تهران یکی از فشرده‌ترین پایتخت‌های جهان به‌شمار می‌رود و با حدود ۷۳۰کیلومترمربع مساحت، روزانه پذیرای حدود ۱۴میلیون نفر جمعیت است که تقریبا نیمی از آنها از شهرهای اقماری به پایتخت می‌آیند. برای مقایسه، استانبول در ترکیه با جمعیت مقیم حدود ۱۴میلیون نفر، حدود ۵هزار و ۳۰۰ کیلومتر مربع مساحت دارد و این یعنی این شهر حدود ۷برابر وسیع‌تر از تهران است. باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان نیز با جمعیت حدود ۳ میلیون نفر، حدود ۲ هزار و ۱۰۰ کیلومتر مساحت دارد، یعنی این شهر حدود ۳ برابر بزرگ‌تر از تهران است.
همین مساله، چگالی جمعیت، ساختمان و خودرو را در خیابان‌های پایتخت بسیار بالا برده و موجب شده است تهران به شهری شلوغ، پرترافیک و آلوده بدل شود که پیدا کردن جای پارک در خیابان‌های مرکزی آن در ساعات اداری، شبیه طی کردن هفت خوان رستم باشد. ساخت پارکینگ‌های عمومی، الزام به تدارک پارکینگ در واحدهای مسکونی هنگام ساخت آنها و نیز شکل‌گیری روند توسعه پارکینگ‌های مکانیزه در برخی محلات تهران نیز با همین رویکرد، چند سالی است کلید خورده اما آیا این رویکرد درست است و با جدیدترین سبک‌های شهرسازی علمی در جهان مطابقت دارد؟
در بهمن‌ماه سال ۱۳۹۷، لایحه ساخت پارکینگ‌های محلهای در شورای شهر تهران به تصویب رسید. در بخشی از این طرح، پیش‌بینی شده بود اگر سازنده یک ملک نتواند به اندازه نیاز واحدهای مسکونی تحت احداث پارکینگ تامین کند، باید معادل هزینه ساخت پارکینگ‌های احداث‌نشده را به شهرداری تهران بپردازد تا شهرداری با استفاده از تجمیع این مبالغ، برای ساخت پارکینگ‌های محلهای اقدام کند.
پارکینگ سازی با پول شهروندان
زهرا نژادبهرام، رئیس کمیته شهرسازی شورای شهر تهران در اردیبشهت‌ماه امسال در این زمینه گفت: «اگر شخص بخواهد ملکی بسازد که از لحاظ متراژ زمین و نقشه این امکان برای او فراهم نباشد تا به تعداد واحدهای ساختمان پارکینگ تامین کند، می‌تواند کسر پارکینگ را به شهرداری منطقه اعلام کرده تا شهرداری نسبت‌به ساخت پارکینگ محله برای تامین آن اقدام و برنامه‌ریزی کند.»
این عضو شورای شهر تهران به باشگاه خبرنگاران جوان گفت: «به‌عنوان‌مثال اگر سازنده‌ای تنها بتواند ۲ پارکینگ از ۴پارکینگِ مصوب را تامین کند، براساس قانون باید پول ۲پارکینگی را که احداث نکرده است، به شهرداری بپردازد تا شهرداری در شعاع ۲۰۰متری بنا و در پارکینگ محلهای، ۲پارکینگ احداث‌نشده را پیش‌بینی کند.»
شهردار تهران نیز دو روز پیش با اشاره به توسعه تهران با استفاده از اخذ عوارض از شهروندان گفت: «در خزانه، حساب مجزایی برای توسعه فضای سبز در تهران در نظر گرفته‌ایم و عوارض به‌صورت ویژه برای این مساله هزینه می‌شود. این موضوع باید به‌عنوان یک راهبرد در اداره امور شهر درنظر گرفته شود چون اگر مردم بدانند عوارضی که پرداخت می‌کنند، مستقیما در حوزه خودشان خرج می‌شود با علاقه بیشتری مشارکت خواهند کرد.»
پیروز حناچی ادامه داد: «در بسیاری از کشورها شهروندان سعی می‌کنند در محل سکونت خود هزینه کنند تا مالیات‌های درنظرگرفته‌شده از فروشنده‌ها برای خودشان هزینه شود، ما هم تلاش می‌کنیم در زمینه اخذ عوارض موضوع توسعه پارکینگ‌ها را مدنظر قرار دهیم، برهمین‌اساس برای پارکینگ‌ها هم حساب خزانه جداگانه‌ای را در نظر می‌گیریم.»
تهران پارکینگ کمتری می‌خواهد
با این‌همه، تلاش برای افزایش تعداد پارکینگ‌ها در شهری فشرده مانند تهران، این‌بار هم بر خلاف روندی است که از چندی‌پیش در دیگر کشورهای جهان شکل گرفته است.
محمدعلی سادسی، کارشناس شهرسازی در این مورد به «دنیای خودرو» گفت: «چند سالی است در محافل مدیریتی شهری در ایران، این موضوع مطرح می‌شود که ساخت بزرگراه‌های بیشتر در شهرها، نه‌تنها مشکل ترافیک را حل نمی‌کند، بلکه بر مشکلات ترافیکی نیز می‌افزاید.»
او ادامه داد: «بزرگراهِ بیشتر یعنی تشویق مردم به رانندگی و عدم استفاده از حمل‌ونقل عمومی. این در حالی است که بزرگراه‌ها، دستکم به سبکی که در ایران ساخته شده‌اند، محلات را تکه‌تکه می‌کنند. در بسیاری از مناطق تهران، نمی‌توانید به صورت پیاده از یک محله به محله دیگر بروید.»
این کارشناس شهرسازی ادامه داد: «همین رویکرد در مورد ساخت پارکینگ هم مصداق دارد. در شهرهای مختلف آمریکا که اتفاقا به‌هیچ عنوان با مشکل کمبود فضا روبه‌رو نیستند، تحقیقات متعددی انجام شده که نشان می‌دهد تعداد پارکینگ‌ها در بسیاری از موارد از تعداد خودروها بیشتر است. به‌عنوان‌مثال در مرکز شهر (Downtown) محل‌هایی برای پارک خودرو وجود دارد که شبها خالی است یا در حومه شهرها که افراد زندگی می‌کنند، محلهای پارک خودرو در طول روز خالی می‌مانند. به این ترتیب، به صورت سرجمع، بیش‌از تعداد خودروها، فضا برای پارک کردن آنها دارد.»
سادسی ادامه داد: «در اروپا یا کشورهایی مانند ژاپن، فضای شهرها به شدت فشرده است به‌همین‌دلیل آنها هم با مشکل کمبود فضای پارک خودروها مواجه هستند، اما همان طور که در مورد ساخت بزرگراه‌ها گفته شد، رویکرد جدید این است که شهروندان را به عدم استفاده از خودرو در ساعات اوج تشویق کنند.
بر این اساس، سیستم حمل‌ونقل عمومی در اروپا دائما هوشمندتر می‌شود. به‌عنوان‌مثال به‌زودی با اتصال تمام ناوگان به‌یکدیگر اعم‌از اتوبوس، مترو یا تراموا می‌توانید میزان تراکم جمعیت را در هر کدام ، به این ترتیب، یک توزیع جمعیتی در مُدهای مختلف حمل‌ونقل رخ می‌دهد.»
این کارشناس شهرسازی ادامه داد: «در مورد تهران کافی است به این فکر کنید اگر تمام هزینه‌هایی که برای احداث پارکینگ‌های مازاد از شهروندان اخذ می‌شود، برای ساخت خطوط مترو یا تقویت ناوگان اتوبوسرانی هزینه شود، چه اتفاقی می‌افتد.»
۱۳:۵۰ - ۱۳۹۹/۰۹/۲۶
