آنفلوانزای خودرویی به مجموعهای از واکنشهای تدریجی اما مخرب در سیستم خنککننده خودرو اطلاق میشود؛ روندی که معمولاً بدون نشانه ظاهری آغاز شده و در اثر برهم خوردن تعادل شیمیایی و حرارتی مدار شکل میگیرد. این پدیده، برخلاف تصور رایج، یک استعاره ساده نیست، بلکه مسئلهای فنی و قابل تحلیل است که میتواند موتور را بهتدریج از شرایط طراحیشده خارج کرده و زمینهساز آسیبهایی پرهزینه برای خودرو شود. به نظر میرسد با توجه به هزینههای سرسامآور تعمیر خودرو در شرایط اقتصادی کشور، پیشگیری از بروز چنین اختلالی ضروری به نظر میرسد.
مرحله پنهان اختلال؛ وقتی همهچیز طبیعی به نظر میرسد
سیستم خنککننده برای عملکرد پایدار موتور طراحی شده است؛ سیستمی که باید در شرایط مختلف، از استارت سرد تا رانندگی پرفشار، دما و فشار را در محدودهای مشخص حفظ کند. در این مدار، سیال خنککننده تنها نقش انتقال حرارت را ندارد، بلکه وظیفه ایجاد یک محیط شیمیایی پایدار و محافظت از سطوح فلزی را نیز بر عهده دارد.
به گفته کارشناسان حوزه خودرو، بسیاری از خرابیهای جدی موتور، نه با یک خطای ناگهانی، بلکه با یک تغییر کوچک و تدریجی در کیفیت سیال آغاز میشوند. ورود آب شهری یا ضدیخ فاقد افزودنیهای استاندارد به سیستم خنککننده خودرو، مواردی هستند که در ظاهر بیخطر به نظر میرسند یکی از این تغییرهای کوچک هستند. در این مرحله، موتور همچنان عملکرد عادی دارد، اما در لایههای درونی مدار، تعادل pH تغییر کرده، لایههای محافظ فلزات تضعیف شده و واکنشهای شیمیایی آرامآرام فعال میشوند. این وضعیت، مرحله نهفتگی آنفلوانزای خودرویی است؛ مرحلهای که خاموش اما تعیینکننده است.
برهم خوردن تعادل شیمیایی؛ نقطه آغاز واکنشهای زنجیرهای
ضدیخ استاندارد باید ترکیبی مهندسیشده از بازدارندههای خوردگی، پایدارکنندههای حرارتی و مواد کنترلکننده رسوب باشد. این ترکیب باعث میشود محیط داخلی موتور در برابر تغییرات دما و فشار مقاوم بماند. در مقابل، آب شهری بهدلیل وجود املاح سخت، یونهای مهاجم و اکسیژن محلول، فاقد چنین قابلیتهایی است و حتی میتواند شرایط را ناپایدارتر کند.
کارشناسان فنی معتقدند «وقتی تعادل شیمیایی سیال بههم میریزد، موتور به محیطی واکنشپذیر تبدیل میشود که در آن خوردگی، رسوب و ناپایداری حرارتی بهصورت همزمان رشد میکنند». ضدیخهای بیکیفیت نیز، که گفته میشود برخی از آنها تنها ترکیبی از آب و رنگ هستند و توسط افراد سوداگر به بازار عرضه میشوند، نمیتوانند از این فرآیند جلوگیری کنند. نتیجه این روند، فعال شدن یک چرخه واکنشی است که پایههای آنفلوانزای خودرویی را شکل میدهد و زمینه بروز علائم بعدی را فراهم میکند.
وقتی که آنفولانزای خودرویی باعث تب میشود
اولین نشانه آنفولانزای خودرویی، رسوبگذاری در مسیرهای باریک و رادیاتور است. املاح و ترکیبات ناپایدار در نقاط داغ تهنشین میشوند و سطح انتقال حرارت را کاهش میدهند. این مسئله باعث میشود بخشی از موتور همواره در دمای بالاتری نسبت به طراحی کار کند.
نشانه دوم، خوردگی تدریجی فلزات است. تغییر pH و حذف لایههای محافظ، فلزاتی مانند آلومینیوم و مس را در معرض واکنشهای الکتروشیمیایی قرار میدهد. این خوردگی در ابتدا نامحسوس است، اما با گذشت زمان، استحکام قطعات کاهش مییابد.
در ادامه، کاویتاسیون رخ میدهد؛ پدیدهای که در اثر ناپایداری فشار، حبابهای ریز بخار ایجاد شده و با فروپاشی خود، ضربههای موضعی به سطح فلز وارد میکنند. نهایتاً ناپایداری حرارتی و در شرایط سرد، یخزدگی مدار ظاهر میشود. کارشناسان تأکید میکنند «وقتی موتور وارد این مرحله میشود، سیستم خنککننده عملاً از محدوده تحمل خود خارج شده است و در شرایطی بسیار آسیبپذیر قرار میگیرد.»
پیشگیری فنی؛ بازگرداندن تعادل پیش از بروز آسیب
جمعبندی تحلیلها نشان میدهد که ریشه آنفلوانزای خودرویی، از بین رفتن تعادل شیمیایی و حرارتی مدار است. بنابراین راهکار، بازگرداندن همین تعادل است. ضدیخهای مبتنی بر فناوری افزودنی آلی (OAT) برای این هدف طراحی شدهاند. این سیالات با ایجاد لایه محافظ هدفمند روی فلزات، تثبیت pH، کنترل رسوب و حفظ پایداری در دماهای بالا و پایین، اجازه نمیدهند چرخه مخرب آغاز شود.
به باور متخصصان، «استفاده از سیال مناسب، نه یک اقدام جانبی، بلکه بخشی از نگهداری مهندسی موتور است». به همین دلیل، ضدیخ دارای فناوری OAT در ادبیات فنی بهعنوان نوعی «واکسیناسیون مدار خنککننده» شناخته میشود؛ اقدامی پیشگیرانه که میتواند از بروز هزینههای سنگین تعمیراتی جلوگیری کند و موتور را در محدوده ایمن طراحیشده نگه دارد.
