صنعت خودرو نیــاز به، به‌روزرسانی و تکنولوژی‌های جدید دارد و خودروسازان نیاز به‌موتورهای جدیدی که ضمن کاهش مصرف سوخت، آلایندگی کمتری نیز داشته باشند. در این راستا، گروه صنعتی ایران‌خودرو خانواده‌ای از پیشرانه را طراحی و تولید کرده است؛ موتورهایی که ضمن ارائه قدرت بیش‌تر مصرف سوخت کمتری داشته باشند. اما تولید این موتورها که تکنولوژی بالایی دارند، نیازمند سوخت و روانکار باکیفیت و همچنین بسیاری از ملزومات دیگر است، ملزوماتی که معمولا درطرح‌های توسعه‌ای کشور مورد توجه قرار نمی‌گیرد و مشکلات و زیان‌های زیادی را برای خودروساز و مشتری به‌همراه دارد.
درخصوص بحث موتورهای جدید ایران‌خودرو با امیرحسن کاکایی، عضو هیات‌علمی دانشگاه علم‌وصنعت و فعال و کارشناس صنعت‌خودرو به گفت‌وگو پرداختیم.
طی هفته گذشته گروه صنعتی ایران خودرو از خانواده موتور ساخت داخل رونمایی کرد. نظر شما درخصوص تولید موتور خودرو در داخل چیست و با طراحی و تولید موتور، ایران خودرویی ها وارد چه مرحله‌ای می‌شوند؟
موتور در دنیا و صنعت‌خودرو، قلب خودروسازی محسوب می‌شود. یعنی خودروسازانی که توان طراحی و اعمال تغییرات در موتورها را دارند، می‌توانند مدعی خودروساز شدن باشند. البته دربحث خودروهای برقی نیز شرکتی مانند تسلا خود را خودروساز معرفی می‌کند و به‌طور کلی، مجموعه قوای محرکه اصلی‌ترین اجزای یک خودرو هستند و تفاوت آن‌ها را با یکدیگر نشان می‌دهند.
مجموعه قوای محرکه بیش از ۳۰ درصد قیمت خودرو را تشکیل می‌دهد و این حرکتی که اتفاق افتاد، اقدام بسیار بزرگی است. اما همچنان ابتدای کار هستیم. البته رونمایی هفته گذشته، رونمایی از فاز یک پروژه خانواده موتور ایران‌خودرویی‌ها بود و مفهوم خانواده نیز این است که به‌دلیل رقابت بالا در صنعت‌خودرو، باید کاری کرد که با کمترین هزینه، بیش‌ترین بهره‌برداری و تنوع حاصل شود.
روش‌های جدید طراحی در خودرو و موتور آن این قابلیت را به‌شرکت‌های بزرگ داده است که پلت‌فرم‌های مشترک ایجاد کنند و با کمترین هزینه به‌خودروهای مختلفی برسند. درحال حاضر ایران‌خودرو به‌این تکنولوژی دست پیدا کرده و توان طراحی یک خانواده موتور را دارد. در فاز یک این پروژه کلیات موتورها طراحی شده است و در فازهای بعدی جزئیات مورد توجه قرار می‌گیرد و مثلا موتور با توربوشارژ ساخته می‌شود یا موتور با سیستم GDI عرضه می‌شود. یعنی ابعاد اصلی ثابت بوده، اما توان خروجی متفاوت است.
مهم‌ترین مزیت این موتور و به‌طور کلی اصلی‌ترین تفاوت این موتور با سایر موتورها چیست؟
مهم‌ترین مزیت این موتورها مصرف کمتر سوخت و آلایندگی بسیار کمتر است. نکته مهم درطراحی این موتورها این است که این اقدام کاملا ایرانی دو بخش متفاوت دارد؛ یک مورد طراحی کلیت موتور است که تکنولوژی بالایی دارد و سال‌ها روی آن وقت صرف شده و سرمایه‌گذاری شده است.
مورد دوم که بسیار اهمیت دارد، طراحی اجزای این موتور توسط قطعه‌سازان ایرانی است. در دنیا نیز طراحی کلیت موتور برعهده خودروساز و طراحی اجزا برعهده قطعه‌ساز است.
این مساله از آن جهت اهمیت دارد که هم‌زمان با طراحی موتور، قطعه‌سازان نیز توسعه پیدا کرده‌اند و درصورت ورود به‌تولید انبوه، مشکلی بابت تامین قطعات وجود نخواهد داشت. این حرکت خیلی مهم است و امیدواریم به‌نتیجه برسد.
چرا چنین اقداماتی ممکن است به‌نتیجه نرسد؟
از نظر اقتصادی چنین اقداماتی خیلی گران تمام می‌شود و تنها خودروسازان بزرگ و کشورهای پیشرفته می‌توانند چنین کارهایی را به‌ثمر برسانند. البته بسیاری اوقات روی کاغذ یا در آزمایشگاه‌ها می‌توانیم چیزی را به ثمر برسانیم که ارزشمند است؛ اما در صنعت‌خودرو کاری ارزشمند است که بتوانیم آن را به‌تولید انبوه برسانیم. این کار نیاز به‌سرمایه‌گذاری دارد که یکی از چالش‌های این حرکت خواهد بود. این بار از ابتدای کار قطعه‌سازان همراه بودند و می‌توانیم امیدوار باشیم که این حرکت در تولید انبوه به‌ثمر برسد.
تولید این موتورها و سایر موتورهایی که احتمالا در کشور ساخته خواهد شد در چه‌حجمی صرفه اقتصادی خواهد داشت؟
این کار به‌حدود دو تا سه‌هزار میلیارد تومان سرمایه نیاز دارد تا به‌تولید انبوه برسد و سالی ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار دستگاه از آن تولید شود. درشرایطی که قیمت‌گذاری دستوری بر صنعت‌خودرو حاکم بوده و این صنعت زیان‌ده است، مسئولان باید پاسخ دهند که چنین سرمایه‌ای از کجا تامین خواهد شد.
این موتورها روی چه‌خودروهایی سوار می‌شوند؟
درحال‌حاضر خودروهای جدیدی در راه است و کارهای زیادی در این خصوص انجام می‌شود. در خودروهای جدید هم دو مساله مطرح است؛ نخست موضوع طراحی و داشتن فناوری بوده و دوم برخورداری از سرمایه و چگونگی تولید انبوه است. مجموعه این اتفاقات بیش از پنج تا ۱۰ هزار میلیاردتومان هزینه لازم دارد. قطعا حرکتی که انجام شده، از نظر فنی افتخارآمیز است؛ اما از نظر اقتصادی این سوال همچنان باقی است که چطور این اقدام قرار است صرفه اقتصادی داشته باشد و سرمایه آن از چه‌منبعی تامین خواهد شد. تصور من این است که خودروسازان مجبور شوند با مجوزهای بانک مرکزی مقداری «اوراق مشارکت در پروژه» چاپ کنند تا بتوانند سرمایه‌های چنین پروژه‌های بزرگی را تامین کنند.
با تولید انبوه این موتورهای سه‌سیلندر، سرنوشت موتورهای قبلی چه‌خواهد بود؟
موتورهای قبلی طی چند سال اخیر بهینه‌سازی شده است. روی موتورهای ای‌اف ۷ پلاس، ایکس‌یو ۷ پلاس و تی‌یو ۵ پلاس کارهای بسیاری انجام شده است و توانسته‌اند با این اقدامات گواهی یورو۵ را کسب کنند.
اما این موتورها بیش از این برای کارکرد بهتر کشش ندارند و علت آن این است که خودروسازان بزرگ دنیا از موتورهای چهارسیلندر به‌سمت مدل‌های سه‌سیلندر می‌روند و قرار است اصطکاک را کاهش دهند. البته این موتورهای سه‌سیلندر نسبت به‌مدل‌هایی که ۷۰ تا ۸۰ سال پیش در دنیا تولید می‌شد، بسیار متفاوت است و از تکنولوژی کاملا متفاوتی بهره می‌برد.
بنابراین اگر این موتورهای جدید متولد نمی‌شدند، در آینده نزدیک مجوز شماره‌گذاری برای هیچ‌یک از خودروها صادر نمی‌شد. بنابراین می‌توان گفت خودروسازان از روی اجبار به‌سمت تولید موتورهای جدید رفته‌اند. همچنین سیاستمداران و سیاست‌گذاران کشور به‌دنبال کاهش آلایندگی در خودروهای جدید هستند تا خودروهای ما در دنیا رقابت‌پذیر باشند.
آیا این موتورها با سوخت و روانکارهایی که در کشور وجود دارد، هماهنگ است؟
نه‌تنها سوخت مهم است، بلکه باید به‌یک‌سری موارد جانبی مثل روغن و ضدیخ نیز توجه ویژه داشت. سوخت ما باید به‌روز شده باشد؛ اما همچنان در این زمینه مساله داریم. البته در کنار آن موضوع روغن‌کاری نیز بسیار مهم است و روغن‌های مخصوص باید تامین شوند. خودرو وسیله‌ای است که در بستر یک کشور حرکت می‌کند و حتی بهترین موتورها نیز بدون داشتن تعمیرکار خوب، کارایی خود را از دست می‌دهند.
در سال‌های گذشته این چالش را داشته‌ایم که ابتدا سوخت مناسب را به‌دست بیاوریم یا ابتدا موتور را طراحی کنیم. این عدم‌تناسب در برنامه‌های توسعه‌ای سبب شده است خودروساز همیشه ضربه بخورد. چند سال پیش قرار شد خودروها گازسوز شوند؛ اما به یک‌باره به‌خودروساز دستور دادند همه خودروها را به‌صورت دوگانه‌سوز تولید کنند.
در ادامه این طرح با کمبود گاز مواجه شدیم. بسیاری از مردم خودرو گازسوز خریداری می‌کردند؛ اما از مزیت‌های آن آگاه نبودند. بنابراین دید متقاضیان در این زمینه نسبت به‌خودروساز منفی شد؛ درحالی‌که مقصر اصلی این ماجرا وزارت نفت بود.
یکی از مشکلات ما این است که در باب تغییر وضعیت صنعت‌خودرو یک‌جانبه نگاه می‌کنیم و همین امر سبب شده است این صنعت نتواند به‌صورت آرام و پیشرفته حرکت کند و هرچند وقت یک‌بار پیشرفتی در این بخش صورت می‌گیرد، اما صنعت دوباره زمین می‌خورد. چراکه نمی‌تواند هزینه‌ها را جبران کند و رضایتمندی مشتریان را به‌صورت عام فراهم کند.
ورود موتور ای‌اف ۷ به‌کشور با چالش جدی مواجه شد؛ به این دلیل که به‌رغم طراحی عالی، قطعه‌سازان داخلی آن‌طور که باید آماده نبودند و آماده‌شدن آن‌ها نیز زمان می‌برد.
