط گزارش می‌شود.

درصورت رضایت نداشتن، شرکت تاکسیرانی با برقراری تماس با مسافر علت این نارضایتی را جویا خواهد شد و در صورت لزوم، راننده را توبیخ می‌کند. البته کاربران آن‌چنان که باید از نظرخواهی و نظرسنجی دلِ خوشی ندارند و این موارد که در اپلیکیشن و سایت‌شان آمده را فرمالیته و بدون اثر می‌دانند. شهروندان می‌گویند بارها برای گزارش نقایص را ثبت کرده‌ایم؛ اما هیچ ترتیب اثری داده نمی‌شود و در بر همان پاشنه می‌چرخد.

موافق و مخالف

استفاده از سیستم‌های نرم‌افزاری تاثیر مستقیمی در کاهش ترافیک و متعاقب آن آلودگی هوا دارد و البته شرکت‌های ایرانی نیز به این مهم توجه داشته‌اند. کم شدن درگیری بین راننده و مسافر برای هزینه کرایه، چانه زدن و نداشتن پول خرد از دیگر نکات مثبت این نوع از خدمات‌رسانی است. دسترسی به‌تاکسی در مناطق و معابری که در پوشش مترو، اتوبوس و... نیستند هم قابلیت دیگری است که این مدل خودروها برای حمل‌ونقل شهری ایجاد کرده‌اند.

کاهش هزینه سفر و نداشتن دغدغه برای پیدا کردن وسیله مناسب نیز از ویژگی‌های مثبتی بوده که سبب موفقیت این سیستم‌های آنلاین شده است. اشتراک‌گذاری سفر امکان مناسبی است که در این اپ‌ها دیده می‌شود. مسافر این امکان را دارد که مشخصات سفر خود را با دوستان و یا خانواده خود به‌اشتراک بگذارد. در این حالت مشخصات راننده، خودرو، مبدأ و مقصد و حتی مسیری که راننده طی می‌کند، به‌صورت زنده قابل مشاهده است.

اما گروهی نیز به سرویس‌های اینترنتی انتقاد دارند که از آن جمله می‌توان به عدم‌ایمنی تاکسی‌های اینترنتی، عدم پاسخگویی شرکت در مقابل تخلفات صورت‌گرفته از سوی رانندگان و نیز انحصارگرایی در حمل‌ونقل درون‌شهری اشاره کرد. آن‌ها بر این باورند که این سیستم‌ها در ابتدا با پایین آوردن قیمت، رقبا را از میدان به در می‌کنند و بعد از انحصاری کردن آن، نرخ سفر را افزایش می‌دهند و در این رابطه از قانون و یا ضابطه خاصی که مصوبه یک نهاد قانونی نظیر شورای شهر یا مجلس باشد، پیروی نمی‌کنند. در این شرایط شهروندان امکان اعتراض نیز نخواهند داشت.

عرصه خدمات تاکسی‌های اینترنتی در کشور بر مبنای منطق رقابتی شکل گرفته و خدمات آنی و ارائه سرویس برخط به‌دلیل نبود نظام تنظیم‌گری و رگولاتوری لازم کم‌کم به سمت شکلی از انحصار پیش رفت. هرچند این تکنولوژی جدید کیفیت خدمت‌رسانی را بالا برده، اما جای طرح این موضوع هم وجود دارد که اگر خدمتی ارائه می‌شود و انحصاری هم وجود دارد، باید در راستای صیانت از حقوق عموم مردم تنظیم‌گری و جلو این انحصار گرفته شود.

اگرچه در ابتدای راه‌، تاکسی‌های اینترنتی تا حد زیادی توانستند رفت و آمد شهروندان را تسهیل کنند، اما به‌دلیل نوظهور و رقابتی بودن بازار به‌مراتب از تعداد شرکت‌های موجود کاسته شد و دو شرکت تاکسی اینترنتی در این زمینه با به‌دست گرفتن انحصار در بازار و دامپینگ قیمت به‌صورت پررنگ فعالیت خود را ادامه دادند و طبق شواهد آن‌ها هم با گذشت زمان و دریافت سهم بسیاری از بازار، به‌افزایش قیمت‌های خود اقدام کرده‌ که همین به‌تدریج نارضایتی‌هایی را به‌دنبال داشته است.

افزایش نرخ کرایه در برخی ساعات روز، تایید نکردن درخواست مسافر به‌منظور بالا بردن آنلاین هزینه، پاسخگو نبودن به درخواست‌ها در شرایط جوی خاص و ... از مهم‌ترین دلایل نارضایتی‌هاست.

البته این گرانی در قالب دیگری هم به‌مسافران تحمیل می‌شود؛ چراکه گزینه‌ای در تاکسی‌های اینترنتی تحت‌عنوان «عجله دارم» وجود دارد تا درصورت به‌تفاهم نرسیدن راننده و مسافر بر سر قیمت، مسافر روی آن کلیک و درنهایت با پرداخت مبلغی بیشتر به‌سوی مقصد خود حرکت کند. اقدامی که اخیرا از سوی سخنگوی سازمان تعزیرات حکومتی مصداق بارز گران‌فروشی اعلام شده؛ اما گزینه مربوط به آن همچنان روی تلفن‌های همراه فعال است.